Lesbók Morgunblaðsins - 05.06.1977, Qupperneq 8

1952 1977
eftir 25 ár í
hásætinu
4
„ J a, en
hvað getur
hún alltaf
verið að
gera?”
Það var á köldum og hráslaga-
legum febrúardegi fyrir aldar-
fjórðungi, að flugvél lenti á flug-
velli við London; vélin var komin
um langan veg, alla leið frá Ken-
ýa. Um borð í vélinni var hin nýja
drottning Breta, Elfsabet II. Hún
hafði verið í miðri langferð um
samveldislöndin og stödd í Ken-
ýa, þegar þær fregnir bárust
þangað, að faðir hcnnar væri lát-
inn. Dyr flugvélarinnar opnuðust,
drottningin steig út og gekk niður
iandganginn. Niðri á malbikinu
biðu hennar nokkrir menn f röð.
Þetta voru allt menn komnir á
efri ár, þeir voru allir svartklædd-
ir svo sem hæfði, og það var þungt
yfir þeim. Þetta voru helztu ráð-
gjafar Georgs heitins VI konungs,
föður Elízabetar. Nú voru þeir
orðnir ráðgjafar hennar. Nýr
þjóðhöfðingi var kominn til ríkis
f Bretlandi.
Á þessum árum var Bretland
ennþá stórveldi og Bretar réðu
fyrir löndum víða um heim. Ind-
land var að vísu orðið frjálst og
fullvalda ríki. En ennþá réðu
Bretar víða i Afriku og um
Karibahaf. Það hafði verið nokk-
uó hart á dalnum hjá þeim eftir
heimsstyrjöldina, en þeir tímar
voru nú liðnir, eða um það bil.
Menn voru vongóðir, horfðu
björtum augum til framtíðarinnar
og höfðu jafnvel á orði, aö nýr
Elízabetartími væri i vændum;
höfðu þá í huga Elízabetu I,
nöfnu hinnar nýju drottningar.
En margt er nú breytt frá því
þetta var. Störveldistið Breta er
liðin. Bretar ráða ekki lengur fyr-
ir löndum nema eyju sinni, svo og

I augum brezkra yfirstéttarkvenna er hatturinn feykilega
þýðingarmikill og Elizabet drottning'
fáeinum, smáum útkjálkum hér
og hvar; það eru leifarnar af
heimsveldinu. Bretland er komið
í stórt efnahagsbandalag Evrópu-
ríkja og er þar aðeins eitt af mörg-
um. Þrjú risaveldi eru komin upp
og Bretland einungis eitt nokk-
urra annars flokks velda. Efna-
hagur Breta er bágur og virðist
reyndar i honum ólæknandi upp-
dráttarsýki. Óþarfi er að leiða get-
um aö því hvernig línurit um orð-
stir Breta og áhrif siðast liðinn
aldarfjórðung liti út: línan hlyti
að liggja niður á við og halla
bratt. Það er því bót í máli að
Bretar geta dregið þar á móti aðra
linu, sem liggur hinn veginn og
lengist upp á við: það er lína um
virðingu þá og vinsældir, sem
drottning þeirra nýtur hvarvetna
í heiminum. Það gildir einu hvar
hún kemur, til Resolutioneyjar,
Santíagó eða Saó Pauló, til New
York eða Boston, í Festival Hall í
London, eða hvort hún vígir nýjar
skolplagnir. Henni er alls staðar
jafnvel tekið. Það má segja, að
móttökurnar séu jafnan í nokk-
urn veginn öfugu hlutfalli við
oröstír Bretlands.f
En hverju skyldu þeir vera að
fagna, sem taka á móti drottningu
þar, sem hún kemur við? Þeir
hljóta að hafa einhverja gilda
ástæðu til þess. Skyldi drotlning-
in vera þeim tákn einhvers, sem
þeir meta sérstaklega mikils —
ráðvendni, réttsýni, samheldrii
fjölskyldunnar til dæmis að
nefna? Eða fagna þeir henni af
þvi fyrst og fremst, að hún er
drottning Bretlands? Sums staóar
í Afríku fagna menn komu henn-
ar enn af þvi, að þeir sjá í henni
„hina miklu móður“, svo sem tíðk-
aðist víðar hér áður fyrr. En víð-
ast annars staðar hefur ímynd
drottningar tekið nokkrum breyt-
ingum í stjórnartíð hennar. Það
er eðlilegt. Hún kom til ríkis ung.
Nú er hún komin á miðjan aldur.
