Lesbók Morgunblaðsins - 18.06.1978, Blaðsíða 5

Sigfús Blöndal og kona hans Björg
höföu þá unniö geysilega mikiö starf viö
aö safna oröum og orötaka bækur til
oröabókarinnar. Þau voru skrifuö á
seðla sem geymdir voru í vindlakössum
uppi á háaloftinu í Landsbókasafninu.
Kassarnir hafa áreiöanlega veriö 100
talsins eöa meira. Sigfús fékk frí frá
störfum í Kaupmannahöfn í eitt ár.
Hann tók þá á leigu 2. hæð í „Næpunni"
viö Þingholtsstræti, sem allir kannast
viö. Þar unnum viö veturinn 1917-18, en
það var frostaveturinn mikli, og elds-
neyti af skornum skammti vegna
stríösins svo við uröum stundum aö
vinna meö vettlinga vegna kulda.
Veturinn 1918-19 vann ég svo aö þessu
ásamt Jóni Ófeigssyni og Holger Wiehe
í Landsbókasafninu en þá var Sigfús
Blöndal farinn aftur til Kaupmannahafn-
ar. Þetta var geysilega mikil vinna og
mér finnst gaman aö hafa lagt þarna
hönd á plóginn — og heiður aö því aö
Sigfús Blöndal skuli geta þessa fram-
lags míos meöal annarra í formála
oröabókarinnar. En aöal-samverka-
menn hans voru eins og kunnugt er Jón
Ófeigsson og Holger Wiehe.
Þennan þriðja námsvetur minn viö
Háskólann var ég einhverju sinni úti á
gangi meö Sigurði Nordal. Hann sagöi
þá viö mig, aö gengi ég undir próf,
þegar hann áliti aö ég væri tilbúin, þá
væri allt í lagi en ef ég geröi þaö fyrr,
gæti enginn hjálpaö mér. Reyndar haföi
mig alltaf langaö til þess áö komast til
náms erlendis og þaö var Sigfús
Blöndal sem kom mér af staö. Hann
skrifaði vinkonu sinni, Berthu Pillpotts,
sem var skólastjóri viö Westfield-Coll-
ege í Hampstead, en sá skóli er hluti
af Lundúnaháskóla og heimavistarskóli.
Hún bauö mér námsstyrk, sem létti
mjög undir kostnaöarhliðinni. Faöir
minn gekkst inn á aö þiggja þaö. Til
Englands fór ég svo árið 1919 og var
þar í þrjú ár. Fyrsta árið las ég auk
ensku, latínu, frönsku og dönsku, en
seinni árin tvö ensku meö íslenzku sem
aukafag. Þetta var kvennaskóli og þaö
setti auövitaö sinn svip á skólalífið. Þaö
var dálítiö skrítiö aö umgangast varla
annaö en kvenfólk svo mánuöum skipti,
en þetta tíökaöist í Bretlandi í þá daga.
Ég undi hag mínum vel“, segir Anna.
„Viö höfðum marga ágæta kennara.
Ég minnist t.d. prófessors Ker. Hann
var mikill íslandsvinur og unnandi
íslenzkra fornbókmennta. Hann hafði
oft komiö til íslands og var nokkuð
kunnugur hér. Viö sóttum fyrirlestra til
hans sem hann hélt viö University
College í London. Einu sinni kom hann
til Westfield til aö halda fyrirlestur þar
um ísland og ég beiö meö mikilli
eftirvæntingu. Var viss um aö hann
mundi hæla landinu á hvert reipi. En
hann byrjaöi þá á því aö segja, aö þaö
sem fyrst vekti athygli feröamanna sem
til íslands kæmu væri, hve landiö væri
gert úr lélegu efni — og átti þá auövitað
viö okkar lausa jaröveg. Auk þess lýsti
hann því yfir aö ísland væri „epik“ en
Færeyjar „romance". Ég varö satt aö
segja fyrir vonbrigöum og var dálítiö
afbrýöissöm gagnvart Færeyingum.
En viö sökktum okkur niöur í enskar
bókmenntir og málssögu og lásum
auövitaö Shakespeare sundur og sam-
an“.
Taliö berst aö enskum fornbók-
menntum og Anna nefnir til Bjólfskviöu,
sem var erfið viöureignar því handritiö
var illa fariö og mörg vafaatriði og fer
svo meö langa þulu utan bókar úr henni
á algerlega óskiljanlegu máli — engil-
saxnesku.
„Haföiröu sérstakt dálæti á einhverju
ensku skáldi?“
Á þessum tíma fór námsfólk ekki
heim í fríum eins og nú tíðkast.
