Lesbók Morgunblaðsins - 28.11.1976, Blaðsíða 7

itingarstöðvi nnum er engin áfrýj un ti 1
x • J •
með vitorði og viður-
sti óm valda
janúar s.l., telur, að starfsmenn
SAVAKs séu um 20 000 auk 180
000 launaðra uppljóstrara eða njósn-
ara. Pyntingaraðferðir eru þar enn
viðbjóðslegri en þær, sem drepið hef-
ur verið á hér að framan, t.d. varð-
andi endaþarma og kynfæri, auk þess
sem þar er meðal annars notaður
hjálmur, sem settur er yfir höfuð
fórnarlambsins, svo að kvalaópin
margfaldast í þess eigin eyrum.
Ýmsar aðferðir
í ágúst s.l. notaði blaðamaður frá
Time, Christopher Ogden, sem var í
för með Kissinger I íran, tækifærið til
að spyrja keisarann, hvort eitthvað
væri hæft í þeim orðrómi, að pynting-
ar ættu sér stað í ríki hans. „Við
þurfum ekki að beita fólk pyntingum
lengur," sagði keisarinn. „Við beitum
sömu aðferðum og háþróaðar þjóðir
víða um heim, sálfræðilegum aðferð-
um. Við leggjum fyrir fangana játn-
ingar, og þegar þeir standa andspæn-
is játningum félaga sinna, segja þeir
okkur auðvitað allt." Keisarinn vísaði
á bug staðhæfingum um fjölda póli-
tiskra fanga og sagði þá vera nálægt
3.400 eða 3.500. „En þetta eru ekki
eiginlegir pólitískir fangar," bætti
hann við. „Þetta eru marxistar,
hryðjuverkamenn, morðingjar eða
bara fólk, sem sýnir landinu enga
hollustu."
En staðreynd er það eigi að síður,
að sá hóp.ur manna, sem SAVAK
virðist hafa sérstakan áhuga á, sam-
anstenduraf rithöfundum, listamönn-
um og menntamönnum.
Ef til vill er það skelfilegast varð-
andi pyntingarnar í Chile og íran, að
þær eru orðnar þáttur í starfsemi nær
sjálfstæðra, risastórra og víðfeðmra
lögreglustofnana — sem eru sem
sagt ríki i rikinu. Þegar einstaklingur
er kominn inn í helli pyntinganna, er
honum þaðan engrar löglegrar und-
ankomu auðið, hann er réttlaus, hann
hefur engin tök á að áfrýja máli sínu
til neins aðila.
Svipuðu máli gegnir um ýmis önn-
ur lönd, þótt þar sé einhver stigmun-
ur á. Þrjár handtökubylgjur hafa riðið
yfir Paraguay slðan 1 974, en þar ríkir
einræðisherrann Alfredo Stroessner.
Einn þeirra, sem borið hafa vitni um
meðferð fanga þar í landi, er hinn
heimskunni mannfræðingur, M.C.
Sardi, sem slapp úr fangelsi þaðan i
júní s.l. eftir 7 mánaða varðhald.
Hann segir, að sér hafi verið gefin
eiturlyf, hann hafi verið barinn og
honum dýft i kalt vatn hvað eftir
annað.
í Úrúguay, sem áður fyrr var kallað
Sviss Suður-Ameríku, hafa málin
skipazt svo, að talið er að einn af
hverjum 50 borgurum landsins hafi
verið yfirheyrður, handtekinn eða
fangelsaður siðan 1972. „Helmingur
fanganna hefur verið pyntaður," segir
Ferreira Aldunate, fyrrv. þingmaður,
„en með því er átt við, að þeir hafi
fengið raflost eða verið dýft í vatn,
þangað til þeir misstu meðvitund."
Önnur algeng aðferð er „planton",
sem er i því fólgin, að fanginn er
neyddur til að halda á þungum hlut-
um með útréttum örmum og standa
mjög gleitt.
Fullyrt er, að pyntingar á pólitísk-
um föngum hafi stöðugt aukizt í
Indlandi, síðan Indira Ghandi lýsti yfir
neyðarástandi fyrir 15 mánuðum.
Mannréttindasamtök í New York
(International League for Human
Rights) staðhæfðu í júní s.l., að I
indverskum fangelsum væri beitt
„pynting'um, hrottaskap, svelti og
öðrum misþyrmingum."
Marcos, forseti Filippseyja, hefur
lýst þvi yfir, að „ekki nokkur einasti
maður hafi verið pyntaður." Á allt
öðru máli eru kirkjunnar menn þar í
landi sem og Amnesty International,
sem telur pyntingarnar þar hroðaleg-
ar.
