Lesbók Morgunblaðsins - 25.07.1976, Blaðsíða 7

Rosson hafði ráðlagt mér að fá
mér umboðsmann. Hann hafði
hripað niður fyrir mig nafn á um-
boðsskrifstofu; það var umboðs-
skrifstofa Myron Selznick. Átti ég
að ræða þar við mann að nafni
Harry Ham. Rosson hafði sagt
hann bezta umboðsmanninn f
London og lofað að minnast á mig
við hann.
Ham reyndist vera Bandarfkja-
maður. Hann var lítill vexti, svip-
mikill, bláeygur og bersköllóttur.
Hann var önnum kafinn og mátti
tæpast vera að tala við mig. Ég
ímynda mér að ég hafi verið ein-
hver lítilfjörlegastí skjólstæðing-
ur hans. „Já, já,“ sagði hann og
bar ótt á. „Rosson sagði mér frá
þér. Heyrðu mig — mér dettur
nokkuð f hug. Ertu fljót að læra?“
Hann átti við það, hvort ég myndi
samtöl vel.
„Já,“ svaraði ég hiklaust.
Hann tók upp símtólið hringdi
til kvikmyndavers Warner
Brothers og bað um Irving Asher.
„Irving," sagði hann svo, „ég hef
hérna hjá mér stúlku, sem ég held
að henti þér. Ég ætla að senda
hana til þín. Fáðu henni handrit
og taktu prófmyndir af henni
eftir hádegið. Hún hentar ábyggi-
lega í þetta hlutverk í „Crime
Unlimited."
Hann lagði á og sneri sér aftur
að mér. „Þetta er engin fyrsta
flokks rnynd," sagði hann. „Hún
er enginn heimssögulegur
viðburður. En hlutverkið er aðal-
hlutverk. Þarna gefst þér ágætt
tækifæri til þess að kynnast kvik-
myndagerð. Það var búiö að ráða
stúlku í hlutverkið, en hún
veiktist og nú bráðliggur þeim á
annarri. Ég skal senda bíl eftir
þér um hádegisbilið."
Eftir matinn ók ég til kvik-
myndaversins í glæsilegum einka-
bíl „umboðsmannsins mins“.
Þetta var úti í Teddington; þar
geröu Warner Brothers þá brezku
myndirnar sínar. Ég var förðuð í
snatri. Svo var mér fengið hand-
rit. Að hálftfma liönum var ég
reiðubúin. Ég hafði verið tilbúin
fyrr, ef ekki hefði verið fyrsta
línan í handritinu. Hún var svo
snúin, að ég var tvöfalt lengur að
æfa hana en afganginn allan og
var hann þó þrjár siður. Línan
var svona: „Segðu þeim hjá Scot-
land Yard, að Pete Borden sé úti í
Withies, sveitasetri skammt frá
Owsley í Sussex!“ Þetta átti ég að
hrópa mjög hratt.
Að þessu sinni var ég svo kvíð-
in, að ég þorði ekki að bfða þess,
að Harry Ham hringdi til min. Ég
var enda öti, þegar hann hringdi.
En ég hefði engu þurft að kvíða.
Prófmyndatakan hafði gengið að
óskum. Hlutverkið stóð mér til
boða. Átti ég að fá fyrir það 120
pund.
Ég spurði Ham um atvinnuleyf-
ið. Hann kvað það mundu fást.
Warner Brothers þyrftu á mér að
halda og mundu herja út atvinnu-
leyfið. Það stóð heima. Ég fékk
bréf um það frá ráðuneytinu. Að
vísu gilti leyfið aðeins fyrir þessa
einu kvikmynd, en ég hafði ekki
áhyggjur af því.
Menn hjá Warner Brothers
voru mjög ánægðir yfir frammi-
stöðu minni. Um það bil, sem
kvikmyndatökunni var að ljúka
gerði Harry Ham boð fyrir mig.
Ha> i hafði þær fréttir að færa, að
Wi ter Brothers byðu mér
priggja ára samning. Átti ég að fá
25 pund á viku fyrst í stað en 75
sfðar.
