Lesbók Morgunblaðsins - 19.09.1976, Blaðsíða 14

Eyjölfur Eyjölfsson
ÞURRKUR
Hamingjan streymdi eins og hafgola hrein og svöl
inní heiðríkju þinna augna
en gleðin gekk út úr munninum
og hengdi hvítan þvott til þerris.
HALLGRÍMUR
PÉTURSSON
Jarðeldar holdsins, flakandi sár
brunnu ( myrkrinu ár eftir ár
og nistandi kvölin, hraunstrókur hár
í sálina þeyttist á meðan hann kvað
Og fimmtiu drupu drottins tár.
á drifhvitt blað.
Einsetu-
maður í
fjörtön ör
Framhald af bls. 10
én oddviti Skefilstaðahrepps. 1
|»ví starfi reyndust sveitunpar
mfnir mér áKíetlefía, þannip hafa
þeir einnig reynst mér sem ein-
staklingi og kann ég þeim bestu
þakkir fyrir. Fólkið f Hvamms-
prestakalli í Laxárdal hefur
fækkað mjög og sfðasta fólkstaia
aðeins rúmlega 70 manns. Óhjá-
kvæmilegt hefur verið fyrir
presta að laga sig eftir aðstæðum
með sitt starf. Móðir mína Mar-
gréti Finnbogadóttur missti ég i
nóvember 1957. Var hún 86 ára að
aldri. Ég minnist hennar með
virðingu og þökk, sem hinnar
traustustu og bestu móður. Ég
þakka guði einlæglega fyrir hana.
Frá því Ástvaldur Tómasson og
fjölskylda hans flutti frá Hvammi
hef ég verið einsetumaður f rúm
14 ár. Fyrsta október 1975 fékk ég
lausn frá prestembætti og frá
þeim tfma var Hvammsprestakall
lagt niður og Hvamms- og Ketus-
sóknir sameinaðar Sauðárkróks-
prestakalli. Ég var sóknarprestur
um 33 ár, þar af í Hvammi rúm 29
ár. Þann 10. júlf 1975 keypti ég
húseignina Suðurgötu 4 á Sauðár-
króki og fluttist þangað um miðj-
an september 1975.
Eitthvað að lokum?
Mannlífið er erfitt og varhuga-
vert á marga lund og best að sýna
fulla gát. Ánægjulegt er þó til
þess að vita, að hagur Islendinga
hefur á sfðustu tímum stórbatnað
á marga lund, þrátt fyrir allt
skuldabrask, sem sjálfsagt er þó
best að hafa f hófi.
Margt mun nú vera hér með
miklum glæsibrag og meiga Is-
lendingar vera forsjóninni þakk-
látir fyrar það. Ég vona og óska að
þjóð vor megi fagna áframhald-
andi velgengi og þroskast að
visku, kærleika, göfgi og sterkum
vilja og öðru því er fólk má prfða.
Guð blessi land vort og þjóð.
Mér leiöist
aö hugsa
um íslend-
inga
Framhald af bls. 7
karlbarni var drckt í fyrra ellegar
úr hinum austari þar sem þýð-
verskt kvenlík hafði verið upp-
fiskað í vor“. (Eldur, bls. 136).
X
„ ... , der os den aller hiöeyste
gud haffer hiem ... sögt os med
en naadig och god peest“. (Arne
Magnussons private brevveksl-
ing, bls. 296. Úr bréfi Metta
Magnusson til Árna Magnússon-
ar, dags. 4. apríl 1712).
„Þá spurði maddaman, hvernig
líður nú þeim fslensku eftir að
vor herra sendi þeim náðuga og
velsignaða pest?“. (Eldur, bls.
137).
XI
„í Skálatanga hafði Jón byggt
upp forna sjóbúð, er Hretbryggja
var nefnd. .. . Þar lét hann ganga
áttæring um vor, er hann fékk því
við komið, ... Var þessi útvegur
Jóns þarna i óþakklæti og
betalingsleysi við ábúanda á
Skálatanga, ...“. (Helgafell 1943,
bls 290. Jóhann Gunnar Ólafsson:
Óbótamál Jóns Hreggviðssonar á
Rein).
