Lesbók Morgunblaðsins - 05.12.1976, Side 6

I
Grein eftir þýzka hjönabandsröögjafann Rudiger
Boschmann um ýmislegt, sem varast ber, ef vel
ö að fara í sambúö karls og konu.
Það hljómar undarlega, en
aldrei hefur ástin skipt jafn-
miklu máli við giftingar og nú á
dögum. Og þrátt fyrir það hafa
aldrei verið fleiri hjónaskilnaðir
en nú.
Hvernig kemur þetta heim og
saman?
Að nokkru leyti er skýringin
sú, að við gerum okkur gyllivonir
um ofurást, sem aldrei dvfni, og
hamingju eftir því, þegar við
giftumst. Hinn blákaldi veruleiki
verkar þvf eins og kallt steypibað.
Það byggist einnig á þvf, að við
lftum ekki lengur á hjónabandið
sem skjól og hlff eins og forfeður
vorir. Aður fyrr urðu hjónin að
standa saman andspænis fjand-
samlegum umheimi eins og bik
og brennisteinn. Nú hegðar fólk
sér, eins og það sé tryggt gegn
öllum hættum hjá rfkinu.
Þangað til það verður persónu-
lega fyrir náttúruhamförum,
umferðarslysi eða fær ólæknandi
sjúkdóm og gerir sér þá allt f einu
Ijóst, að f rauninni stafi mönnum
jafnmikil hætta af nútfma
lifnaðarháttum og Neandertal-
mönnum fyrar þúsundum ára af
hellisbjörnum og vetrarkuldum.
Og svo eru það hin mörgu atriði
f Iffinu, sem stofna hjónabandinu
í hættu, ýmsir þættir, sem ég hef
til eigin nota kallað „Ehekiller"
(eiginlega það, sem drepur
hjónabandið), bölvalda hjóna-
bandsins.
Bölvaldur nr. 1: Afbrýði-
semin.
Fyrir hálfum mánuði leitaði til
mfn ung og frfð kona og henni
sagðist þannig frá:
„Ég hef verið skilin f tvo
mánuði. Maðurinn minn fór fram
á skilnað. En nú ofsækir hann
mig af sjúklegri afbrýðisemi.
Hann hringir til sameiginlegra
vina og kunningja og rægir mig.
Hann segir til dæmis f símann: —
Varið ykkur á Hildi. Hún er rakin
hóra. Hún liggur með hverjum
sem er. Hann lýsir slfku meira að
segja f bréfum. Ég veit, að eigin-
lega ætti ég að leita til lögregl-
unnar. En það vil ég ekki. Getið
þér hjálpað mér?“
Fyrst vildi ég vita, hvaða
ástæðu fyrrverandi maður henn-
ar hefði fyrir þessu samblandi af
hatri og afbrýðisemi. Og ég
spurði ungu konuna: „Hafið þér
verið honum ótrú?“
Hún játaði þvf þegar f stað:
„Já, tvisvar. I fyrra skiptið
hafði ég svo slæma samvizku á
eftir, að ég sagði honum frá öllu.
1 annað skiptið stóð hann mig að
verki.“
Hið kynlega var, hvernag hún
leit á málið: „En hann hafði enga
ástæðu til afbrýðisemi. Þetta voru
bara hliðarspor og ekkert annað.
Og f þvf tilliti eru menn þó
umburðarlyndir nú á dögum. En
hann hagaði sér eins og brjálaður
maður.“
Eg gat hjálpað konunni.
Hringing til fyrrverandi eigin-
manns hennar nægði. Hann varð
þegar mjög hógvær, þegar ég
sýndi afstöðu hans skilning. Og
hann tók því heldur ekki illa,
þegar ég benti honum á hugsan-
legar afleiðingar samkvæmt
refsilögum, ef hann ætlaði að
halda uppteknum hætti af
hefnigirni.
Eg leiddi þó hjá mér umræður,
sem hann vildi hefja, um afbrýði-
semi og umburðarlyndi. Þvf að
það jafnflókið efni og það er
ótæmandi.
Þar sem við erum sagðir vera
svo umburðarlyndir, koma hjóna-
bandsbrot varla fyrir sem
skilnaðarsök f dómum. En f raun-
inni eru eins og áður flestar kröf-
ur um skilnað sprottnar af
afbrýðisemi, þær eru bornar fram
af þeim, sem vita um hjónabands-
brot maka sfns eða grunar það
aðeins.