Ekki er gott að vita hvenær og
hvort menn fagna henni sem ein-
staklingi, ellegar tákni, samkenni
einhvers. Hvað snertir hið síðar
nefnda verður manni þá spurn:
tákn hvers skyldu menn telja
hana? Stundum kann jafnvel að
hvarfla að manni, að hún sjálf,
þjóðhöfðinginn, sé komin að ein-
hverju leyti úr tengslum við veru-
leikann, eins og hann gerist nú,
og megi orðið líkja henni við loft-
belg, er svífur langt ofar jörðu og
aðeins tengdur henni mjóum
þræði. Betur færi, að allar slíkar
vangaveltur reyndust óþarfar og
það kæmi á daginn, að menn um
viða veröld fögnuðu drottning-
unni og hefðu hana í heiðri vegna
þess fyrst og fremst, að hún er
gagnheiðarleg manneskja og ráð-
vönd, skyldurækin, og heilbrigð í
hugsun. Öllum þessum kostum er
hún búin, og þeir hafa verið lýð-
um Ijósir alla hennar stjórnartíð,
að minnsta kosti.
Skyldurækni var henni innrætt
frá unga aldri. Faðir hennar,
Georg VI, hafði komið lítt undir
búinn til rikis á sinum tíma. En
Elízabetu hafði verið það ljóst all-
ar götur frá 11 ára aldri, að hún
yrði drottning einn góðan veður-
dag. Faðir hennar og Mary, amma
hennar, þreyttust ekki á þvi að
búa hana undir þetta. Þegar sá
dagur rann var hún stödd í veiði-
kofa í Kenya; sá veiðikofi var
þjóðargjöf Kenýamanna til kon-
ungsfjölskyldunnar. Um kvöldið
áður höfðu þau hjónin Elízabet og
Filippus prins, verið uppi í hinu
fræga leyni Treetops, að virða
fyrir sér fjölskrúðugt dýralífið,
hjarðir nashyrninga og fíla, sem
fóru hjá með tilheyrandi háreysti
og látum.
Morguninn eftir bárust þær
fregnir, að konungurinn hefði
látizt í Sandringhamhöll um
nóttina. Fregnirnar bárust um
heldur frumstætt símkerfi og
voru fyrst fluttar F’ilipusi prinsi.
Stundu siðar var starfsliði hinnar
nýju drottningar hleypt inn í
setustofu veiðikofans. Hún var þá
þegar setzt við og skrifborðið fyr-
ir framan hana þakið skjölum,
sem hún þurfti að sinna.
Hún var venju fremur rjóð i
vöngum og um augu. Það var
bersýnilegt, að hún hafð grátið.
Látæði hennar var þegar breytt
frá því, sem fólkið átti að venjast.
Þvi skildist undir eins, að „þarna
var komin drottning“. Hún var
stillileg í fasi, og máli, gekk
ákveðin til verks, og hafði yfir-
leitt fullt vald á sér. Henni hafði
verið mjög hlýtt til föður sins og
vissulega var sorg hennar mikil,
að hann skyldi vera horfinn úr
lifanda lífi. En henni skildist
fyllilega sú ábyrgð, sem henni
hafði fallið í skaut við lát hans,
það var einlægur vilji hennar að
axla þá ábyrgð, og hún var í en
gum vafa um það, að hún gæti
það.
Hún tó samhryggð starfsmanna
sinna hljóðlátlega og þakkaði
þeim. Síðan sneri hún sér aftur að
störfum sínum og tók að gefa
fyrirmæli. „Ég held, að við ættum
að byrja á því að senda skeyti“,
sagði hún. Hinn nýi þjóðhöfðingi
var tekinn við. Þá kom upp einn
vandi, sem leysa þurfti áður hægt
væri að framfylgja fyrstu fyrir-
mælum drottningar. Hún hafði
verið skírð þremur nöfnum.
Spurðu starfsmenn hennar nú
hvað þeir ættu að setja undir
skeytin: Elízabet II, Alenxandra
eða Mary. „Ætli sé ekki bezt, að
ég gangi undir minu eigin nafni“,
sagði hún, og Elízabetarnafnið
var ritað undir.
Það var heldur dimmt yfir
mönnum á heimleiðinni.
Drottningin fór fyrsta spölinn
með gamalli Dakótavél frá næsta
flugvelli við Sagana til Entebbe.
Á leiðinni var flogið yfir gresjur;
þar voru miklir þurrkar og eldar
geísuðu á stökum stöðum í kjarr-
inu og háu grasinu. Þegar kom til
Entebbe var þar aftur á móti
hávaðarok, þrumur, og úrhellis-
rigning. Mannfjöldi fagnaði
drottningu á flugvellinum og
kvað hana hafa komið með regnið
með sér;
það, að
lofti að v
Á leið
sat drott
og spurt
það, ser
Henni v
kæmi sai
yfirlýsin
rita en s
um sam
Drottni
arnar m(
festi sér
Þegar
afstaðin
sinna da
Hún var
kynna sé
ganga aé
því búin
ævinnar
prinsi ac
semja si;
Hann h
undan f;
lifað ósk
eiginkon
drottnin,
hjástoð 1
létti ho
breyting
í hálft á
þann tírr
opinberl
tíma nei
deildi <
kirkju. i
veita mi
ar, er hú
Menn
hún var:
mjög flj<
fyrir h
þeirra o
mæli. H'
lega og
Ilún va
væntanh
var fulli
hendur,
Eitthver
var fyri
var stað