Lesbók Morgunblaðsins - 18.06.1978, Síða 7

I

Af þeim mörgu styrkjum, sem von-
andi hafa allir oröiö til gagns og hafa
án efa skilað sér meö vöxtum og vel
þaö til þjóðarinnar aftur — eru mér þrír
kannske af ýmsum ástæöum minnis- ,
stæðastir og kærastir. Af þeim vil ég
fyrst nefna framlag eöa styrk, sem
enginn einn fékk. Þar á ég viö
bókavagn, sem félagið gaf Land-
spítalanum, en þá var þar kominn fyrsti
smávísir aö sjúklingabókasafni, sem nú
þykja sjálfsögð á hverju sjúkrahúsi.
Þessi gjöf finnst mér lýsa vel skilningi
kvenstúdenta á gildi bókarinnar, alls-
staöar, einnig hvaö varöar meöferö
sjúklinga. Annar styrkur er sá, sem
afhentur var Alþjóðasambandi háskóla-
kvenna handa erlendri menntakonu til
vísindarannsókna á fornbókmenntum
okkar. Sá styrkur tengdi okkur nánar
Alþjóðasambandi háskólakvenna. Og
loks er þaö þriðji styrkurinn, sem fór til
styrkþega, sem kynnti sér meöferö og
viögerö handrita, því aö hann stuölaöi
aö því, aö viö vorum betur undir þaö
búin aö taka viö handritunum okkar,
sem viö höfðum öll þráö aö mega fá
aftur úr dönskum söfnum. —
Margt hefur verið rifjað hér upp, í
sumum tilvikum þaö samá, þó er þaö
svo, aö engir tveir eiga alveg sömu
minningar jafnvel um sama atburöinn,
svo er fyrir aö þakka fjölbreytninni í
sköpunarverkinu, aö engir tveir ein-
staklingar eru eins og meta þar af
leiðandi aldrei atburðina nákvæmlega á
sama hátt. — Á merkum tímamótum
mega þó ekki minningar um liöna tíö
vera allsráðandi, þó góöar séu, því aö
enda þótt nauösynlegt sé aö líta um öxl
og huga aö því, sem áunnist hefur, er
þó enn meiri þörf á aö horfa áfram til
þess ókomna. — Þaö kann ef til vill aö
hvarfla aö ýmsum hvort þörf sé á féiagi
eins og okkar nú þegar bókstafur
laganna tryggir okkur öllum landsins
börnum, konum jafnt sem körlum,
sömu möguleika til menntunar og
starfa. Ýmsum finnast kvenfélög líka
oröin úrelt, og sumir veigra sér jafnvel
viö aö nefna konur á nafn sem slíkar.
Kvenstúdentafélagiö hefur aö vísu
aldrei veriö kvenréttindafélag a.m.k. þó
ekki nema óbeint, en tilvist þess hefur
samt verið menntakonum viss styrkur,
og félagiö hefur jafnan veriö tilbúiö til
samvinnu viö önnur kvenfélög um
réttindamál, þegar þörf hefur veriö á.
Trúlega verður enn sem'fyrr þörf á aö
styrkja efnilegar menntakonur til náms
og vísindastarfa og sannindi Háva-mála
aö maður er manns gaman, fellur varla
úr gildi aö sinni. Grundvöllur, sem
byggir á þessu er því enn til staðar.
Mikilveröust ástæöa fyrir áframhald-
andi tilvist og nauösyn á vexti félags
okkar kann þó aö vera aöild okkar aö
Alþjóöasambandi háskólakvenna, sem
hefur þaö aö megin markmiöi að auka
fræðslu, þar sem menntun er bágborin,
en þaö er því miöur allt of víöa í
veröldinni. Þaö eru ennþá forréttindi í
veröld okkar daga að fá aö handleika
bók og veröa læs og skrifandi. Á
Alþjóöaþingi háskólakvenna, sem hald-
iö var í Sterling í Skotlandi sj. sumar,
sem formaöur félags okkar og ég
sátum, fékk maöur enn ótal vitnisburöi
víöa aö, hvaö menntunarskortur háir
mörgum í baráttunni til bættra lífskjara.
