Lesbók Morgunblaðsins - 10.09.1978, Blaðsíða 3

einn innanum allan þennan fjölda og vonaði að Andri
vinur minn færi að koma. Það voru þessir sjálfsöruggu.
andskotar úr efribekkjunum sem gerðu mann svo
óöruggan. Alltaf að hnippa í hina og þessa.
Við hlið mér stóðu þrír strákar og ein stelpa. Öll úr
sjöttabekk. Einn strákurinn, sá sem var með stelpunni,
var í einhverri nefnd. Ég hafði séð hann tala á
skólafundi. Á fundinum ræddi hann um nauðsyn
breytts þjóðskipulags. Svo gagnrýndi hann lífsgæða-
kapphlaupið og allt það drasl, og sagði að markmiðið
væri þjóðfélag jafnrétis og bræðralags. Ég dáðist að
stráknum fyrir þessa ræðu og horfði oft á eftir honum
að loknum skólatíma, þarsem hann leiddi stúlkuna sína
inn í bláan Volvo, nýjustu gerð, og keyrði síðan sem
leið lá, þangað sem leiðir þeirra einna liggja sem eiga
eitthvað undir sér.
Náungarnir tveir, sem stóðu við hliðina á honum
þarna í reykstofunni, voru skáld. Ég hafði lesið
allskonar ljóð og greinar eftir þá í skólablaðinu. Ljóð
annars þeirra voru ofsalega þunglyndisleg og eflaust
átti hann voðalega bágt, þó hann bæri sig karlmann-
lega. Ég held að skáld eigi yfirleitt meira bágt en aðrir
menn. En þetta skáld, einsog fleiri, lét ekki sorgirnar
buga sig, og á skólaböllum óð hann í píum og reytti
af sér spakmælum.
Hinn náunginn var örugglega líka skáld, því að þeir
sem þekktu hann ekki og vissu ekki að hann var skáld,
hættu sér aldrei nær honum en í 10 metra fjarlægð.
Ég get svarið að þeir voru allir með svo djúpar raddir
að fyrst þegar ég heyrði þá tala hélt ég að þeir væru
eitthvað klikkaðir í hálsinum. Annars var þetta
ofsalega skrítið, því stundum urðu raddirnar í þeim
eðlilegar og þá litu þeir alltaf í kringum sig og roði
færðist í kinnarnar.
Ég get ekki að því gert, en stundum finnst mér einsog
maðurinn sé bara gjaldmiðill. Tildæmis voru þeir allir
virðulegir og öruggir með sig eins og þýzka markið og
ég einsog íslenska krónan þarna við hlið þeirra. Og
útkoma nokkurra skyndiprófa hjá mér undanfarið
bentu til að gengisfelling væri kannski ekki svo ýkja
langt undan.
Mér til mikils léttis kom Andri og við gengum saman
uppí dönskustofu, Andri var ekkert ofsalega vinsæll
meðal kennaranna. Hann var alltof mikill töffari: kom
oft með rokkplötur og þessháttar í skólann. Mennta-
skólakennarar hafa nefnilega margir hverjir ímugust
á popgæjum.
„Allir í hópa! ... Raðið borðunum ykkar saman. Já
þið þarna í horninu verið saman. Sex í hóp!“ Það var
dönskukennarinn, ung kona í röndóttri mussu og með
skollitaðan drengjakoll, sem talaði.
Bekknum var skipt í fjóra hópa og lásum við nýtt
danskt byltingarleikrit. Átti hver hópur síðan að skila
áliti um verkið. Leikritið var hópvinnuleikrit, þ.e.a.s.
