Lesbók Morgunblaðsins - 25.07.1976, Qupperneq 13

hjónum í Bungoma í Kenya
Menn ganga frekar
léttklæddir í Bung-
oma. Hér er Hauk-
ur að ræða við einn
innfæddan.
Lyfin eru dýr i
Austur-Afriku. Ing-
unn og aðstoðar-
konan hennar telja
töflur i litla poka.
Hér er fjölskyldan á góðri stund: Þau
Ingunn og Haukur eiga tvö böm,
sem þama eru með þeim: Haukur
Jóhann er tæplega tveggja ára og
fæddur i Kenya, og dóttirin Katrin er
þriggja ára.
Hér eru þau Katrin og Haukur með
afrisku konunni, sem gætir þeirra.
Hér hefur verið leitað til Ingunnar
með ungan dreng, sem er heldur en
ekki dökkleitur.
unum, en þessi sfarfsemi er þátt-
ur í alþjóðlegu hjálparstarfi við
þróunarlöndin.
Haukur er cinatt á ferðalögum
og erillinn er honum að skapi —
enda ættaður frá Heimaey, þar
sem kyrrðin er sízt ríkjandi.
Hann ferðast á milli staða í litlum
Kenaultbfl en í frístundum klffur
hann fjöll. „Ég hef komizt á tind
Kilimanjaro. En þú?“ Þetta
stendur skrifað á stóru vegg-
spjaldi sem hangir yfir skrifborð-
inu hans og blasir við hverjum,
sem inn kemur.
Ingunn átti kost á rólegu
heimalífi í stóra húsinu, sem fjöl-
skyldunni var fengið til fbúðar.
Og ekki skorti þjónustufólkið,
hvorki barnfóstru, eldastúlku eða
garðyrkjumann.
En aðgerðarleysi er ekki sam-
kvæmt kokkabókum Ingunnar.
Og sfzt í Bungoma þar sem óleyst
verkefni blasa við á hverju strái.
Náttúrufcgurð er mikil í vest-
urhluta Kenya. Viktoríuvatnið er
skammt undan og landamæri Ug-
anda. Þar eru gömul eldfjöll,
jarðvegur rauðleitur og húskofa-
krflin byggð úr leirblöndu.
En félagslegu vandamálin eru
gffurleg. A þessu svæði er iðnað-
ur vart nokkur svo teijandi sé, og
landbúnaðurinn gefur lftið af sér.
Við hvec kynslóðaskipti liefur
jarðnæðið skipzt á fleiri hendur,
svo fjölskyldur geta tæpast dreg-
ið fram lffið á afrakstrinum. Þörf-
in á aukagetu er því mikil og oft
verður það úr, að fjölskyldufaðir-
inn eða fjölskyldan öll hverfur til
borgarinnar í atvinnuleit.
Þetta hérað er einmitt orðlagt
fyrir það hve algengt er að fyrir-
vinnan yfirgefur konu og börn og
kýs frcmur borgarlífið í Mombasa
eða Nairobi. Konurnar sitja eftir
í þorpunum með 8—10 börn og er
ætlað að framfleyta Iffinu á af-
rakstri jarðarskikans.
Fyrst eftir komuna til Afríku
vann Ingunn á sjúkrahúsinu í
Bungoma. Þar eru 200 sjúkrarúm
en þangað leita allt að 900 sjúkl-
ingar dag hvcrn, þar af allt að
helmingurinn börn. Ingunn sagði
okkur að algcngt væri að fólk
leitaði fyrst til sjúkrahússins
vegna kvilla, en síðan til lækna
sem reka sjálfstæðar læknastof-
ur. A sjúkrahúsinu fær fólk
ókeypis iæknismeðferð og oft er
hún handahófskennd, en læknis-
hjálpina á einkastofum verður að
borga.
Ingunn rekur sína læknastofu
við aðalgötuna f Bungoma eins og
áður sagði og gefst því betra færi
á að fylgjast með hverjum ein-
stökum sem til hennar leitar en
þegar hún vann við sjúkrahúsið.
Gjaldinu reynir hún að stilla f hóf
eins og hægt er, svo að sem flestir
eigi kost á að sækja til hennar, en
lyf eru dýr. Oft veitir hún gjald-
frest þegar þörf er á.
Sjúklingar hennar eru aðallega
konur og börn. Algengt er að
börnin séu með njálg og þjáist
auk þess af ýmsum kvillum sem
stafa af því hve mataræðið er
einhæft. Það veikir mótstöðu
þeirra gegn ýmsum barnasjúk-
dómum þannig að mislingafarald-
ur getur t.d. orðið mörgum börn-
um að aldurtila.
„Dauðinn er yfirleitt miklu
nærtækari þáttur f lífi fölks hér
en við eigum að venjast," sagði
Ingunn. „Ég hef t.d. hitt konu
sem hafði fætt 30 börn. Þau voru
öll dáin.“
Streita herjar líka töluvert á
börn og unglinga í Kenya og er
skólagangan þar ein orsökin. Ing-
unn segist hafa furðað sig mjög á
hve mörg börn höfðu ýms tauga-
veiklunareinkenni, magasár og
stöðugan höfuðverk. Skólakerfið
þarna byggist á brezkri fyrir-
mynd, þar sem börnin eru stöðugt
látin þreyta hin erfiðustu próf.
Þótt foreldrar eigi því láni að
fagna að geta kostað barnið í
skóla, er ekki víst að fjárráðin
dugi til lengdar ef barnið eða
unglingurinn tefst við námið.
Kröfurnar á prófunum eru sagðar
miklar. Að minnsta kosti falla
inargir.
Ibúar Kenýa eru 13 milljónir
og langflcstir búa við mjög kröpp
kjör. Skólaganga barna er því
mörgum vandkvæðum hundin.