Pyntingar virðast halda áfram á
Spáni, sérstaklega gagnvart Böskum,
þrátt fyrir að þvi er virðist einlægan
vilja Juan Carlos, konungs, til að
breyta þjóðfélaginu í frjálsræðisátt.
Það byggist að nokkru leyti á því, að
hin illræmda Guardia Civil er í raun-
inni ríki i ríkinu og ræður lögum og
lofum í hinum fjóru Baska-héruðum.
Algeng aðferð hjá Guardia er
„bastinado" — stöðug barsmið með
gúmmikylfum á iljarmanna.
í mörgum einræðisrikjum hinnar
svörtu Afríku lifa mjög fáir pynting-
arnar af til að segja frá þeim. í,
sumum þeirra eru hroðalegri pynting-
ar en orð fá lýst daglegir viðburðir.
Hinn ógnvekjandi
tilgangur
Tilgangurinn með pyntingum er
yfirleitt hvarvetna hinn sami: Að afla
upplýsinga um undirróðursmenn,
hryðjuverkamenn og andstöðuhópa
og að hræða hugsanlega andófs-
menn. Sýning á hrottaskap og
grimmd getur verið hræðilega áhrifa-
mikil aðgerð til að halda fólki í skefj-
um. En í mörgum kommúnistarlkjum
er þetta ekki nauðsynlegt. Pyntinga-
klefinn, segja andstæðingar komm-
únista, nær yfirallt landið. Almáttugt
eða að minnsta kosti einrátt og slvök-
ult flokkskerfi, stutt geysiöflugri leyni-
lögreglu, gerir alla andstöðu nær
óhugsanlega. Þannig verða pyntingar
I stórum stíl óþarfar.
Kommúnistaríki eins og Kína,
Norður-Kórea, Kúba og fleiri hafa eigi
að slður fjölda „vinnubúða" til „end-
urhæfingar" andófsmanna. Hið
stranga og hrjúfa líf I þessum búðum,
þar sem matarskammtur er naumur,
hvíldartími I lágmarki og vinnudagur-
inn langur, getur valdið kyölum, sem
jaðra við pyntingar.
Meðal þeirra kommúnistarikja, sem
beita pyntingum eru Sovétríkin senni-
lega sekust um mestar misgjörðir.
Algeng aðferð við meðhöndlun and-
ófsmanna er að lýsa þá geðveika og
loka þá árum saman inni á geðveikra-
hælum eins og til dæmis hinni ill-
ræmdu Sersky stofnun I Moskvu.
Matarskammtar, snauðir af hitaein-
ingum, og lyfjagjafir valda þar kvöl-
um og sársauka, jafn hræðilegum og
ýmsar þær pyntingar, sem annars
staðar tlðkast og áður hefur verið
minnzt á. Eitt af vitnunum um þessar
aðferðir er stærðfræðingurinn Leonid
Plyushch, sem var iokaður inni I
sérstöku geðsjúkra úsi I
Dnjepropetrovsk I 30 mánuði. (Frá-
sögn hans birtist I Morgunblaðinu
20. júní s.l.).
Hvernig réttlæta þjóðir pyntingar?
Algengasta röksemdin er, að beiting
þeirra sé ill en óhjákvæmileg nauðsyn
til að kveða niður ólögleg öfl, sem
ógni öryggi ríkisins, sérstaklega öfga-
menn, sem ástundi hryðjuverk. Rök-
semdafærslan fær nokkra stoð af hin-
um hrottalegu aðferðum hryðjuverka-
manna á undanförnum árum og af
hinni miklu ógn, sem af kommúnist-
um stafar — að minnsta kosti eins og
á hana er litið I mörgum löndum.
Argentínskur liðsforingi segir: „Eng-
inn vill vera kallaður kvalari. Það er
heigulsóþefur af þvl orði. En enginn
hefur nokkru sinni gefið mikilvægar
upplýsingar, af því að kurteis maður
hafi komið til hans og sagt: Vilduð
þér ekki vera svo góður að segja mér,
það sem þér vitið."
Þær röksemdir, sem réttlæta pynt-
ingar sem illa nauðsyn, eru hættuleg-
ar og haldlitlar. Staðreyndin er sú, að
tilgangurinn með pyntingum er oftast
nær hrein og bein kúgun allrar and-
stöðu. Og þegar pynting hefur verið
Framhald á bls. 16.
MeSal nútlma pyntingaraSferSa eru
þessar. Talið að ofan: „Hestamaður-
inn" er þessi pynting kölluð, Næstefst:
Þjarmað að innyflum. Að neðan: Hjálm-
ur, sem magnar óp og neðst: Pynting
með plastpoka.