samið í hópvinnu. Verkið var mjög dramatískt og fór
fram í eldhúsi, utan smá þættir í lokin sem áttu sér
stað inni á klósetti og nokkrum öðrum stöðum í
íbúðinni. Leikritið fjallaði um vel stæða miðstéttafjöl-
skyldu, sem kvöld eitt, yfir kvöldmatnum, fór að ræða
saman í einlægni: án þess auðvitað að hafa ætlað sér
það: umræðurnar bara þróuðust í þá átt. Aðalpersón-
urnar voru fjórar: faðirinn, sem var forstjóri og mikill
bragðarefur í viðskiptum og með bankainnistæðu uppá
milljónir og samvisku uppá magasár, auk þess sem
hann var orðinn kynferðislega getulaus og svo
ópersónulegur að hann átti til að sofa með svarta
leðurhanska og sólgleraugu: móðirin, sem var manísk
pilluæta sem daglega eigraði eirðarlaus um íbúðina
tautandi við sjálfa sig í sífellu með 25 milligramma
valíum hugsanir uppá vasann: sextán ára sonur sem var
með svo falleg augu að foreldrarnir voru farnir að
örvænta: átján ára dóttir sem farin var að leggja lag
sitt við skelfilegustu og úrkynjuðustu og hættulegustu
manngerð á jörðinni, þ.e.a.s. hippa, auk sem hún komst
ekki lengur í kjólana sína vegna þess sem hippinn hafði
gert við hana. Og auðvitað enduðu samræðurnar með
skelfingu einsog alltaf þegar mennirnir reyna að ræða
skynsamlega saman. Dóttirin hljóp að heiman og í
faðm hippans. Sonurinn rauk út og kom ekki aftur fyrr
en að áliðinni nóttu og þá uppdópaður og í slagtogi með
einhverjum ókunnum- jafnaldra sínum og berháttuðu
þeir sig á stofugólfinu, fyrir fr-aman föðurinn sem lá
í hnipri í stofusófanum með ristilkrampa og gat sig
hvergi hreyft fyrir verkjum. Hlupu þeir síðan inn í
hjónaherbergið og létu vel hvor að öðrum í
hjónarúminu: þessu mesta hamfararúmi allra tíma.
Meðan á þessu stóð hafði móðirin læst sig inni á
klósetti og veinaði þar og hristi pilluglös og hótaði að
gleypa allar svefntöflurnar og fyrirfara sér síðan með
því að sofna í baðkarinu. Þegar leikritið endaði mátti
heyra að hún var farin að láta renna í baðkarið. En
þetta með að láta renna í baðkarið í lokin og vísa
þannig til drukknunar móðurinnar, var bara táknrænt,
sagði dönskukennarinn, og átti að standa fyrir
sjálfsmorðs-endalok hins borgaralega þjóðfélags.
Full lotningar á þessu sérstæða leikriti, skiptumst við
á skoðunum og reyndum að koma okkur saman um
niðurstöðu.
„Ég meina að það er augljóst að þau þjást öll af
öryggisleysi," sagði Magga, grannholda stúlka með lítil
hringlaga gleraugu. „Ég meina að þau eru öll
tilfinningalega og félagslega vanþroskuð."
„Hei, Gunni, nennirðu ekki í bíó í kvöld,“ sagði Andri.
„Ég meina að þau eru öll- svo bæld, að...“
„Á hvaða mynd,“ spurði ég.
„ ... VÁ! Nei ég meinti bara ótti og kvíði og
svoleiðis."
„Það er ein helvíti góð í Háskólabíó."
„ ... Það er bara vegna þess að þau hata sig svo
mikið.“
Magga talaði mest í mínum hóp. Hún talaði raunar
alltaf mikið. En þó ég væri búinn að sitja við hliðina
á henni í tæpt misseri vissi ég aldrei hvað hún var að
meina. Við hefðum örugglega skilið hvort annað miklu
betur með því að þegja saman. Þess vegna töluðum við
líklega svona mikið.
Sigrún dönskukennari gekk á milli hópanna og
aðgætti hvernig gengi. Þegar hún kom að okkar hóp
skýrði Magga henni frá athugunum sínum, en Sigrún
sagði að faktíst séð þá bara fúngeraði þetta ekki hjá
okkur, en við værum þó á réttri leið. Magga lagði
höfuðið í bleyti og reyndi að finna skilning Sigrúnar
á leikritinu.
Þorgeir, þybbinn og launmontinn náungi sem var í
mínum hóp, var sífellt að reyna að snúa útúr fyrir
Möggu. En þó Magga væri Magga, þá fór þetta röfl í
Þorgerði gífurlega í taugarnar á mér. Hann hélt að
hann væri einhver æðislegur gæi sem allar stelpurnar
væru alveg vitlausar í, sem þær því miður voru margar
hverjar að því leyti að þær virtust reyna mikið að hata
hann. En það sem hafði gert útslagið um óvild mína
i hans garð, var eitt sinn þegar han sagði að Guðný
væri alveg síðasta sort. En Guðný var stelpa í mínum
bekk sem ég bar ofsalega virðingu fyrir. Hún þurfti að
vinna með skólanum, en það var aldrei að sjá að hún
léti það koma niður á náminu. Það var ekki að hún væri
neitt voðalega gáfuð, þá hefði þetta heldur ekki verið
eins mikið að bera virðingu fyrir, heldur var hún bara
svona ákveðin og vinnusöm. Stílabækurnar hennar voru
svo snyrtilegar og fallegar að mér kom aldrei neitt í
hug undir englum, þegar ég leit þær augum. Getur
maður annað en dáðst að svona stelpu, þegar maður
vinnur sjálfur ekkert með skólanum, en kemur þó alltaf
ólesinn í tíma og á stílabækur sem minna á púka? Inní
miðja glósubók í ensku hafði ég krotað: Lífið er brekka
— og ég hef víst lent í helvítis skriðunum sem keyra
mig æ lengra og lengra niður á við. En þrátt fyrir
virðingu rnína fyrir Guðnýju, gerði tíminn og allt sem
honum fylgir það að verkum að ég fór að forðast hana
og stílabækurnar hennar eins og pestina. Og dag einn
um vorið stóð ég sjálfan mig að því að kalla hana fífl!
