Lesbók Morgunblaðsins - 05.06.1977, Blaðsíða 13

algerri andstööu við slíkan barna-
skap. Og þó að hann elskaði börn-
in og „taldi þau hæf til guðsríkis,“
hafði hann þó sjálfur í fyllsta
mæli lagt niður barnaskapinn.
Hefði hann snúið við, og orðið
eins og barn, hefði hann aldrei
orðið það, sem hann varð, einn af
mestu leiðtogum heimsins. Að
snúa við og verða eins og barn, er
texti úreltrar predikunar. Og
þessi stöðugi söngur um barnseðl-
ið, sem það eina rétta eðli, er veiti
aðgang að ríki himnanna, er einn
af þeim söngvum, sem skynborið
fólk er fyrir löngu hætt að hlusta
á. Sem vonlegt er, eru menn með
óbrengluðu viti teknir að lita
óhýru auga hverja þá skoðun, er
stríðir mót heilbrigðri skynsemi.
Þar undir heyrir að sjálfsögðu sú
skoðun, að mönnunum beri að
snúa við og verða eins og börn. En
eftir þeirri skoðun á þroskinn að
laga sig eftir vanþroskanum, og
sjá allir, hvílík fjarstæða slíkt er.
Eðlilegast væri þá að spyrja: Til
hvers eru skólar heimsins? Hvort
eru þeir stofnaðir til að viðhalda
barnaskapnum eða til þess að
leggja hann niður? Svarið er aug-
ljóst og þarf engrar skýringar við.
Vaxtarlögmál heimsins er þá lika
I algerðri mótsetningu við allan
barnaskap, sem mark til að keppa
að. Þroskinn er það, sem koma
skal. Þróunarsaga barns og blóms
eru algerðar hliðstæður. Blóm er
ekki fullþroskað fyrr en það hef-
ur náð að springa út i tilheyrandi
fegurðarskrúða. Svo er og um
barn. Það er ekki fyrr en í full-
þroskanum, að það nær fyllingu
að fegurð og tign. öll æska á
vissulega sina fegurð út af fyrir
sig. En fullkomnun hennar fæst
ekki nema handan landamæra
æsku og bernsku.
Og nú skulum vér virða fyrir
oss litið barn. Innra með því
munu leynast fléstir þeir eðlis-
þættir, sem síðar kunna að verða
gildandi komandi dögum. Þannig
verður lifið í þeim hverfum, þar
sem fyrsta persónan er sett ofar
öllu, en önnur og sú þriðja er ekki
til. Gjalda skyldi þó varhuga við
að skoða slíkt fólk sem siðferði-
legar smæðir. öllu réttara er að
lita á það sem menn, er þurfa
lækningar við. Það þarf ekki að
vera sök nokkurs manns, þótt
líkamsvöxtur hans stöðvist á
óeðlilegum tíma. Hið sama gildir
um hinn innri vöxt. 1 báðum þess-
um tilfellum getur verið um
orSakir að ræða, sem oftar en hitt
eru með öllu óviðráðanlegar, og
sem einstaklingurinn um leið
getur ekki talizt ábyrgur fyrir.
Þegar þannig er farið, eru siða-
predikanir fyrir fólk eigi aðeins
óleyfilegar og tilgangslausar,
heldur eru þær beinlínis skaðleg-
ar. Hins vegar geta sálfræðilegar
leiðbeiningar mátt sín mikils til
úrbóta í slikum vanda. Eru til um
það fjölmörg dæmi. Slíkar leið-
beiningar hníga allar í eina
höfuðátt. Þær miða að þvi marki
að fá það fólk, sem ekkert sér
nema sjálft sig, tal að unna ein-
hverju öðru — mönnum — mál-
efnum eða einhverju öðru í um-
hverfinu. Mönnum þarf að lærast
sú list að geta gengið upp í ein-
hverju öðru en sjálfum sér. Með
þessu er engan veginn höfðað að
þvi að má út gildi fyrstu persón-
unnar. öllum mönnum ber ský-
laus skylda til að virða sinn eigin
persónuleika. En til þess að hann
fái notið sin sem fyllst, þarf hann
að færast út fyrir sjálfið. Og til
þ'ess, að hann geti skilað tilskyld-
um vöxtum, þarf hann að leggjast
inn í innlánsdeild hins mikla lífs
fyrir utan.