„Ég var búinn að koma mér upp
útvegi f Innrahólmslandi f trássi
við Innrahólsmenn. Sexæringur,
kona, það er þrjár árar á borð,
einn tveir þrír fjórir fimm sex.
Ég kaliaði það Hretbryggju, skil-
urðu það kona?“. (Eldur, bls.
139).
XII
„Aðeins eitt er sambærilegt
með okkur og Kaupinhafnarbú-
um. Skækjurnar í hóruhúsunum
eru einna likastar þriflegum
prestmaddömum í sveit á Is-
landi“. (Þorbergur Þórðarson:
Ofvitinn Reykjavfk 1940, bls. 99.
(Haft eftir Eiríki Ólafssyni á
Brúnum).
,Ja ég segi nú fyrir mig og
mfna persónu, þegar ég var f
Rotterdammi, það er útf Hollandi
þaðansem duggarar koma, þá
hitti ég einusinni prestkonu um
nótt. Ja hvað skal segja? Eg átti
Ijóta og leiðinlega kellfngu uppá
tslandi —“. (Eldur, bls. 142).
XIII.
„Arni ljet sem hann væri vel-
ánægður... En jeg hygg að hann
hafi haft leynilegan húskross...
Fullum fetum sagt var það hans
gamla kona sem olli því mest,.. .
mátti hann... oft heyra það af
henni, að hún hefði gert hann
ríkan,...“ (Safn fræðafélagsins
VIII., bls. 139. Finnur Jónsson:
Ævisaga Árna Magnússonar. (Úr
tilvitnun Finns i Jón Ólafsson frá
Grunnavík).
„... þá skal ég segja þér það
Regvidsen að þó hann assessor
Arnæus þykist maður sækir hann
ekkt glæpamenn uppá Brimar-
hólmskastala nema með mfnu
leyfi“. (Eldur, bls. 142). „Og hvað
væri sá sem nú á að heita maður-
inn minn ef ég hefði ekki lagt til
penfngana og húsið; og vagninn
og hestana: Hann ætti aungva
bók“. (Eldur, bls. 143).
I lok tíunda kafla spyr frú
Metta, Jón Hreggviðsson um Snæ-
friði íslandssól. „hefur hún pen-
ínga, spurði konan. Og hvurnin er
hún búin?“. Jón svarar og segir
m.a., að hún eigi „iðandi fugla-
björg þverhnípt í sjó þar sem
heyra má glaðan sigmann bölva
niðrá sextugu á jónsmessunótt.“
Þessi málsgrein á sér ef til vill
stoð í „hinni ágætu ritgerð Þor-
leifs Bjarnasonar um bjargsig f
Hornstrendíngabók.“ (Úr um-
sögn Halldórs Laxness um Horn-
strendingabók 1943), en þar segir
Þorleifur Bjarnason m.a. um sig-
menn í Hælavikur og Hornbjargi
„Og sumir þeirra gátu sýnt þá
forherðingu hugarfarsins að
bölva niðri á sextugu". (Horn-
strendingabók, bls. 140).
■ Svar Jóns við spurningunni:
„Og hvurnin er hún búin?“, „Með
gullband um sig miðja þar rauður
loginn brann, kona góð“, er úr
kvæðinu af Ólafi liljurós, en Ólaf-
ur „hitti fyrir sér álfarann, — þar
rauður loginn brann", og þriðja
álfkonan, sem út kom var „með
gullband um sig miðja“. „Hún er
klædd einsog álfkonan hefur altaf
verið klædd á Islandi", segir Jón
Hreggviðsson, í álfkvennabúningi
þjóðsögunnar.
Allar tilvitnanir í Eldur í Kaup-
inhafn eru í fyrstu útgáfu 1946.
