Lesbók Morgunblaðsins - 29.08.1976, Blaðsíða 6

KONUR OG JAFNRETTI
„Ég gekk
um bæinn
í örvæntingu”
Þuríður J. Árnadóttir ræðir við ERLU
MAGNÚSDÓTTUR, einstæða móður í Reykjavík
Flestir verda þess ein-
hverntíma varir, að lífið er
ekki allt dans á rósum. Sú
staðreynd birtist í hinum
margvíslegustu tilbrigð-
um.
Eitt af þessum tilbrigð-
um kemur í ljós í eftirfar-
andi samtali okkar Erlu
Magnúsdóttur. Hún býr á-
samt börnum sfnum tveim-
ur, að Meistaravöllum 29.
Þar í stofunni hennar sát-
um við eina kvöldstund í
sumar. Erindi mitt var að
skyggnast ofurlítið inn í
lífskjör þeirra kvenna,
sem svipað eru settar og
hún. Persónuleg vandamái
ræðir hún af hlutleysi og
æðrulaust, bregður upp
svipmyndum frá liðnum
lífsþáttum, sem að mínum
dómi halda athyglinni ekk-
ert sfður vakandi en fjöl-
skylduvandamál vinsælla
framhaldsþátta, sem
stundum hafa birst á sjón-
varpsskjánum.
— Ég tek þaö fram, segir Erla,
að ég er ekki illa sett núna, hef í
rauninni yfir engu að kvarta.
Siðan ég fékk þessa ibúð og fasta
vinnu, hefur hagur okkar farið
batnandi ár frá ári. En því miður
veit ég um margar einstæðar
mæður, sem ekki geta sagt það
sama.
Þú ert sem sagt ein þeirra
heppnu?
— Ég álít að mín reynsla hafi á
ýmsan hátt verið auðveldari en
margra annarra mæðra í sömu
sporum, segir Erla. Ég var þó
komin vel yfir táningsárin, þegar
ég þurfti að sjá um mig og son
minn.
Reynsla Erlu af hlutskipti ein-
stæðrar móður hófst fyrir fimmt-
án árum, þegar sonur hennar
fæddist.
— Þá tók við þetta venjulega
undir þeim kringumstæðum, seg-
ir hún. Eg fór vinnukona út á
land til þess að geta unnið og haft
drenginn hjá mér. Þegar hann
var tveggja ára, lagðist ég á
sjúkrahús vegna uppksurðar og
varð að iáta hann frá mér í
nokkra mánuði. Ég leitaði þá til
Barnaverndarnefndar og fékk
þar góða fyrirgreiðslu. Drengnum
var komið að Silungapolii.
Þegar Erla hafði náð sér eftir
uppskurðinn, tók hún son sinn tii
sin aftur og hóf sömu lífsbarátt-
una að nýju. Þegar hann var á
fimmta ári, stofnaði hún heimili
með manni og eignuðust þau eina
dóttur. En sambúð þeirra stóð
ekki lengur en næstu fimm árin.
Þá varð hún aftur ein og nú með
tvö börn og heimilislaus.
— En ég var bjartsýn, segir
hún. Ég sendi bæði börnin í sveit
um sumarið og ætlaði að vera
búin að finna húsnæði og fá mér
vinnu, þegar þau kæmu aftur úr
sveitinni um haustið. En það fór á
annan veg. Mér tókst hvorki að fá
vinnu eða húsnæði.
— Þó gaf ég ekki upp vonina en
gekk á vinnustaðina einn af öðr-
um, en það bar ekki árangur,
enda var erfitt um vinnu á þess-
um árum. Það sama var að segja
um húsnæði. Seinast gekk ég um
bæinn í örvæntingu minni og
barði að dyrum, þar sem ég sá að
ekki voru tjöld fyrir gluggum. En
allstaðar var sama svarið: Ekkert
húsnæði var til leigu.
— En loksins hafði ég lánið með
mér, heldur Erla áfram. í sömu
vikunni og börnin komu úr sveit-
inni, fékk ég hús á leigu. Þetta
var lítið en snoturt hús, hiýtt og
notalegt til ibúðar. Mér fannst ég
hafa himin höndum tekið, fiutti
inn og kom heimilinu i sæmilegt
lag í tæka tíð til að taka á móti
börnunum. En sú sæla stóð ekki
lengi.
— Ég varð fljótlega vör við
ónæði. í fyrstu gat ég ekki áttað
mig á hver orsökin var en fljót-
lega kom i ijós að rotur voru
þarna á milli þiija. Ég fékk mein-
dýraeyði, sem reyndist þegar til
kom kunnugur á staðnum. Reynt
var að eyða þessum ófögnuði en
það tókst ekki. Ég svaf ekki á
nóttunni fyrir óhugnaði og ótta
við að þar mundu naga sig i gegn-
um þilin og inn til okkar. Þetta
reyndi á taugarnar en i annað hús
var ekki að venda.
— Og ekki rættist úr atvinnu-
horfum, heldur Erla áfram. Ég
reyndi hvar sem var en þegar
auglýst var eftir fólki í vinnu,
voru oft langar biðraðir. Þar sem
vinnu var að hafa, höfðu vinnu-
veitendur ekki áhuga á að taka
konu með börn á framfæri í
vinnu. „Hvað ætlar þú að gera ef
börnin veikjast?" var spurt. Og
auðvitað gat ég ekki svarað nema
á einn veg: Ég yrði að vera heima.
