Lesbók Morgunblaðsins - 05.09.1976, Blaðsíða 2
Séð af Hafnarfjalli ofan í Örlygshöfn og út á Patreksfjörð
A HNJÓTI
■ ■
ORLYGSHOFN
Hulda Valtýsdöttir heimsœkir hjönin ö Hnjöti, Ragnheiöi
Magnusdöttur og Egil Ölafsson og sagt er frö hinu merka
safni gamalla muna, sem Egill ö heiöurinn af að hafa
safnaö saman.
Egill Ólalsson
Örlyí>shöfn er dalur með all-
miklu sjávarlóni viö sunnanverð-
an Patreksfjörð. Dalurinn er
kenndur við Örlyn >>amla, sem þar
hafði fyrstur vetursetu. t Ör-
lygshöfn er mest byggð og gróð-
urlendi við Patreksfjörð að
sunnari og þar eru nokkur
blómleg býli. Eitt þeirra er á
Hnjóti, en þar hefur verið unnið
slíkt menningarstarf af áhuga og
eljusemi í þágu varðveizlumála,
að varla á sér hliðstæðu hérlend-
is.
Á Hnjóti er nýlegt hús f grös-
ugu túni. Það sjá vegfarendur,
sem leið eiga hjá garði. En sjálf-
sagt er færri kunnugt um, að þar
innan veggja er geymt merkasta
minjasafn í einkaeign á islandi.
Það er bóndinn á Ilnjóti, Egill
Olafsson, sem að söfnuninni hef-
ur staðið og menn undrast, hvern-
ig honum hefur unnist tími til að
sinna þessu áhugamáli sínu af
slíkri natni sem raun er á, jafn-
hliða búskapnum, en aö auki ann-
ast hann flugstjórn á flugvellin-
um við Patreksfjörð, sem einnig
er sunnanvert við fjörðinn.
Börn þeirra hjóna, Egils og
konu hans, Ragnheiðar Magnús-
dóttur, eru vaxin úr grasi og elzti
sonur þeirra, Ólafur og kona
hans, Ásdis Ásgeirsdóttir eru
byrjuð félagsbúskap með Agli. En
foreldrar Egils, Ólafur Magnús-
son og kona hans Olafía Egilsdótt-
ir sem stundaði ljósmóðurstörf í
sveitinni f 25 ár, eru þar einnig til
heimilis.
Það er gott aö heimsækja allt
þetta fólk. Heimilið ber það meö
sér, bæði að ytra búnaði og innri
gerð, að þarna hefur íslenzk
menningarsaga lengi verið í há-
vegum höfð.
Við sitjum í stofunni, þar sem
vissulega gefur að líta marga
merka muni og talið berst brátt að
minjasafninu.
Ég hef einlægt haft áhuga á
gömlum munum, segir Egill. Frá
barnæsku hefur mér þótt gaman
að fræðast af eldra fólki, en áhugi
minn beindist þó einkum að göml-
um munum, sem snerta atvinnu-
söguna og húsbúnað frá fyrri tíð.
Ég fór snemma að spyrjast fyrir
um þessi mál hjá sveitungunum
og í nágrenninu og fólk sýndi
alltaf fullan skilning á þessari
forvitni minni.
Gripina hef ég eignasl með
ýmsu móti. Upphaflega voru flest-
ir héðan frá Hnjóti en nú hafa
miklu fleiri bæt/.t við annars stað-
ar að. Fæsta hef ég keypt, en t.d.
lét ég einu sinni frímerkjasafn í
staðinn fyrir gripi. Og mörgum
hef ég gert greiða á móti.
Oft hef ég haft töluvert fyrir að
fá munina. Stundum hefur það
tekið mörg ár. En reynsla mín er
sú að ekki sé vænlegt að ganga
beint að fólki og falast eftir hlut-
um. Þetta hefst frekar með hægð-
inni.
Hins vegar sækist ég ekki eftir
ættargripum. Slíkt finnst mér að
fólk ætti að varðveita sjálft, sé
áhugi fyrir hendi. En suma hluti
er ekki hægt að ætlast til að fólk
taki að sér að varðveita, þegar það
hefur ekki aðstæður til að geyma
þá. En ég hvet fólk til aó hafa
samband við ráðamenn áður en
gömlum munum er fargað.
Sjálfur hef ég gert ráðstafanir
til þess að þetta safn mitt fari
ekki forgörðum en komi þjóðinni
að notum síðar meir.
Manstu eftir nokkru sérstöku
atviki þar sem þú haföir mikiö
fyrir að eignast mun í safnið?
Ja, ég veit ekki. Ég gæti nefnt
sem dæmi að árið 1965—6 kom ég
á Bíldudal og rakst þar á stóru
blokkirnar, sem notaöar voru til
að setja upp skúturnar sent Pétur
Thorsteinsson fékk áriö 1904. Ég
hafði dálftió fyrir því aö ná í
þessar blokkir — fylgdist með
þeim lengi. Svo kom að því að átti
að fleygja þeim. Ég er þakklátur
ráðamönnum, sem gáfu mér
heimild til að hirða þær, því þær
eru vísir að fyrsta slipp á lslandi.
Þegar safnið var orðið töluvert,
hvöttu fræðimenn mig til að gera
skrá yfir það. Það gerði ég og árið
1967 voru munirnir orðnir 640. Þá
átti ég líka fleira í geymslum og
Bærinn að Hnjóti