Lesbók Morgunblaðsins - 25.07.1976, Blaðsíða 15

UMHVERFISVERNDARSJÓNARMIÐA gætir í
auknum mæli og er það vel. Nánasta umhverfi
mannsins hefur bein áhrif á andlega og líkam-
lega liðan hans, og snar þáttur í eðli hans er að
móta umhverfi sitt i samræmi við þarfir sinar
og smekk.
I upphafi bjuggu menn i hellum. Fornminjar
bera vitni um það, að jafnvel á þessu frumstigi
hýbýla hafa menn gert sér far um að gera
bústaði sina hlýlega og skrautlega. Svo var
farið að byggja hús. Þau voru í fyrstu fábrotin,
og veiðimenn og hirðingjar tjölduðu oft til
einnar nætur, þannig að bústaðirnir voru ekki
rammgerðir. Þeir voru gerðir úr því efni, sem
hendi var næst og maðurinn kunni með að fara.
enda hróflaði þá hver upp sinu skýli fyrir veðri
og vindum. En nú er öldin önnur. Nú eru hús
gerð með það fyrir augum, að þau standi öldum
saman, og byggingariðnaður er umfangsmikil
atvinnugrein. Undantekning er ef menn byggja
sjálfir hús sin, a.m.k. i þvi þjóðfélagi, sem við
lifum i.
Meðal þeirra, sem atvinnu hafa af húsbygg-
ingum eru arkitektar. Þeir teikna húsin, og
hafa þvi úrslitavald um útlit þeirra. Ábyrgð
þeirra er mikil, en hafa þeir reynzt vandanum
vaxnir? Svarið getur ekki orðið afdráttarlaust,
eðli málsins samkvæmt, en ég er þeirrar skoð-
unar, að þegar á heildina er litið, hafi misvitrir
Krossgáta
Lesbókar
Morgunblaðsins
Lausn
á síðustu krossgátu
É i Kl'-. MUlRl FK i/- • V 1 l'r“, ~mr ; 'V -
F A L L £ £ u IR w P L £ S K I
'1 F T A L l R K t A / N N
! f - L b N1 «4 R r ’o R A S/ £ N
] í A r A R £> N 0 T A ö á A
h i i, ‘ N J> íír. N N ? R € N T A - . p
cV< t, 5 9 4 i R N * P i L T S A
r 1 T r 1 1? V,r. H U A Ú M
Cj R ;■/ A A R F A R V E £ 4 R
,/»í> L l T L A £..✓<= R ’A N E S> M i £
K |±1£L e 1 s A A 4 A U L L
1'' V,( A L L // K N E y F A E R L A
V £ u N D 'b T á M íi' — A T
Leh'. A R K A R R '1 L A R J? A R A
r A U L A 9 L< R 1 T A i> 1 "R
menn troðið óheillastefnu upp á trúgjarnan
almúgan í skjóli prófa sinna og skilríkja. Arki-
tektar telja sig vera listamenn, og þeim eru
fengin i hendur milljónaverðmæti til að svala
sköpunarþrá sinni. í mörgum tilvikum er um að
ræða aleigu þess, sem falast eftir þjónustu
húsateiknarans, en húsbyggjandinn og fjöl-
skylda hans eiga svo að búa við „listaverkið"
það sem eftir er.
Til eru hús, sem eru hreinustu listaverk, og í
hópi arkitekta eru til listamenn, en mér er mjög
til efs, að þeir séu margir.
Oft heyrist því haldið fram, að gömul hús hafi
„sál", sem nýjar byggingar hafi ekki, og er
þessu þá jafnan haldiðfram með tregablandinni
eftirsjá. Verndun gamalla húsa er orðin tízka, af
því að menn hafa nú orðið skilning á því, að þar
sé um að ræða verðmæti, sem ekki megi fara
forgörðum.
En ef gömlu húsin eru svo miklu fallegri en
húsin, sem nú rísa, hvers vegna hættum við þá
ekki að byggja Ijót hús, og byggjum í staðinn
falleg hús, sem líkjast þeim gömlu? Þetta er
gert út um allar jarðir, til dæmis í nágranna-
löndum okkar. Sú skoðun heyrist vissulega, að
ekki megi hverfa aftur í tímann og bygging
húsa í gömlum stil geti aldrei orðið i samræmi
við þá tima, sem við lifum, á, heldur yrði þar
einungis um að ræða stælingu á þvi, sem einu
sinni var og aldrei kemur aftur. En þegar
fjöldinn allur af fólki þráir að fá að búa i
hlýlegum gamaldags húsum, geta kuldalegu
sementskassarnir þá verið spegilmynd tíðar-
andans? Eru þeir þá ekki fremur minnismerki
um það, sem hægt er að troða upp á istöðulítið
fólk, sem treystir sér ekki til að taka af skarið
og ráðast gegn reglustikuveldi arkitektanna?