Bjallan hringdi. Dönskutíminn var úti í þetta sinn,
einsog hálfkláruð bók sem maður setur í bókamerki og
skellir aftur. Þegar ég var að ljúka við að setja draslið
mitt ofaní töskuna, sá ég hvar bók féll af borði Stebba
án þess að hann veitti því athygli. Ég ætlaði að benda,
honum á bókina, en hann var rokinn áður. Stebbi var
hálfgerður furðufugl. Hann sagði aldrei orð í tímum og
virtist ekki umgangast neinn. Þetta var horaður og
smávaxinn náungi með dökkt hár. Við Andri kölluðum
hann oft okkar í milli Herra Einmana Feiminn
Dreyminn og Gleyminn. Við erum líka svo rómantískir!
Ég tók bókina og blaðaði í henni. Þetta voru mest
teikningar og svo dönskuglósur inn á milli. Á öftustu
síðunni fann ég þó alveg kolruglað og geggjað ljóð. Það
hét Skóli: Éinn
einsog finna sig umluktan hópnum
og halda að allir ...
allir...
og ímynda sér!
— en vita ekki.
Ég hef nú aldrei verið mikið gefinn fyrir ljóð. Satt
að segja les ég aldrei ljóð. Þó man ég eftir einu sem
ég las í barnaskóla og heitir Fjallganga og er eftir
Tómas Guðmundsson. Það fannst mér djöfull smellið!
Ég hljóp á eftir Stebba og lét hann fá bókina. Þetta
var alveg frábært! Hann var svo taugaveiklaður þegar
ég rétti honum bókina að ég hef aldrei séð annað eins.
Hann ætlaði örugglega að brosa eða eitthvað svoleiðis,
en hægra munnvikið fór þá bara að titra þetta litla.
Ég var nærri kominn að því að hlæja, en tókst þó að
láta sem ég hefði ekki tekið eftir neinu. Ég velti
stundum fyrir mér hvað verður eiginlega um svona
krakka sem fara með veggjum. Hvað taka þau til
bragðs þegar veggirnir taka enda? Annars er þetta
alveg ferlegt, því að þeir sem líkjast ekki öllum öðrum
í háttum, virðast gera allt til að vera einsog allir aðrir,
meðan hinir sem eru einsog allir aðrir, reyna að vera
pínulítið öðruvísi en allir hinir. Hér er örugglega
kominn kímnigáfa skaparans. Og svo hafði Stebbi
ugljóslega ekkert tímaskyn: það var ekki bara að hann
kom nær alltaf of seint, heldur kom einnig fyrir að
hann kæmi þá fyrst þegar kennslu var lokið. Annars
var þetta allt mjög skrítið. Hann var oft svo tekinn í
andliti þá loks hann mætti.
Ég fór að svipast um eftir Andra, en það hafði verið
gefið frí í næsta tíma og hann var rokinn eitthvert með
einhverjum gaurum. Auk þess voru komin einhver
leiðindi í samband okkar. Ég hafði kynnst stelpu fyrir
stuttu, sem ég var nú kominn á fast með, og Andra
líkaði ekki að vera fimmta hjólið á bíó og ballferðum
okkar. Þetta var alveg frábær stelpa! Hún hét Anna.
Fyrst þegar ég sá hana virkaði hún næstum því eins
sterkt á mig og gott klámblað. Hún var svona í
meðallagi falleg, en svo voru það hreyfingar hennar,
talsmáti, og sólríkar hugsanir sem gerðu hana að dís.
Fyrstu vikuna sem við vorum saman fórum við sjö
sinnum á bíó. Sjö bíósýningar fannst mér hæfilegur
aðlögunartími og bauð henni á ball. Ég er örugglega
haldinn einhverju óeðli. Ég hafði ekki dansað við hana
nema í nokkrar mínútur þegar ég byrjaði að naga á
henni eyrnasnepilinn, síðan að kyssa hálsinn, og áður
en ég vissi af var tungan á mér komin inn í munninn
á henni.