Alþjóöafélag háskólakvenna er einn
þeirra mörgu aöila, sem vinnur aö því
aö minnka fáfræöina og fátæktina, sem
venjulega fylgjast aö og félagsskapur-
inn styöur eölilega sérstaklega konur til
mennta minnugur þess, að þegar kona
er menntuö er jafnframt verið aö
mennta heila fjölskyldu.
Aöild okkar aö þessum alþjóölega
félagsskap er því bæöi athyglisverö og
Kramhald á bls. 15
Ingrid Bergman: Gott að vera komin heim og tala sænsku á nýjan leik.
Ingrid Bergman hefur ver-
ið frægust sænskra leik-
kvenna í 40 ár, og Ingmar
Bergman frægastur
sænskra leikstjóra um
langt árabil. En þau höfðu
aldrei unnið saman að
kvikmynd fyrr en nú ný-
lega, að Ingrid lék aðal-
hlutverkið í nýjustu mynd
Ingmars, „Haustsónötu“. Ir
lék þar konsertpíanista; Liv
mann lék dóttur hennar.
Þegar kvikmyndatökunni lauk
hélt Ingrid til London að æfa Þar
hlutverk sitt í leikrití Norman
Hunters, „Waters of the Moon“.
Blaðamaður Newsweek, John
Herbert, náði tali af henni stuttu
fyrir brottförina, og fékk hana til
að segja undan og ofan af
„Haustsónötu“, og lífi sínu og
starfi. Hér er smá útdráttur úr
þessu viðtali.
„Herbert: „Hvernig vék
því við, aö þiö Ingmar
Bergman fóruö aö vinna
saman eftir öll þessi ár?“
Bergman: „Þaö bar nú
ýmislegt til þess.
En m.a. fannst mér skemmtilegt aö enda
feril minn meö þessari mynd. í fyrstu
myndinni sem ég lék í og sýnd var utan
Svíþjóöar lék ég píanista eins og núna.
Eftir þaö var ég langdvölum erlendis, tíu
ár í Bandaríkjunum, ein átta á Ítalíu og
tuttugu ár í Frakklandi. En nú kom ég
heim aftur og talaöi sænsku í kvikmynd
í fyrsta sinn í öll þessi ár. Mér fannst þaö
skemmtilegt tilhugsunar aö Ijúka leikferli
mínum þannig. Ég þori ekki aö fullyröa aö
honum sé lokið ... en mér fyndist þessi
endir vel viö hæfi ..."
Herbert: „Hvernig stóö á því, að þér
bauðst hlutverk í Haustsónötu?"
Bergman: „Ég fékk því framgengt með
ýtninni. Ingmar haföi einu sinni, fyrir
langalöngu, skrifað mér bréf þess efnis að
SAMTAL VIÐ
INGRID BERGMAN
EIKARAR
FÖRUl
TAUGARNAR
A
ROSSELLINI
viö skyldum efna í kvikmynd. Ég geymdi
bréfiö í tíu ár. Svo vildi þannig til, aö ég
var kjörin í dómnefnd á kvikmyndahátíð-
inni í Cannes þegar Ingmar sýndi þar
„Hvísl og hróp“. Þegar viö hittumst stakk
ég afriti af bréfinu í vasa hans og sagði
honum aö lesa þaö< þegar hann kæmi
heim. Hann geröi þaö og sendi mér orð
um hæl svolátandi: Það er ekki eftir neinu
aö bíöa; við skulum koma okkur að verki.
Ég þurfti svo ekki aö bíöa nema tvö ár
enn; þá var hann búinn aö semja handritiö
og viö komum okkur að verki ..."
Herbert: „Um hvaö fjallar þessi rnynd?"
Bergman: „Hún fjallar um móður og
dóttur, um samskipti þeirra. Þau eru
heldur brösótt. Þær hata hvor aðra í
rauninni. Móðirin er langdvölum að
heiman, kemur bara í heimsókn endrura
og eins, og eitt sinn er hana ber að garöi
milli tónleikaferða skerst í odda með
mæðgunum. Þaö slær í grimmilega brýnu,
og þær veita hatri sínu útrás.
Ég þekkti þetta hlutverk aö nokkru leyti
af eign raun. Konan lifir mestan part í list
sinni, hún tekur starfiö um fram annað.