Sumarfríiö var langt eöa 3 mánuðir og
þá var nauösynlegt aö útvega sér vinnu,
og þar átti ég hauk í horni þar sem var
Miss Pillpotts. Hún útvegaði mér jafnan
vinnu eöa dvöl hjá vinafólki sínu. Fyrstu
jólin mín í Bretlandi fékk ég vinnu hjá
rússneskri fjölskyldu viö aö kenna
tveimur unglingum latínu. Og fyrsta
sumariö var ég ráöin á heimili for-
mannsins í félagi enskra togaraeigenda.
Dóttir hans ætlaöi á Westfield-skólann
og þegar til átti aö taka var ætlunin aö
ég kenndi henni grísku, sem ég haföi
reyndar ekki lært. En það blessaðist
meö því aö ég gerði hana góöa í latínu
í staöinn.
Áriö 1920 tók ég svo próf sem kallast
Intermediate of Arts í latínu, ensku,
frönsku og dönsku en B.A. Honors í
ensku 1922 meö íslenzku sem aukafag.
Næsta ár sótti ég svo fyrirlestra í
ensku, sænsku og dönsku við Háskól-
ann í Kaupmannahöfn en hélt síðan
heim“.
„Og hvernig var svo aö koma heim?“
Þaö var nú heldur dapurlegt. Hugur-
inn stóö til þess aö fá starf viö kennslu,
en hér beiö mín engin staöa. Ég fékk
þó starf sem stundakennari viö
Menntaskólann — 10 stundir á viku í
íslenzku. Eftir eitt ár var ég þó ráöin í
fullt starf viö enskukennslu í neöri
bekkjunum. Auk þess tók ég nemendur
í einkatíma.
Veturinn 1923-24 hélt ég röö af
fyrirlestrum um Shakespeare viö Há-
skólann. Þeir stóöu allan veturinn og
voru vel sóttir.
Áriö 1928 kenndi ég ensku í einkaút-
varpi sem hér var rekið í Búnaöarskóla-
húsinu viö Lækjargötu og eftir aö
Ríkisútvarpiö komst á laggirnar kenndi
ég ensku þar árin 1930-32 aö mig
minnir þrisvar í viku.
Um 1930 var ákveðiö aö takmarka
aögang aö Menntaskólanum svo bekkj-
ardeildum fækkaði stöðugt. Þar var þá
ekki lengur fullt starf fyrir tvo kennara
í ensku og þar sem ég var yngri ákvaö
ég aö víkja. Næstu tvo vetur kenndi ég
svo ensku og dönsku viö Flensborgar-
skólann í Hafnarfirði.
Þá haföi ég kynnzt eiginmanni
mínum, Einari Guönasyni presti í
Reykholti. Viö giftum okkur 1933 og
fluttist ég þá þangað og tók aö mér
tungumálakennslu viö héraðsskólann.
Ráöningum kennara viö skólann var
í fyrstu þannig háttað aö skólanefndin
kom á haustin og samdi við kennara um
störf þeirra og laun. Mér voru fyrsta
áriö boönir 6 tímar á viku og 600 krónur
í árslaun sem átti aö vera hluti af
launum Einars því hann kenndi þar líka.
Aö þessu vildi ég ekki ganga og varö
svo úr aö ég var ráðin sem sjálfstæður
kennari meö 600 krónur í laun. Seinna
fjölgaöi kennslustundunum og kaupiö
hækkaði aö sama skapi. Breyting varö
þó á þessu þegar landspróf var lögleitt.
Þá varö ég fastur kennari og aöalkenn-
ari í landsprófsdeild. Þar kenndi ég
íslenzku, dönsku og ensku, en kennslan
var erfiö, því nemendur í landsprófs-
deild voru 33 og tóku allir gagnfræöa-
próf en aöeins hluti þeirra landspróf líka
— og stílaleiöréttingarnar ætluöu alveg
aö gera út af viö mig.
Mér féll vel aö kenna í Reykholti. Þar
ríkti ákaflega góður andi milli kennara
og nemenda. Og þaö var mér ánægju-
efni þegar í Ijós kom aö nemendur frá
í mér reyndust hafa góöan undirbúning
þegar þeir hófu nám í menntaskólum
síöar.“
„Og þú skrifaöir kennslubækur í
ensku?“
„Já, þær uröu 3 alls. Sú fyrsta kom
ú-: 1940. Auk þess komu út eftir mig
skýringar og oröasafn viö enskunáms-
„í haust er ég aö hugsa um að fara til Englands
og hitta gamla skólafélaga, sem ég hef haft
samband við allt frá námsárunum", segir pessi
glaðlynda og unglega menntakona, sem komin
er Þó yfir áttrætt.
„Þettavar kvennaskóliog bað setti auövitaö sinr
svip á skólahaldið. Þaö var dáiítið skrýtið a<
umgangast varla annaö en kvenfólk svc
mánuðum skipti, en Þetta tíðkaðist í Bretland
í Þá daga.“
Anna Bjarnadóttir á námsárum sínum, —
hátíöarbúningi við útskrift úr skólanum
Bretlandi.