Sagan er full vitnisburða um
menn, sem lagt hafa niður barna-
skapinn, til að þjóna lífinu i stór-
um stíl. Af lífssögu margra þeirra
má læra þá mikilvægu lexíu, að
þá fyrst hafi þeim fundizt lífið
þess virði, að því væri lifað. Sum-
ir slíkra manna minnast með
hryggð dvalar sinnar innan múr-
veggja sfngirninnar, þar sem hinn
myrki svipur hennar grúfði sifellt
yfir. En þar sem þeir nú hafa
gengið þjónustunni á hönd, sjá
þeir sól og vor um viða veröld.
Það getur verið margt, sem er
þess umkomið að leysa menn úr
álögum barnaskapar sjálfselsk-
unnar, þótt þjónusta við lifið sé
ein höfuðleiðin. Ef til vill er bein-
línis likamlegt erfiði eitthvert öfl-
ugasta meðalið i þessum efnum.
Hin lifeðlislegu tengsl við forfeð-
ur vora segja, hvað þetta snertir,
sterkt til sin. Þeir góðu feður
urðu að reyna á sig nokkuð, til
þess að halda lífi. Það var þeim
holl glíma. Sú glima er jafn holl
og sönn í dag. Til tiltölulega
skamms tima var máttur handar
og burðarþol likamans höfuð-
vopnin í lífsbaráttu manna. A
þeim tímum þótti gott að ganga
þreyttur til hvíldar að loknu dags-
verki. Og margir finna til þess
enn, hversu mikinn læknisdóm
likamlegt erfiði felur í sér. Systr-
unum þreytu og hvild, er hollt að
kynnast. I önnum og erfiði dags-
ins, fær maðurinn litið svigrúm
til að ganga upp i sjálfum sér. En
i þvi er fólginn annar höfuð-
læknisdómur vannunnar, þar sem
hinn kom fram í þjónustunni við
lifið, eins og áður er sagt. Með lyfi
vinnunnar fellur barnaskapur
sjálfselskunnar í gleymsku. En
fyrir algleymi i starfi tekur per-
sónuleikinn að vaxa yfir sjálfan
sig fram til heilbrigðrar fyllingar.
Ég kynntist fyrir nokkrum árum
konu, sem var alin upp í sveit, en
nú bjó hún með manni sínum.i
borg, þar sem þau áttu snoturt
lítið heimili. Kvaðst hún sakna
sveitarinnar, og þó einkum þreyt-
unnar þar að kveldi dags. Þar
kvaðst hún hafa fagnað komu
kvelda og nátta, vegna þess að
þreytan færði henni væran svefn.
En nú sagðist hún hafa svo lítið
að gera, að hún gengi aldrei
þreytt til svefns, og nyti þvi ekki
nautnar hvíldarinnar. Fyrir þvi
skyldist mér hún hálfvegis kvíða
nú fyrir kveldum og náttum. Þeg-
ar svo er komið, eiga hvers konar
grillur greiðari aðgang að per-
sónuleikanum en ella. Óheppileg-
ar hugrenningr gera vart við sig,
og geta valdið kvíða og hvers kon-
ar myrkum sýnum. í staðinn fyrir
að geta áður gengið upp í vinn-
unni og notið læknandi máttar
hennar, virtist mér þessi ágæta
kona vera að hefja för inn i sjálfa
sig, vegna vantandi starfs. Þessi
kona er ekkert einsdæmi. Fjöldi
fólks er nákvæmlega statt i sömu
sporum. Auk þess eru til margir,
sem nenna ekki að vinna, og aðrir
sem þurfa ekki að starfa. Enn
aðrir flýja vinnunni af þeirri
„Allir heilbrigðir menn þrá að
vinna ... Það er því þung raun
fyrir þá, sem vilja vinna, þegar
þeim býðst ekkert verkefni."
hún I för með sér margvíslega
fylgikvilla, svo sem geðveilur, sið-
ræna veiklun og taugabilanir. Til
að vinna bug á slíkum lúa mun
ekkert ráð betra en það að stofna
til nýrrar en þó gamallar þreytu,
sem bezt mun fást með likamlegu
erfiði eða þá iþróttum. Það er
haft fyrir einhverjum frægasta
myndhöggvara heimsins, að hann
hafi eitt sinn látið sér þau orð um
munn fara, að honum liði aldrei
vel nema með meitil í höndunum.