Ég átti ekki móður á lífi eða aðra
ættingja, sem gátu hjálpað mér
með börnin á þeim tíma. Hefði ég
fengið vinnu, ætlaði ég að reyna
að fá vist á dagheimili fyrir telp-
una, hún var þá orðin fjögurra
ára. Drengurinn var níu ára og
var þá þegar farinn að gera sér
grein fyrir ástæðum okkar. Hann
hjálpaði mér að vinna fyrir heim-
iiinu; við bárum út blöð og ég
prjónaði lopapeysur. En það
hrökk ekki til. Við urðum að fá
styrk frá Félagsmálastofnun til að
endar næðu saman.
— Þegar leið að jólum um vet-
urinn og ekkert rættist úr með
vinnu, missti ég skyndilega kjark-
inn. Vonleysið greip mig svo föst-
uirt tökum að ég sá ekki framá
neitt nema uppgjöf. Mín fyrsta
hugsun var að koma börnunum í
öryggi. Ég tók þau með mér og
hélt á fund félagsráðgjafa hjá Fé-
lagsmálastofnun. Þar var mér tek-
ið mjög vinsamlega og viðeigandi
ráðstafanir gerðar. Börnunum
var fengin vist á upptökuheimil-
inu við Dalbraut, en mér sjálfri
var komið í læknishendur. Næstu
vikur var ég á Geódeild Borgar-
spítalans.
©
Nú mundi álita að þessi reynsla
hefði skapað Erlu það tjón, sem
erfitt yrði að bæta. En á því hefur
hún sjálf aðra skoðun.
— Ég lit á þessa dvöl mina á
Borgarspitalanum sem þá bestu
lifsreynslu, sem ég hef hlotið um
ævina, fyrst tii hennar þurfti að
koma, segir hún. Þar fékk ég aó-
stoð og tíma til að skilja sjálfa mig
og mín vandamál betur en áður.
Smám saman fann ég þann styrk
og fótfestu, sem þurfti til aó taka
þráðinn upp að nýju. Eftir tæpan
mánuð fór ég á Hvitabandið, sem
er endurhæfingardeild fyrir þá,
sem þurfa þess með. Þar var ég i
sex mánuði. Ég fór strax að vinna
en vildi ekki hætta mér þaðan
fyrr en ég hefði fengió fastan
samastað og öruggt starf, til þess
að geta tekið börnin til min aftur.
Þegar leið á veturinn fékk
Erla vinnu á Laufásborg og sótti
jafnframt um vist fyrir dóttur
sína þar. Um vorið fékk hún
tveggja herbergja íbúð á leigu hjá
Reykjavíkurborg og gat þá tekið
dóttur sina til sín. Um haustið
kom svo sonur hennar heim en
hann hafði verið í sveit um
sumarið. Skömmu seinna fékk
Erla fast starf við gæsluvelli borg-
arinnar, og með því var heimilið
komið í fastar skorður.
— Síðan hefur allt gengið
hverjum deginum betur, segir
hún. íbúðin er að vísu ekki stór,
en það fer vei um okkur og örygg-
ið er fyrir öllu. Ég vinn hér
skammt frá, svo alltaf má hafa
samband við mig ef börnin þurfa
á því að halda.
Hvað telur þú að hafi verið þér
erfiðast af þvf, sem á undan er
gengið?
— Það var að vísu ekki mjög
bjart framundan, þegar engin
króna var til fyrir heimilisnauð-
synjum og ekki sjáanlegt að úr
mundi rætast, en þó held ég að
óvissan um öruggan samastað
hafi verið þar þyngri á metunum,
segir Erla. Heimilið er sá punktu^
sem útfrá verður að ganga. Þó
margir aðrir hafi lítil fjárráð en
við, sem erum einar með börnin
okkar, má hafa i huga að oft höf-
um við takmarkaða möguleika til
að veita börnunum þaó athvarf,
sem heimili þarf að vera. Við
verðum að samræma mörg hlut-
verk: Gæslu barnanna og upp-
eldisskyldur, heimilisannir og
framfærslu fjölskyldunnar, sem í
mörgum tilfellum tekur meiri
tima og krafta en hollt er fyrir
heimilislifið. Öll ábyrgðin hvílir á
einum og sama aðila. Sú ábyrgð er
stundum þung á okkar herðum.
En nú er gert ráð fyrir að að-
stoð sé til staðar, þegar hennar er
þörf?
— Það er rétt. En fiestir vilja
komast hjá þvi að þiggja aðstoð.
Vilja ekki allir komast áfram af
eigin rammleik? En Félagsmála-
stofnunin er mikill styrkur þegar
í nauðir rekur. Henni er bara svo
þröngur stakkur skorinn, að
hjálpin nær ekki svo langt sem
skyldi. Fjárhagslegur fram-
færslustyrkur kemur ekki að til-
ætluðum notum, ef sálarlegt þrek
brestur. Ef til þess kemur, verður
viðkomandi einstaklingur og þeir
sem eru á hans vegum margföld
byrði á samfélaginu, en til þess að
koma i veg fyrir það, þarf oft ekki
annað en athygli og smávægilega
aðstoð. Að mínu áliti þarf að gefa
þvi meiri gaum en gert er. Til
dæmis er mikil þörf fyrir sál-
gæslu.
Telur þú að það eigi sérstaklega
við um einstæðar mæður?
— Já, ef til vill. Og þá helst
vegna þess að margar þeirra eru
einar með sín vandamál, hafa
engan til að ræóa þau við. Sumar
þeirra eru ekki betur upplýstar
en svo, að þær vita ekki hvert þær
geta snúið sér til að leita eftir
brýnustu hjálp. Ur því mætti
bæta.
— Það eitt mundi spara mörg-
um áhyggjur og óvissu, að vita af
einhverjum ráðgefandi aðilum,
sem leita mætti til með helstu
áhugamál og vandamál en hvor-
tveggja er venjulega í sambandi
við börnin, t.d menntun þeirra.