Það hljómar kannski undarlega, en þar sem ég stóð
þarna í faðmlögum við Önnu á miðju dansgólfinu með
tunguna uppi í henni, fór ég skyndilega að hugsa um
hvað þetta er í rauninni fáránlegt að tjá ást sína með
því að reka tunguna uppí viðkomandi. Eitthvað svo
frumstætt, svona þegar maður fer að hugsa útí það.
Við hættum að dansa og Anna fékk sér sæti, en ég
fór á barinn og kom aftur með tvö glös af Vodka svo
við gætum haldið áfram að drekka frá okkur vitið. Við
vorum ekki orðín nógu vitlaus til að geta notið hvort
annars fullkomlega og haft gaman af öllu brjálæðinu.
Tveim tímum seinna stóðum við hamingjusöm og nær
meðvitundarlaus af víndrykkju (meðvitundarleysi er
besta mögulega ástand mannsins) í eins meters háum
snjóskafl, tólf stiga frosti og átta vindstigum, fyrir
• framan skemmtistaðinn og ég hrópaði ástarorð til
Önnu.
„Veistu Anna að mig langar ofsalega í þig! Ég get
svarið að ég elska þig. Elska þig með sögninni að elska
og öllum öðrum sögnum. Einnig með nafnorðum,
atviksorðum, lýsingarorðum og fornöfnum. Með öllum
orðum og í öllum föllum og tíðum. Meira að segja í
Passé Compose og Fut. I Act. Ind. af 1. beyg. regl. sagna
í latínu. Ég elska þig málfræðilega!"
Orð mín höfðu tilætluð áhrif á Önnu. Sennilega vegna
þess að vindurinn þreif þau beint úr munni mínum og
þeytti þeim uppá húsþök. Næsta morgun stóð ég við
símann á heimili mínu og hringdi á Bíl undir hana
heim.
Við áttum alveg frábæra daga framundan! En dag
einn rúmu hálfu ári síðar, en við höfðum ætlað út
saman þá um kvöldið, hringdi Anna í mig og sagðist
vera veik. Ég var eirðarlaus um kvöldið og ákvað loks
að skella mér í ellefu-bíó. Þar sem ég stóð í biðröð við
miðasöluna varð mér litið inn í anddyrið, og ... þarna
stóð Anna við hliðina á einhverjum gæja, sem meira
að segja hafði lagt aðra höndina yfir axlir hennar
einsog hann ætti hana!
Aldrei, hvorki fyrr né síðar, hafa jafnmargar
hugsanir leikið lausum hala samtímis í huga minum,
og þegar ég hljóp frá bíóinu þetta kvöld.
Ég stóð á ganginum framan við reykstofuna. Nú ætlaði
ég að framkvæma lítilsháttar tilraun. Ég hafði dundað
mér við smíði nýyrða í nokkrum leiðindartímum
undanfarna daga, og hafði jafnvel hugsað mér að gefa
þau út í smáorðabók síðar. Tilraunin fólst í því að
kanna viðbrögð við einu nýju orðanna. Mér hefur alltaf
fundist eldspýta ljótt orð og smíðaði ég því nokkur ný
orð með sömu merkingu: eldplanki — eldtré — eldgrein
■ — eldflís. Eldtré fannst mér bæði fallegasta orðið og
eiga best við.
Þrír náungar komu eftir ganginum og dró ég upp
sígarettu og stoppaði einn þeirra. Hinir tveir héldu
áfram inní reykherbergið.
„Geturðu lánað mér eldtré?"
„Ha!“
„Geturðu lánað mér eldtré?“
„Hvað ertu að babla maður! Get ég lánað þér hvað?“
Getturðuu láánað mér eldspýýtuur!"
Hann gaf mér eld í sígarettuna án þess að segja orð.
Um leið og hann hvarf inn í reykstofuna gaut hann
augunum til mín. Ég stóð eftir og reykti sígarettuna
einsog sígarettur eru ekki reyktar. Þegar þeir komu
aftur út úr reykstofunni gutu þeir allir til mín augum.
Ég lagði samningu orðabókarinnar fyrir róða.
Ég stóð kyrr nokkra stund og gekk síðan inn í
reykherbergið. Ég hef örugglega verið mjög niðurlútur,
því ég settist upp á borð við hliðina á náunga sem ég
þekkti, án þess að taka eftir honum fyrr en hann
ávarpaði mig.
„Komið þér sælir Gunnar."
„NEI! Blessaður.“ Djöfull! Hvað er maður alltaf að
hrópa nei, þegar maður heilsar einhverjum. Svo getur
þetta orkað mjög tvímælis ef hugsað er útí það.
Framhald á bls. 15