“Eg held að ég veröi aö telja
Shakespeare fremstan þótt hægt sé að
nefna marga góöa.
bækurnar og Litla ensk-íslenzka orða-
bókin 1971. Þessar kennslubækur
mínar voru meira notaöar noröanlands
en hér fyrir sunnan."
„Viltu segja okkur svolítiö frá afskiþt-
um þínum af Kvenstúdentafélaginu?"
„Þaö var eiginlega Björg Th. Blöndal
sem átti hugmyndina aö því fyrst, þegar
hún var hér á ferö áriö 1928. Hún var
þá gift Sigfúsi Blöndal en var að vinna
aö doktorsritgerð sinni við Sor-
bonne-háskólann í París. Hún kom aö
máli viö mig um aö nauðsynlegt væri að
stofna félag háskólamenntaöra kvenna
hér eins og félagið hét fyrst, og þá.
sérstaklega með tilliti til þess aö viö
kæmumst í Alþjóðasamband háskóla-
kvenna, því þaö gæti komiö okkur aö
gagni.
Eg kallaði svo saman fund og félagið
var stofnaö. Katrín Thoroddsen var
kosin formaöur, Laufey Valdemarsdótt-
ir varaformaöur og ég ritari. Og viö
geröumst aöilar aö Alþjóðasambandi
háskólakvenna.
Viö vorum 6 stöfnendurnir, Kristín
Ólafsdóttir, Thyra Lange, Katrín Thor-
oddsen, Laufey Valdemarsdóttir, Jó-
hanna Magnúsdóttir og ég. Svo fjölgaöi
okkur smátt og smátt. Fyrstu skemmti-
fundina héldum viö til aö fagna nýjum
félögum og kvenstúdentum eftir að
félagið var opnaö þeim. Þeir voru
haldnir hjá Theodóru Sveinsdóttur
veitingakonu í Kirkjuhvoli og þar var oft
glatt á hjalla. Viö fórum líka stundum
saman í ferðalög, létum aka okkur út
fyrir bæinn og fórum í langa göngutúra.
Nú er þetta orðiö mannmargt og
all-öflugt félag, meö fjölþætta starf-
semi. Fyrsta mánudag í hverjum
mánuöi eru haldnir fundir, félagiö
annast styrkveitingar, seld eru jólakort
frá Barnahjálp Sameinuðu þjóðanna,
haldnir eru hádegisverðarfundir meö
fyrirlestrum og árshátíö. En náin tengsl
mín viö félagiö rofnuðu auövitaö þau ár,
sem ég var í Reykholti.
Áriö 1929 var ég fulltrúi félagsins á
fundi Alþjóöasambands háskólakvenna
í Genf. Þar kynntist ég bandarískri
konu, Brown aö nafni, sem var
skólastjóri kvennadeildarinnar viö Har-
ward-háskólann. Hún vildi gefa mér
kost á aö koma til framhaldsnáms við
Harward og bauð aö útvega mér styrk,
en mér fannst ég ekki hafa ástæöur til
aö þiggja það. Þar missti ég ef til vill
gott tækifæri til frekari menntunar. En
Kvenstúdentafélagið hefur alltaf haldiö
tengslum viö alþjóöasambandiö og
aörar félagskonur hafa notið góös af
því.“
„Hvernig heldurðu aö viöhorfiö hafi
veriö almennt á námsárum þínum til
þessara fáu kvenna sem héldu út í
langskólanám — voruð þið litnar
hornauga?“
„Almennt viðhorf var sjálfsagt hér
eins og víöast, aö kvenfólk ætti fyrst og
fremst aö hugsa um þaö að giftast og
helga sig síðan heimilisstörfum. Jú,
stúdentspróf, þaö var svo sem gott og
blessað, en fólki fannst þaö nægja.
Ég fór út í þetta nám fyrst og fremst
vegna þess aö mig langaöi til þess og
meö þaö fyrir augum aö veröa kennari.
Þaö var mitt áhugamál. Hins vegar held
ég aö ég hafi goldiö þess fyrst eftir aö
ég kom aö ég var kvenmaöur hvaö
stööuveitingar varöar. Karlmönnum var
þar tvímælalaust hyglaö. Mér var svona
frekar ýtt til hliöar.“
„En þér finnst samt þetta langa nám
hafa komið þér til góöa í lífinu?“
„Já, tvímælalaust. Og í haust er ég aö
hugsa um aö fara til Englands og hitta
gamla skólafélaga sem ég hef haft
samband viö allt frá námsárunum,“
segir þessi glaðlynda og unglega
menntakona, sem komin er þó yfir
áttrætt.
©