Að vfsu á að heita svo að fyrstu 4
skólaárin séu foreldrum að kostn-
aðarlausu, en þarsem útvega þarf
fé til kaupa á sérstökum skóla-
búningi og greiðslu í ýmsa sjóði,
verður kostnaðurinn mörgum of-
vaxinn. Skólabúningur kostar um
30 Kenya-shillinga, ófaglærður
verkamaður fær um 250 shillinga
á mánuði. Kennslukona sem við
hittum fyrir sunnan Bungoma
fékk 50 shillinga fyrir hálfs dags
vinnu. Það er því augljóst að
skólakostnaður er mikill saman-
borið við tekjur fólks. Eftir sjö ár
í barnaskóla tekur við framhalds-
stig en þá er skólagjaldið 1200
shillingar á ári. Skyldi nokkurn
undra þótt af þessu hljótist höf-
uðverkur?
Vændi er mikið stundað í
Kenya. Þótt það sé bannað með
lögum, er það látið viðgangast.
Margir þeirra sem til Ingunnar
leita eru haldnir kynsjúkdómum
enda eru þeir algengir.
Ileimsókn á krá er fastur liður
daglegs lífs f Kenya. Kvöldunum
eyðir afriski maðurinn á kránni
við dr.vkkju og kvennafar. Ein
kráin við aðalgötuna f Bungoma
heitir „Þinghúsið“ og þeir sem
hana sækja kalla sig „þingmenn”.
„Þjóðfélagsvandamálum hér
má f mörgu Ifkja við þau sem við
er að strfða f Grænlandi," segir
Ingunn. „Atvinnulcysi er mikið,
jarðnæðið er lítið og rýrt og fólk-
ið flýr til borganna. Þar tekst því
ekki að sjá sér farborða og reynir
að drekkja sorgum sínum og von-
brigðum í áfenginu."
Ingunn las félagsfræði og sálar-
fra'ði í Boston í Bandaríkjunum
en læknismenntun sína hlaut hún
á Islandi. Framhald á bls. 10
Lilli Palmer
segir frö
Framhald af bls. 7
galla. Ilann sá nærrt.ekert með
öðru auga og þess vegna gekk
hann með einglyrni. En síðar
tókst honum að komast í landlið
flughersins. Um það leyti fékk
hann skilnað frá konu sinni. Við
gengum í hjónaband í janúar árið
1943 og settumst að rétt fyrir utan
London, skammt frá herbækistöð
Rex.
Ég varð ófrisk i maí þetta ár.
Barnið fæddist i febrúar árið
eftir. Það var drengur. Hann kom
í heiminn í miðri loftárás.
Mér leizt ekki á pilt, þegar ég
fékk hann í hendur. Augun voru
harðlokuð og hann opnaði
munninn og lokaði honum í
sífellu. Hann minnti á fisk. Mér
var kunnugt að nýfædd börn voru
flest ófrýn, en þessu hafði ég ekki
búizt við! Rex kom inn og settist á
stokkinn hjá mér. Hann leit á son
sinn og sagði: „Við eigum hann
ástin mín og okkur mun þykja
vænt um hann Við skulum bara
ekki sýna neinum hann!“
Ég fékk fyrsta gestinn klukkan
sex morguninn eftir. Það var
kona frá manntalsskrifstofunni.
Hún vildi vita nafn barnsins. Ég
var varla vöknuð og sagði syfju-
lega, að drengurinn væri óskírður
enn. „Þú faerð tíu mínútur til að
skíra hann,“ sagði hún hvöss.
„Það getur orðið loftárás hvenær,
sem er, og það er óvist, að þér
gefist annað tækifæri." Svo rauk
hún út og skellti á eftir sér.
Eg gat eki af mér fengið að láta
vekja Rex. Hann hafði gengið um
gólf frammi allan tímann meðan
stóð á fæðingunni og loftárásinni.
Ég tók mér því alræðisvald og
skírði barnið Rex Carey Alfred.
Alfred var nafn föður míns, en
Carey ættarnafn Rex.
Það voru ekki liðnir marir
mánuðir frá stríðslokum, þegar
við fluttum til Hollywood.
Twentieth Century Fox var að
láta gera kvikmynd, sem hét
„Anna og Síamsköngur“. Rex átti
að leika konunginn. Hann fékk
mikið lof fyrir leik sinn i mynd-
inni. Við bjuggumst við þvi að
verða áfram í Hollywood og
tókum hús á leigu i Bel Air.
Mér þótti ævintýri líkast að
vera komin til Hollywood. Nú var
aðeins eitt.sem ég þráði. og það
var að kynnast Gary Cooper. Eg
hafði haft það fyrir sið í æsku að
hripa niður eitthvað um allar
kvikmyndir, sem ég sá. En mig
brast alltaf orð að lýsa myndum
Coopers. Þær lýsingar urðu ekki
annað en upphrópunarmerki.
Þegar ég kom til Hollywood
hugsaði ég með mér, að nú gæti
ekki liðið á löngu þar til ég rækist
á Cooper. Fyrstu vikurnar sem
við vorum þarna, komum við víða
og alltaf var ég að skima
eftir Gary Cooper. En hann sást
aldrei. Svo var það einn daginn,
að hringt var frá Warner
Brothers og ég beðin að koma til
prófmyndatöku. Ég spurði hvert
hlutverkið og myndin væri. Það
var annað aðalhlutverkið í „Cloak
and Dagger“. Leikstjórinn var
Fritz Lang. Aðalkarlleikarinn var
Gary Cooper.
Mér til mikilla vonbrigða var
þessi fyrsta myndataka aðeins til
Sjá nœstu 1
síðu /^gj