Lesbók Morgunblaðsins - 05.12.1976, Side 4
3 '■
Lengsta listaverk sög-
unnar, „Girðingin"
eftir Christo Java-
jgheff. Verkið kemur
Kyrrahafinu og
hlyklq^t 40 km inn i
land. ^O^vVerkamenn
reistu þzrak. Stundu
lista-
verk
í heimi
CHRISTÓ Javacheff heitir
listamaSur og er af
búlgörskum ættum. H:nn
hefur fengizt viS listir alla
tíS, en i haust varS hann 41
árs gamall og náSi þá loks
þeim þroska í listinni, aS
hann gat gert lengsta lista-
verk, sem sögur fara af.
ÞaS hefst einhvers staSar
úti i Kyrrahafi, kemur úr
kafi i grennd viS San
Franciscó, skriSur upp sjáv-
arkambinn — og hlykkjast
40 kílómetra inn i land.
ÞaS liggur um 59 bújarSir,
fram hjá fjórum þorpum
eSa gegnum þau, loks yfir
þjóSveg og tekur þar enda.
Listlengja þessi heitir
„GirSingin", og er úr mjall-
hvítum nælondúk;
150.000 metrar alls fóru i
dúkinn. GirSingin er í sam-
felldum köflum, hver þeirra
6 metra á breidd, eSa öllu
heldur hæS, og 23 á lengd.
Kaflarnir eru svo strengdir
milli stálstaura; staurarnir
eru 2050 talsins.
Ólistrænir menn kynnu
aS halda, aS þarna væri
nýstárleg mæSiveikigirS-
ing. En þaS er misskilning-
ur; þetta er listaverk, skap-
aS og reist af hugsjóna-
mönnum. VerkiS kostaSi
2.5 milljónir doilara (um
470 millj. kr.) og seldi höf-
undurinn teikningar sínar
um allan heim til aS geta
komiS upp þessu höfuS-
verki. 400 verkamenn
reistu girSinguna (þaS er til
marks um hugsjón þeirra,
aS sumir báru hjálma meS
svofelldri áletrun: „Áfram
Crostós krossmenn"), og
voru þeir varla búnir aS
koma henni upp, er hún var
tekin niSur aftur. Hún stóS
nefnilega ekki nema hálfan
mánuS. „En þaS er nú ein-
mitt leyndardómur girSing-
arinnar", segir höfundur-
inn. „Hún sprettur skyndi-
lega upp, líkt og dularfull
tjöld hirSingjanna i Sahara-
eySimörkinni, og hverfur
jafn fyrirvaralaust. Staur-
ana, vírinn og nælondúkinn
gefum viS bændum, ef þeir
skyldu geta nýtt þetta dót.
LandiS verSur eftir rétt eins
.og þaS var áSur og hefur
alltaf veriS. GirSingin verS-
ur hvergi til framar nema f
minni manna, í kvikmynd
og bók, sem á aS semja um
fyrirtækiS".
Christó er conceptúal-
listamaSur, hugmynda-
smiSur f bókstaflegri merk-
ingu þess orSs. í þeim list-
um er margt skrítiS og
sumt ekki viS alþýSuskap.
Christó hefur t.d. helzt
fengizt viS innpökkun —
hann pakkar inn hluti, sem
honum þykir innpökkunar-
verSir, jafnt mannaverk
sem náttúrunnar. Og hann
er mjög stórhuga í umbúSa-
listinni. Eitt sinn pakkaSi
hann inn safnhúsi, öSru
sinni sjávarhömrum í
Ástralfu. Á milli stórverk-
efna hvflir hann sig, nema
pakkar inn smámunum,
sem hann rekst á og þykir
fullumbúSalitlir; má nefna
naktar konur til dæmis.
Oft hefur hann þurft aS
stríSa viS skilningsskort
manna. Hann hefur stund-
um lent í málaferlum út af
innpökkunum. Og þegar
hann sneri sér aS girSinga-
listinni keyrSi skilnings-
leysiS úr hófi. I máli orms-
ins langa, sem sagt var frá
áSan, fengu lögfræSingar
380.000 dollara fyrir sinn
snúS. 17 yfirheyrslur fóru
fram, hæstiréttur í
Kaliforniu varS aS koma
saman þrisvar, og 450
sfSna skýrsla var samin um
hugsanleg áhrif girSingar-
innar á umhverfiS. En mál-
unum lauk meS frægum
sigri Christós. „Þegar maS-
ur er byrjaSur á listaverki,
og orSinn tengdur þvf, má
hann ekki til þess hugsa aS
hætta viS þaS í miSjum
klfSum", segir eiginkona
Christós. ÞaS er öllu há-
fleygara, sem vakir fyrir
Christó sjálfum. „Listin er
ekki af hinum skipulega
heimi", segir hann. „Hún
heyrir ekki til skikkan skap-
arans, heldur glundroSan-
um, heimi óskapnaðarins.
Röð og regla er ósköp leiS-
inleg. ÓskapnaSur er undir-
staða „GirSingarinnar".
FRÚ MA0
Fyrir hana yfirgaf
formaöurinn
konu og fimm börn
Til skamms tfma var
Chiang Ching voldugust
kvenna i fjölmennasta landi
heims. Hún var eiginkona
Maós, „formanns" Kin-
verja; sjálf var hún jafnan
nefnd „félagi frú".
Áreiðanlega ætlaSi hún sér
mikinn hlut f völdunum, er
maður hennar lézt fyrir
skömmu. Hún er talin kona
valdagírug og kaldrifjuS og
mun láta sér fátt fyrir
brjósti brenna, hefur enda
verið nefnd lafði Makbeð
þeirra Kinverja. En að
þessu sinni kom hún ekki
fram áformum sinum; hún
fór halloka i valdataflinu,
andstæðingar hennar ráða
nú rikinu alveg og jafnvel
hefur þess veriS krafizt, aS
hún verði tekin af lifi fyrir
margsislega „glæpi" sína.
Chiang Ching var rúmum
20 árum yngri en Maó, er
nú 61 árs aS aldri. Þau
kynntust áriS 1937. ÞaS
var f Yenan, i hellishælinu
þar, sem kommúnistar
höfðu búizt um í leiSarlok
göngunnar miklu. sem
hófst tveimur árum áður.
Um þetta leyti hafði Maó
þrjá um fertugt. Hann var
kvæntur þriSja sinni, en
varð samstundis ástfanginn
af Chiang Ching, er þau
sáust. Var því líkast sem
„saman kæmu skrjáfþurr
viður og skiðlogandi eldur"
Landar Chiang
nefndu hana „hægri
byltingarhönd" Maós.
Chiang Ching í
Shanghai einhvern
tima upp úr 1 930. Hún
er þarna í hlutverki
Nóru í „Brúðuheimili"
Ibsens.