Svo gersamlega hafði hann geng-
ið upp í starfi sinu, og fundið til
hollustu þess. Hver sá, sem þann-
ig vinnur með áreynslu jafnt á
vöðva og vit, mun vegna vel, og
una glaður við sitt. Hins vegar er
vitað, að hver sá maður, sem gerir
hina minnstu tilraun til að snið-
ganga átök i lífinu, er um leið að
skjóta sér undan því sem gerir
manninn að manni, því að vinnan
er brjóstvörn hvers einasta
manns i brimróti erfiðra ára. Fyr-
r því verður að telja atvinnuleysi
einungis í baráttunni. Það skap-
ast á vigvöllum lifsins, þar sem
bardaginn er jafnvel harðastur.
Stundum þarf jafnvel að týna líf-
inu til að finna það. Eins og Páll
frá Tarsus, lagði Kristur niður
barnaskapinn. Það sýnir líf hans,
kenning, og allt ævistarf. Það sem
gerir Krist að leiðtoga, er hvorki
bernska hans né síðasta augna-
blikið, heldur þroskaferill hans
alla leið þar á miili. Hans höfuð
vegsemd felst í því, hversu hann
útvíkkaði persónu sína í þjónust-
unni við meðbræður sífra. Fyrir
því gat hann sagt þessi fögru orð:
„Svo framarlega sem þér hafið
gjört þetta einum þessara minna
minnstu bræðra, þá hafið þér
gjört mér það. „þegar menn eru
staddir á þannig lögðuðum braut-
um, að þvi er láfsháttsemi snertir,
þá er lífinu lifað í samræmi við
skapandi vaxtarlögmál heimsins.
Stækkar þá allt, sem stækkað get-
ur. Lífið, heimurinn, himininn, og
himnanna himnar víkka út.
ástæðu, að þeir halda að gæfunn-
ar sé helzt að leita þar, sem
minnst þurfi fyrir lífinu að hafa.
En með slíkri háttsemi er þetta
fólk að flýja undan þreytunni,
sem konan, er ég sagði frá áðan,
einmitt saknaði mest. En vinnu-
leysi og vöntun á hæfilegri þreytu
leiðir aldrei til farsældar.
Það er sagt, að það þýði ekki að
deila við dómarann. Mun það
tnála sannast. Arfur starfsvilja
feðranna er það djúpt greyptur i
veru vora, að hann lætur ekki að
sér hæða. Hver vöðvi heimtar sína
næringu, sem fæst einungis fyrir
áreynslu. Sé orðið við þeirri kröfu
hvílist líkami og sál bezt. Lifið
hefur fundizt með því að týna því
fyrir algleymi í starfi. Nú á tim-
um er þetta að verða athyglisvert
mál. Á síðustu áratugum hefur sú
breyting orðið á skipan félags-
mála, að borgir hafa stækkað og
nýjar risið upp. Við það hafa
flutningar fólks þangað farið
jafnt og þétt vaxandi. Af þessum
sökum hafa ýmis vandamál skap-
azt. Vegna tæknilegrar þróunar
og ýmissa annarra ástæðna, vinn-
ur þar nú fjöldi fólks meira með
heila en höndum. Afleiðingin hef-
ur orðið sú, að skapazt hefur ný
þreyta andlegrar tegundar. Hefur
eitt hið mesta böl mannfélaganna.
Afleiðingar þess eru margvisleg-
ar, og oft hinar hörmulegustu.
Allir heilbrigðir menn þrá að
vinna, og verða að liði í lifinu. Það
er því þung raun fyrir þá, sem
vilja vinna, þegar þeim býðst ekk-
ert verkefni, og enginn hefur þörf
fyrir vinnu þeirra. Jafnvel innan
þess hóps manna, sem gengizt
hefur svo sjálfselskunni á hönd,
að ekkert er eygt nema sjálft lífið,
mun leynast blundandi þrá til að
verða einhverjum að liði i lífinu.
Ymislegt getur orðið til að vekja
hana. Eitt skal nefna, þetta: Það
hefur orðið slys, Það er kallað á
hjálp. Sumt af þessu síngjarna
fólki hefur heyrt kallið, og brugð-
izt við. Hin blundandi þrá er þá
orðin að veruleika. Það hefur
sannfærzt um, að það er þörf fyrir
það á vettvangi líknarþjónustunn-
. ar. Á slysstað hefur þessu fólki
opnazt leið út fyrir sjálft sig. Og
um leið hefur birt yfir lífi þeirra.
Hefur sumt af slíku fólki orðið
brautryðjendur á sviði mannúðar-
mála, og skyldrar þjónustu.
Að leggja niður barnaskapinn,
eins og Páll trúboði orðaði það, er
þvi ekkert hégómamál, heldur
beinlinis brýn nauðsyn. Sigursælt
persónulegt lif finnur sjálft sig