Enn af
Frööör-
undrum
Framhald af bls. 3
hatði áður verið gift Jóni Egilssyni á
Vatnshorní í Haukadal en hrakist
þaðan með börn sín er Jón tók sér
aðra konu til fylgilags Þegar Espólin
leit Rannveigu augum fyrsta sinn —
1 8 ára gamla og vænni en aðrar
meyjar, sem hann hafði séð, var
honum þegar Ijóst, að hann hafði
fundið geisla þann og sprota, sem
skildi lýsa honum og styðja á hálti og
misbjartri ævibraut. Hann réði Ingiríði
og börn hennar til sín og byrjaði
búskap I smáum stíl, fyrst að Brekku-
bæ og síðar á litlu koti sem Selvöllur
hét. En Espólín varekki bara lærður
maður og óvenjulegum gáfum gædd-
ur, hann vareinnig af háum ættum,
sem ógjarnan blönduðu blóði við
almúgafólk. Frændgarðurinn fyrir
sunnan og norðan gat því ekki setið
aðgerðarlaus lengur, hér varð að taka
í taumana svo sómi ættarinnar yrði
ekki fyrir borð borinn. Frænda hans
Stepháni Scheving á Yngjaldshóli,
sem hafði Stapaumboð og var því
voldugur maður hér vestra, var falið
að sjá svo um, að ekki næði fram að
ganga hjónaband Espólíns og Rann-
veigar Varaði hann presta viðað
vígja þau og lét allsstaðar meina
Espólín jarðnæði ef Rannveig væri
með honum Urðu þau að hýrast í
útiskemmu á Selvelli við næróþol-
andi kulda og mikinn mótgang á alla
vegu. Rannveig mun nú einnig hafa
verið hvött til þess, af einhverjum
ættmenna sinna, að falla frá þessu
ráði, svo vonlaust sem það væri fyrir
stúlku af lágum stigum að ætla sér
sess sem höfðingjadætrum bar. En
hennar sjónir höfðu ekki beinst að
tignarsætum, hún var bara ung og
ástfangin, tilbúin að klífa þrítugan
hamar ef á þyrfti að halda, brygð var
henni víðs fjarri. Loks varð þeim til
bjargar, að Bogi Benediktsson á
Staðarfelli, sem ekki var vanur að
spyrja aðra hvað hann mætti gera,
byggði Espólín Fróðá vorið 1 796 án
allra skilyrða. Hinni voldugu ættarfor-
sjá mun nú hafa verið orðið Ijóst að
ekkert gæti gftrað Espólín frá þessum
ráðahag. Hvorki boð og bönn, kuldi
né kröm fékk hnekkt vilja hans. Loks
tók varnarveggurinn syðra að bila,
einskonar flótti brast á og sumir í
liðinu tóku að eggja til undanláts.
Einn eða tveir af þeim frændum
höfðu komiðá sýslumannsheimilið,
fengið afbragðs móttöku hjá ungu
konunni, virt hana vandlega fyrir sér
og kyngt stoltinu. Þeir hlutu að færa
þær ótrúlegu fréttir suður, að
frændinn á Fróðá hefði fundið eitt-
hvað sem skyggði á Ijómann af gulli
og ættgöfgi. Dag einn í marsmánuði
1 797 kemur svo umboðsmaðurinn
vestur að Fróðá með þau boð, að
banninu sé aflétt, faðir Espóllns ætli
ekki að gera hann arflausan og
honum muni ekki tilfalla álas ætt-
menna sinna þótt hann giftist þessari
konu. Espólín trúði þessu varlega
fyrst I stað, hélt að foskur lægi undir
steini. En fljótlega fékk hann fulla
vissu fyrir því að raunveruleg sinna-
skipti höfðu orðið I þessu máli. En nú
styttist I dvölinni á Fróðá, Espólín
hafði ekki hug á að eiga langa sam-
leið með Snæfellingum og um vorið
hafði hann sýsluskipti við Finn Jóns-
son sýslumann I Borgarfirði og flutti
alfarinn 1. júní að Þingnesi. Þau
Framhald á bls. 16