Lesbók Morgunblaðsins - 15.08.1976, Blaðsíða 5

Rœkileg rannsökn
er ö döfinni
Rœtt viö Hökon Ölafsson hjó
Rannsöknarstofnun byggingaiðnaöarins
Hvað segir Rannsóknarstofnun
byggingariðnaðarins um utan-
hússmálningu á Islandi?
Hákon Ólafsson varð fyrir
svörum:
— Spurningin kemur á mjög
óhentugum tfma. Fram að þessu
höfum við gert lftið annað en
kanna málningarskemmdir utan-
húss, en nú er ætlunin að afla
sýna af öllum tegundum málning-
ar, sem bornar eru á útveggi
húsa. Sýnishornin veða síðan bor-
in á staðlaðan múr og þeim komið
fyrir utanhúss f haust. Eftir nokk-
urn reynslutfma getum við svo
farið að meta slitþol og gæði.
— Getur þú gefið nokkra vís-
bendingu um, hvers vegna máln-
ing endist illa utanhúss?
— Málning endist alls ekki allt-
af illa, en þó má finna mýmörg
dæmi um lélega endingu hennar.
Orsakir fyrir lélegri endingu geta
verið margvfslegar og geta þær
verið fóignar f mismunandi gæð-
um málningarinnar en þó er allt
eins algengt, að gæði múrsins,
sem málningin er borin á hafi
meira að segja. Og auðvitað
veðurfarið þegar málað er.
Reynsla af haustmálningu er
yfirleitt slæm en þvf veldur
veðurfarið. Ef mikill raki er f
steypunni, þegar niálað er, binzt
málningin verr við múrinn auk
þess sem r'akinn leitar út úr
veggnum og veldur þá oft flögnun
á málningunni.
Ef múrihn sem málaður er, er
.gljúpur, dregur hann auðveldleg-
ar til sín raka f gegn um einstakar
sprungur f málningunni og veld-
ur smám saman flögnun á henni.
1 sumum tilfellum hafa verið bor-
in á múrinn vatnsfráhrindandi
cfni, eins og t.d. siliconc, en
sumar tegundir silicone rýra oft-
ast viðloðun á milli málningar og
múrs.
Gæta verður þess sérstaklega að
yfirborð það sem mála á sé hreint
og ómengað öðrum efnum, sem
geta verið skaðleg.
Varðandi slitþol hinna mis-
munandi málningategunda sem
notaðar eru á Islandi f dag, von-
umst við til að vita meira, þegar
rannsókn þeirri, sem minnst er á
hér að framan er lokið, en við
rnunum væntanlega eiga sam-
vinnu við systurstofnun okkar,
Rannsóknarstofnun iðnaðarins
um framhald hennar.
Jön
Arnfinns
son
Sóleyjarhlíð var fagurt
hjásetuland. Þar sat ég ærnar
eftir fráfærur f þrjú sumur.
Það var einmanalegt og til-
breytingarlítið lff. En fegurð-
in og töfrar náttúrunnar voru
ólýsanlegir. Breytingin á for-
sælublettunum f hlfðinni, sem
mynduðust við gang sólarinn-
ar, gáfu mér oft umhugsunar-
efni. Hver hryggur, gil og barð
hafði sinn skugga. Þessir
skuggar lfktust oft mönnum,
dýrum eða hlutum eftir þvf
hvar við stóðum. Skuggarnir á
heiðinni fyrir innan dalinn
voru að vfsu töfrandi, en þeir
vöktu meira ugg og hræðslu en
töfra. Þaðan hugsaði maður að
útilegumennirnir kæmu. En
hvað voru þessir útilegu-
menn? Það var þetta hulda,
óþekkta, sem einveran geymdi
f skauti sfnu. Ctilegumanna-
sögurnar og draugatrúin hafði
þróað þetta f vitund minni.
Við sáum einu sinni mann
koma úr vfðáttu heiðanna.
Töldum strax að þetta væri úti-
legumaður og skulfum af
hræðslu. Þegar nær kom, sáum
við að þetta var smalinn af
næsta bæ. Breyttist þá strax
óttavotturinn.
Heima hjá mér voru fimm-
tán inanns í heimili. Var þvf
ekki að undra þótt ég sæi tvær
hliðar á Iffinu. — Fjör og
glens og kæti, — svo aftur
kvfðinn, einveran og friðurinn
inn á dalnum. Eg var þó ekki
nógu þroskaður til að skilja
þessar andstæður. En þegar ár-
in liðu, varð það allt Ijósara.