Mér hafði tekizt það, sem ég
ætlaði mér! Ég sá í hillingum
langan og’ gifturíkan leikferil og
örugga afkomu. Ég gerði fastlega
ráð fyrir því að verða orðin fræg
Ieikkona áður en árið væri liðið.
I ákafanum gleymdi ég atvinnu-
leyfinu, sem hafði svo oft áður
valdið mér áhyggjum og erfiðleik-
um. Warner Brothers vildu ráða
mig í vinnu og annað skipti ekki
máli, að mfnu áliti. Launin voru
lika ágæt. Ekki skyldi standa á
mér að skrifa undir samninginn.
Bréfið frá ráðuneytinu barst
fyrr en ég vænti. Þar sagði, að
ekki aðeins hefði mér verið neitað
um atvinnuleyfi, heldur ætti ég
líka að verða á brott úr landi
innan tveggja sólarhringa.
Hinir gestirnir hjá Lo Hardy
höfðu safnazt í kringum mig,
þegar ég opnaði bréfið frá ráðu-
neytinu. Þeir stóðu þöglir hjá
meðan ég las það. Svo fylgdu þeir
mér upp og hjálpuðu mér að láta
niður í töskurnar. Ég reyndi að
láta þá engan bilbug á mér finna.
„Ég kem bráðum aftur,“ sagði ég
hin brattasta, þegar vió kvödd-
umst.
Hvað, sem öðru leið hafði ég þó
leikið f kvikmynd. Ég átti líka
rúm 100 pund. Mér fannst engin
ástæða til að örvænta um hag
minn. Ég fór til Sviss og var þar í
mánuð. En þar var enginn kvik-
myndaiðnaður. Mig langaði til
Bandaríkjanna, en átti ekki fyrir
farinu þangað. Ég hafði einsett
mér að fara ekki aftur til Parísar.
Það var þvf ekkert að gera nema
fara aftur til Englands!
Mánuði siðar lagði ég af stað. Á
leiðinni yfir Ermarsund bjó ég
mig undir viðureignina við
innflytjendayfirvöldin. Ég hafði
nokkrar ræður á takteinum.
En þegar röðin kom að mér
missti ég alla von um úrlausn
minna mála. Mér leizt þannig á
eftirlitsmanninn, að hann mundi
ónæmur fyrir bænum og fortöl-
um. Ilann tók við skilríkjum mín-
um og fór að lesa. Öðru hverju
leit hann rannsakandi á mig. Ég
horfði hiklaust á hann á móti.
Annar maður kom og fór líka að
lesa. Ég herti upp hugann. „Ég
ætlaði," sagði ég, „ég ætlaði að
biðja um vegabréfsáritun. Gætuð
þið ekki. . .“ „Nei,“ svaraði annar
ákveðinn, og rétti mér aftur skil-
ríkin. Ég lét sem ég sæi þau ekki
og tók ekki við þeim. „Getið þér
þá sagt mér, hvað ég á til bragðs
að taka?“ spurði ég. „Farðu heim
aftur,“ sögðu þeir. „Hvert? Á ég
að setjast að í Ermarsundi?"
„Heyrðu mig nú, ungfrú góð,“
sagði annar þeirra. „Við eigum
ekki aó leysa úr þínum vanda. Við
erum ráðnir til þess að lfta eftír
því, að menn fari ekki inn í landið
í leyfisleysi". „Ég kom bara til
þess að sjá kvikmynd, sem ég lék í
hérna,“ sagði ég. „Varla varðar
það við lög.“
Það várð þögn smástund. Þeim
hafði greinilega ekki litizt á blik-
una, þegar ég spurði, hvort ég
ætti að setjast að úti í Ermar-
sundi. Þeim sýndist ég eflaust til
alls vfs. Loks tók annar til máls.
Hann talaði hægt og lagði þunga
áherzlu á orð sín. „Við skulum
gefa þér áritun," sagði hann. „En
hún gildir aðeins í hálfan mánuð
og hún verður ekki endurnýjuð.
Þér er til einskis að biðja um
atvinnuleyfi. Hafðu þetta hug-
fast.“ Svo stimplaði hann vega-
bréfiðjmitt og hleypti mér áfram.