Afbrýðisemi að vissu marki er f
alla staði eðlileg tilfinning. Áður
var sagt: Sá sem elskar, er einnig
afbrýðisamur.
Nú á dögum láta margir, eins
og þeir geti sigrast á afbrýðisemi
með umburðarlyndi. Sá sem
elskar, segja þeir, hann eða hún
umber hinar sérstöku þarfir
makans. Að skilja allt er að fyrir-
gefa allt — eða hvað?
Nýlega sagði mér ungur maður,
að hann hefði fullan skilning á
orlofshliðarspori konu sinnar, þvf
að hún hafi þó notað það til að
öðlast „sjálfsþroska". En
„umburðarlyndið" hafði greini-
lega gengið nærri honum, senni-
lega farið f magann, þvf að hann
leit hörmulega út. Auðvitað var
hann afbrýðisamur.
Allt tal um umburðarlyndi f
sambandi við ótryggð er tómt
þvaður og vitleysa. Oftast er
gangur málanna þannig: Hinn
afhjúpaði syndari biður um
skilningsrfka fyrirgefningu yfir-
bugaður af iðrun. Hitti hann svo
maka sinn fyrir á villigötum, þá
verður hinn fyrrverandi syndari
sjálfur að Othello á augabragði.
Við getum fylgzt með því f
blöðunum, hvflfkan eyði-
leggingarmátt afbrýðisemin
getur leyst úr læðingi. Varla Ifður
dagur án frásagna af hræðilegum
morðum. Betra er að vekja alls
ekki afbrýðisemina.
Og þess vegna engin hliðarspor
og engar flækjur framar?
Eg er hræddur um, að það sé til
of mikils ætlazt f vorum heimi.
Þvf að þannig er manneskjan
ekki gerð. Sá sem skrifar undir
hjúskaparsamning f dag, hefur
ráðstafað sér f 40 til 50 ár —
hugsanlega.
Hálfrar aldar tryggð, hrein og
tær — þér megið gizka þrisvar,
hvort það sé regla eða
undantekning.
Hvernig á þá að berjast gegn
bölvaldi hjónabandsins nr. 1?
Það er ekka til neitt öruggt lyf
við afbrýðisemi. En málsháttur,
sem nokkur sannleikur er fólginn
f: Was ich nicht weiss, macht
mich nicht heiss. (Ég verð ekki
æstur út af þvf, sem ég ekki veit
um.)
Langa- og langalangaafi og
amma fóru að verulegu leyti eftir
þvf. Verkaskiptingin f hjóna-
bandinu kom þeim þar að haldi:
Maðurinn var stöðugt að störfum
út á við, en konan annaðist
heimilisstörfin. Og hvorugt
blandaði sér f málefni hins.
Ef eiginmaðurinn taldi, að
hann yrði skilyrðislaust að taka
hliðarspor, ákvað hann að taka
sér ferð á hendur f „viðskipta-
erindum". Það hefði verið mjög
óveiðeigandi hjá konunni að láta
f Ijós minnsta grun um, að
„viðskiptaaðilinn" væri ef til vill
kona, ung og aðlaðandi.
Og þegar eiginkonunni fannst,
að hún þyrfti að hitta aðdáanda,
bjó hún til „heimsókn til
ættingja“. Og maður hennar
hefði misst andlitið, ef honum
hefði dottið sú firra f hug að fara
að snuðra um hana.
Syndararnir forðum synguðu
sem sagt gætilega. Þeir þjökuðu
ekki maka sfna að óþörfu með
ótryggð sinni.
Hræsni og yfirdrepsskapur?
Vissulega — en kom að miklu
gagni. £g er þó auðvitað ekki að
mæla með hliðarsporum með
þessum hætti. En það er þó miklu
betra að fara dult með hliðarspor
en að lenda f hjónaskilnaði.
Tölurnar eru þegar nógu slæm-
ar hvort sem er. Á hverju ári er
sett nýtt met f hjónaskilnuðum.
Og á þvf á bölvaldur númer tvö
einnig sök, en hann snertir
afbrýðisemi meira en f fyrstu
mætti ætla.
Bölvaldur nr. 2:
Hin órjúfanlega samvera
— sem geðflækja.
Fyrir skömmu sagði slánalegur.
ungur eiginmaður, sem hafðt
Framhald á bls. 14.
©