Nú finnst mér það eins og
helgur hljómur frá gamalli
óperu.
Þetta var ósköp tilbreytinga-
lftið Iff. Við áttum hjásetu-
kofa, sem byggður var úr smá-
hellum. Yfir honum var reftað
birkihrfslum og þakið svo með
torfusneplum, sem ristir voru
í mýrinni fyrir neðan. Þetta
var ágætt skjól f regni og
vindi. Við innganginn var
íhvolfur steinn, þar sem við
hjö-
setunni
gáfum hundinum okkar
mjólkursopa úr flöskunni
okkar. Einnig höfðum yið
steinbítsugga af harðfiskinum
fyrir hann líka. Það var ekki
mikið sem við notuðum hund í
hjásetunni. Aðeins að láta
hann gelta þegar farið var af
stað heim á kvöldin. Mér þótti
alltaf svo ævintýralegt þegar
hundgeltið endurómaði. Berg-
málið var svo áberandi í kyrrð-
inni. \
Það tók rúman klukkutíma
að fara frá kvfunum og inn á
dalinn og annað eins á kvöld-
in. Sóle.vjarhlíð var, eins og
sagt hefur verið, kjarnbezta
beitilandið í dalnum. Konurn-
ar, sem fóru með mjólkina,
sögðu að þegar setið væri í
Sóleyjarhlíð, væri mun þvkk-
ari rjómi ofan á trogunum en
venjulega. Þá var mjólkin allt-
af sett f trog á kvöldin. Á
morgnana var svo undanrenn-
unni hellt undan úr troginu og
handarjaðar hægri handar
settur þvert yfir troghornið.
Varð þá rjóminn eftir. Var
honum hellt f strokkinn eða
rjómadallinn. Svo þykkur gat
þessi rjómi veriö á troginu, að
undirskál mátti setja á rjóma-
skjöldinn. Það var alltaf svo
þegar féð var setið f Sóleyjar-
hlfð. Þar var mikill birkiskóg-
ur, vfðir, — sérstaklega gulvíð-
ir, — hvönn, blágresi, deplur,
lokapungssjóður, blóðrót og
burknar. ÖIl balabörð vorukaf
loðin og ilmreyr. Þegar maður
gekk um hjallana, var eins og
maður væri f nýjum heimi.
Lyktin var svo yndisleg. Þarna
var oft tfndur reyr og hafður
með hreinum fötum til að fá
góða lykt f þau. Þegar kom
fram f endaðan ágúst, var
geysilega mikið af aðalblá-
berjum. Greip smalinn oft nið-
ur til að fá sér smekk þegar
hann fór yfir hlfðina á eftir
ánum. Jörðin var stór, sem fað-
ir minn bjó á. Það var leigu-
jörð og þurfti að gjalda af
henni ár hvert 12 fjórðunga af
smjöri og sex ær loðnar og
lcmhdar. Við þurftum að
vinna strax þegar við komumst
á legg. Hjásetan var ekki erfið.
Hún var helzt leiðinleg fyrir
það, að það var svo lítið að
gcra. Alltaf bið eftir tfmanum.
Þarna f hlfðinni óx fjöldi af
blómjurtum. Við vildum vita
hvað þau hétu. Tókum við þá
þau fallcgustu sem okkur þótti
og geymdum þau f bók þar til
við náðum f einhvern sem
þékkti og gat sagt okkur heiti
þeirra. Með þessu móti var ég
mikið kominn inn f flóruna
miðað við börn á mínum aldri.
Þarna óx mikið af jurt sem
heitir bjöllu-lilja. Gekk langur
tfmi að finna það nafn. En
þetta kom allt þegar margir
voru spurðir. Þarna var mikið
um smáfugla. Til dæmis var
rnikið af þresti, músarindlum
og steindeplum. Marfuerla
verpti f gaflinum á smalahús-
inu. Var hún að fara með ung-
ana, þegar við byrjuðum að
sitja hjá. Fann ég uni líkt leyti
músarindilshreiður undir
hellu í skriðufæti. Þetta
dreifði huganum og veitti
okkur mikla ánægju. Einu
hafði ég mikinn áhuga á. Það
var það hvernig stóð á þessum
surtarbrandi, sem féll niður í
ána rétt innan við hjásetustað-
Framhald á bls. 14