Þegar ný íbúðarhúsahverfi hér á íslandi eru
skoðuð blasir við furðuleg og yfirþyrmandi
flatneskja. Hvert húsið er öðru líkt, og engu er
likara en tilbreyting og hugmyndaflug sé bann-
að með lögum. Kvistir og ris, bogalínur og
skreytingar, tíðkast ekki, en hænsnakofaþök
og flöt þök eru aðalsmerki þess byggingastíls,
sem ráðandi er.
í Reykjavik eru til mörg falleg hús, en þau
eiga það flest sameiginlegt að vera eldri en
fimmtíu ára. En hvers vegna hverfum við þá
ekki svo sem hálfa öld aftur í timann og tökum
upp þann góða og gamla sið að byggja falleg
hús i stað hinna stöðluðu og kuldalegu
kumbalda, sem þröngvað hefur verið upp á
okkur?
Nýlega las ég grein i norsku blaði þar sem
rætt var um verndun gamals borgarhverfis í
Osló. Mörg þeirra húsa, sem upphaflega höfðu
verið i hverfinu, voru horfin, en þó var eftir
smáþyrping húsa, sem flest voru úr timbri. Nú
höfðu stórhuga framkvæmdamenn fengið
augastað á staðnum og vildu leggja hann undir
nýjar byggingar. Það átti að skipuleggja hverfið
og reisa þar skýjakljúfa og önnur mannvirki. En
þá vöknuðu húsaverndunarmenn upp við
vondan draum og kröfðust þess að gömlu húsin
fengju að vera í friði. Að vísu var hverfið i
hálfgerðri niðurniðslu, en úr því mátti hæglega
bæta. Verndarenglarnir tóku sig til og gerðu sér
ferð i byggðasafn staðarins, þar sem geymdar
voru myndir af allmörgum þeirra húsa, sem
horfin voru. Síðan gerðu þeir uppdrátt að
hverfinu og bættu eftirlíkingum af gömlum
horfnum húsum inn i skörðin, auk þess sem
þeir teiknuðu ný hús i likingu við þau, sem fyrir
voru. Útkoman sýndi hvað hægt er að gera, ef
vilji er fyrir hendi.
Svona mætti fara með borgarhverfi hér í
Reykjavik, og sýnist þetta heillavænlegri stefna
en að koma upp húsakirkjugarði eins og gert
hefur verið í Árbæ. Húsin, sem þar eru, hafa
misst gildi sitt, enda þótt þau séu að visu betur
komin þar en i glatkistunni.
Þeir, sem ákveða útlit húsa og heilla hverfa,
ættu að gera sér grein fyrir því, að steinhúsin,
sem nú risa, eiga eftir að standa í aldir, og
margar kynslóðir eiga eftir að búa í þeim.
Ljótleikinn og hugmyndafátæktin munu hafa
sin áhrif á mannfólkið, sem lifir og hrærist i
þessu umhverfi.
Hættum að reisa þessi minnismerki ömur-
leikans og byggjum i staðinn hús, sem svara
eðliskröfum mannsins um fegurð og hlýleika.
— Áslaug Ragnars.
L=l 2S I "'ljy eiNS 5'aQ- 1 Ð ■■ I \J . 1 K' Jjjjl/^ n1' Huf' 1 |v:( tf"' (lt» T- ÍP Fo HSK.
UR UM R H Megg
HLfl s s Hórig.
c>l*R£ u (3.
<S) P <fRi9
d/r
DRECut j E Ffl ■ vj'l í
fTöL- MfNf/AR N Prö
HLiFfl ua
SK'ol.Lfl
Kanfl KFIUW- 'N
KR <^L~ D-9fí. VC M itíiJ- IÐ TO
íjL'ot)- íac-A He/mt- / R o. muz
MEifíL- A5T HRPP-j /Ni CA
uA MF/JAK \l PC?l-
S-rbe- STo í Tl'Mfl glLU'i /ÆTÍ$ A£>
TÖK L£IK- TÆKID tíÖLÞIIfi
4or fh TMflP LKXi
Vlí)q« fJeFMí R-ýri - FflLflTf)
£ Rt'- - UuT. 6< lá Ð
|U HEFuR Dilf) r
■L'iT if) IfRYuTft ' ‘pV.Q-'