Eitthvað varð að gerast i mínum
málum á þessum hálfum mánuði.
Það varð líka. Harry Ham hafði
ekki legið á liði sfnu. Margir
höfðu séð hálfklippta kvikmynd-
ina „Crime Unlimited", og þeir
voru sammála ' um það, að
„þessi nýja“ væri góð. AUtaf
vantaði óþekkt andlit f kvikmynö-
og Gaumont-Britishkvikmynda-
gerðin hafði m.am grennslazt
fyrir um mig. Ég fór þangað.
Menn skoðuðu mig í krók og
kring — og buðu mér samn-
ing. Ég varð go segja þeim, að
ég væri svo illa stödd, að ég
mætti ekki einu sinni sækja um
atvinnuleyfi. Það olli þeim nokkr-
um heilabrotum, en að lokum var
gerð hernaðaráætlun. Hún var
þannig, að fyrirtækið sendi mig
úr landi á sinn kostnað, én sækti
jafnframt um atvinnuleyfi handa
mér. Samningurinn átti að verða
til sjö ára, en skyldi samt endur-
nýjaður árlega. I bréfinu til
innanríkisráðuneytisins héldu
forráðamenn fyrirtækisins þvf
fram, að ég yrði brezkum kvik-
myndaiðnaði áreiðanlega „mikils
virði“, er fram liðu stundir. Og
hananú!
Þeir sögðu mér ekki, að þeir
fóru aðeins fram á þriggja
mánaða leyfi handa mér i senn.
Þetta fékk ég að vita seinna.
Sögðu þeir þá, að ráðuneytið vildi
hafa þetta svona.
Móðir mfn og systur mínar tvær
komu til London og settust að hjá
mér. Leigðum við lítið hús í
Camden. Á þriggja mánaða fresti
breiddi ég upp fyrir haus þangað
til bréf kom frá innanrikisráðu-
neytinu. Það var ekki fyrr en
stríðið skall á, að Englendingar
breyttu reglunum um inn-
flytjendur. Ég var f baði morgun
einn, þegar móðir mín tilkynnti
mér, að borizt hefði bréf frá ráðu-
neytinu. Ég bað hana lesa það
upphátt. Hún sótti gleraugun sín.
Svo fór hún að lesa hægt og stirð-
lega með miklum, þýzkum hreim.
Þetta var tilkynning frá ráðuneyt-
inu þess efnis, að mér væri hér
með veitt leyfi til að vinna í
Engiandi eins lengi og ég vildi.
Ég varð hálflémagna af feginleik.
Ég lá lengi i baðinu þann morgun.
Á fyrstu vikum stríðsins vissu
menn ekki, hvað hverða mundi.
Þeir bjuggust hálft í hvoru við
því, að göturnar mundu breytast f
blóðelfur innan skamms.
Vinna lá að mestu niðri í kvik-
myndaverum. Leikhúsunum í
London var flestum lokað „til
vonar og vara“ og leikararnir fóru
út á land. Gaumont-British rauf
samning sinn við mig í bili. Það
var ekki um það að tala; nú var
komið stríð. Mér vildi það til
happs, að ég fékk hlutverk í leik-
riti sem átti að sýna úti á landi og
fyrst í Birmingham.
Það var nærri uppselt á fyrstu
sýningunni okkar í Birmingham
þrátt fyrir allsherjar, myrkvun.
En það var annað leikhús í
Birmingham og þar var uppselt á
hverju kvöldi. Það var engin
furða, því leikritið var eftir Noel
Coward og þrir þekktustu leik-
arar í London léku f þvi. Þeir
bjuggu á sama hóteli og við.
Einn þessara þriggja hafði það
fyrir sið að stara á mig gegnum
einglyrni á hverju einasta kvöldi.
Loks tók Leslie Banks, aðalleikar-
inn okkar, sig til og kynnti mig
manninum með einglyrnið. Hann
reyndist heita Rex Harrison.
Ég þekkti hann auðvitað af af-
spurn. En það var tilviljun, að
hann var staddur í Birmingham
eins og ég. Það var líka tilviljun,
að við bjuggum á sama hóteli og
borðuðum í sama veitingahúsi.