Henni er Ijóst, aö hún er gædd hæfileikum
og henni finnst sér bera skylda til aö leyfa
öðrum að njóta þeirra. Þessi kennd er svo
sterk, að í hvert sinn sem starfiö krefst
þess hlýtur hún aö yfirgefa fjölskyldu sína
og halda út í heim“.
Herbert: „Þú segist hafa kannazt við þig
í hlutverkinu. Er reynsla þín og barna
þinna svipuö því?“
Bergman: „Mér fannst merkilegt hversu
það fór stundum saman. Sumar
setningarnar í handritinu fannst mér ég
hafa sagt oft áður. Reynsla mín og minnar
fjölskyldu er þó ekki söm og frá segir í
myndinni. Mín börn eru löngu orðin vön
því, að ég er langdvölum að heiman, og
þau láta sér það lynda. Þau vita líka, aö
þau geta hringt í mig hvenær sem er. Auk
þess sendi ég þeim oft farmiða og þau
koma. Þau geta náð í mig hvenær sem
þau vilja. Og viö erum miklu meira
samvistum en flestir halda".
Herbert: „Hvernig þótti þér aö vinna meö
lngmar?“
Bergman: „Það var ákaflega skemmtilegt.
Áöur en kvikmyndatakan hófst æfðum viö
okkur í hálfan mánuð í Stokkhólmi, rétt
eins og tíðkast í leikhúsum, en síöan
héldum við til Noregs og lukum myndinni
þar á hálfum öðrum mánuöi. Vegna þess
að við vorum búin aö æfa okkur fyrir fram
gátum viö gengið hiklaust til verks;
æfingarnar flýttu mjög fyrir. Viö vorum
búin að átta okkur á því hvernig bezt væri
að fara aö. Enda gekk kvikmyndatakan
rösklegar en ég á að venjast. i Banda-
ríkjunum fara menn allt öðru vísi að. Þar
er liöinu hóað saman undirbúningslitiu, og
síðan upphefjast tímafrekar bollalegging-
ar um þaö hvernig skuli aö verkinu staöiö.
Það var líka margt annað frábrugöið því
sem ég er vön. Til dæmis vorum við ekki
nema 15 viö töku Haustsónötu. í
Bandaríkjunum eru sjaldan færri en 50 —
60 manns við kvikmyndatöku. Ég haföi
líka gaman af því þegar Ingmar settist í
leikstjórastólinn og kallaði: „Þögn.“ -en
það var allt þagnað þegar áöur en hann
settist. Hann gæti áldrei starfað í
Bandaríkjunum.
Allir sem með mér unnu þarna voru
frábærir í sinni grein. Ingmar velur
samstarfsmenn sína af mikilli kostgæfni.
Þetta voru konur mestan part. Ingmar
þykir þær betri
starfsmenn en
karlar.Hann segir
að þær séu dug
legri og hafi betri
stjórn á tilfinningum
sinum." Herbert: „Hvernig
samdi ykkur, þér og Ingmar?"
Bergman: „Betur en ég bjóst við. Þaö orö
fer af Ingmar, að hann sé harður
húsbóndi, jafnvel tillitslaus og ausi leikara
sína skömmum fyrir litlar sakir. En þetta
er alveg tilhæfulaust. Hann er alúðiegasti
og skilningsríkasti leikstjóri sem ég hef
nokkurn tíma starfaö meö. Hann hjálpar
manni á alla lund. Viö skildum hvort
annaö prýðilega. Ég mat þaö mest, að
hann hafði greinilegan áhuga á hverjum
einstökum sem við söguna kom, honum
var verulega annt um okkur. Hann minnti
mig á Rossellini að sumu leyti“.
Herbert: „Finnst þér þeir þá líkir?"
Bergman: „Nei, þaö finnst mér ekki. Þeir
eru t.d. ólíkir í því aö Ingmar er annt um
leikara sína, honum fellur vel viö þá, en
Fiossellini var meinilla við leikara.
Rossellini þótti leikarar hégómlegir,
heimskir og leiðinlegir. Honum féll aöeins
viö „raunverulegt" fólk, óbrotiö ..."
Herbert: „Hvernig þótti þér stjórn Ingmars
í samanburði við annarra stjórn?“
Bergman: „Ég hef átt því láni að fagna að
starfa meö mörgum frábærum leikstjór-
um, og mundi æra óstööugan aö telja þá
Kramhald á bla. 15
<