Hins vegar var það engin tilvilj-
un, að Við fórum bæðl að skoða
dýragarðihn hjá Dudley lávarði
daginn eftir, að við kynntumst.
Við höfðum varla heilsazt, þegar
hann spurði umbúðalaust, hvað
ég ætlaði að gera mér til gamans
daginn eftir. Ég kvaðst ætla að
skoða dýragarðinn. Hann sagðist
þá ætla að verða mér samferða.
Dudley lávarð hafði ég hitt
kvöldið áður. Hann átti stærsta
einkadýragarð i Evrópu og hafði
hann heima hjá sér. Þar syntu
sæljón í tjörnum, apar sveifluðu
sér i ævagömlum trjám og nokkur
ljón hrímdu f rigningunni undir
veggjum hins forna ættaróðals.
Við gengum um og þóttumst
vera að skoða dýrin. Áður en við
skildum mæltum við okkur mót
um kvöldið að lokinni sýningu.
Við gengum um göturnar og
ræddum um leiklist. Loks fór
okkur að svengja. Við kærðum
okkur ekkert um að fara heim í
hótelið þar sem allir mundu glápa
á okkur. Við leituðum því uppi
afvikinn veitingastað. Meðan við
borðuðum sagði Rex mér, að hann
væri kvæntur og ætti fimm ára
gamlan son. Hann sagði, að hjóna-
bandið hefði alla tíð verið í ólestri
og þau hjón hefðu skilið um tima
hvað eftir annað.
Svo kom að mér. Ég sagði frá
æsku minni í Berlín og fyrstu
tilraunum mfnum til leiklistar.
Ég sagðist hafa farið frá Þýzka-
landi af þvi ég var Gyðingur og
Gyðingum hefði ekki verið vært
þar lengur. Ég sagði líka frá því,
þegar ég var i Oarís og allt gekk á
afturfótunum fyrir mér.
Hann hlýddi á mig af athygli.
Allt í einu sagði hann: „En af
hverju fórstu ekki aftur til
Berlínar fyrst þér gekk svo illa f
París?" Ég starði á hann forviða
og ætlaði að fara að svara ein-
hverju en hætti viö það. Og ég
reyndi það ekki aftur. Honum
varð ljóst, að sér hefði orðið á
skyssa. En hann skildi hana ekki.
Daginn eftir kom hann í leik-
húsið, eins og hann hafði Io„'að.
Hann hældi sýningunni og gerði
nokkrar gagnlegar athugaseir í r
við hlutverk mitt og leik.
Daginn þar á eftir horfði ég á
hann leika í „Design for Living“.
Ég varð sem bergnuminn. Ég
hafði áður séð hann á sviði í
London. En nú birtist hann mér í
nýju ljósi. Mér varð ljóst, að það
var ekki að ástæðulausuf að han !
var eftirsóttastur ungra gamai
leikara í Englandi. Hann haf>
sjaldgæfa eiginleika til að ber:
Hann var fæddur gamanleikai
en leit jafnframt út eins o
,,hetja“. Hann naut lika mikilh :
hylli.
Það varð aftur á móti ekki sagt
um mig. Ég hafði aðeins
leikið i miðlungsverkunt
og þaðan af verri. Rex
huggaði mig við það, að þetta
mundi brátt breytast.. Við færum
til London og leituðum að góðu
leikriti, sem væri við hæfi okkar
beggja. Við fundum það ekki, en
þð skipti þá ekki máli lengur.
Allan þann vetur og vorið og
sumarið 1940 ókum við nærri dag-
lega út f sveitina fyrir utan
London, stönzuðum á afviknum
stöðum, gengum um engi og skóga
og ræddum lífið og tilveruna.
í september árið áður hafði Rex
boðið sig frani til herþjónustu, en
honum verið hafnað vegna sjón-
Framhald á bls. 13
©
Þá var veröldin ung og rómantíkin i algleymingi þrátt fyrir striðið: Lilli Palmer og Rex Harrison, sem þá var
flugkapteinn i hernum. Þau eru þarna nýgift.