Lesbók Morgunblaðsins - 22.10.1978, Blaðsíða 9

OREGI
Þeir skógræktar- og áhugamenn, sem
höföu valið sér Vestfold sem hugöarefni,
reyndust vera 45, frá öllum Noröurlöndun-
um fimm. Flestir frá Svíþjóö en ég var eini
íslendingurinn. Nefndina sem undirbjó
leiöangurinn skipuðu fjórir menn, og
formaður var G.A. Treschow titlaöur
„brukseier" í boöspésa, sem útleggst,
verksmiöjueigandi. Nefndarmenn voru
merktir meö mislitum rósum svo hægara
væri aö átta sig á hver væri hver.
Formaður meö hvíta rós, sérfræðingarnir
meö grænum en skógtæknifræðingurinn
merktur meö rauöri rós. Allur var
leiöangurinn frábærlega vel undirbúinn og
allt gert til þess aö hann gæti oröið
þátttakendum að sem mestu gagni.
Náttstaö höföum viö í Sandefjord, eitt
sinn mesta hvalveiöibæ heims, og geröum
þaöan út í þá tvo daga sem leiðangurinn
stóö yfir. Fariö var víösvegar um
Vestfoldfylki eftir fyrirfram ákveðinni
ráöagerö. Staönæmst var á átta stööum
þessa tvo daga og á hverjum staö tekiö
fyrir eitthvert sérefni varöandi skógrækt
og skóghirðu. Byrjað á stuttu inngangser-
indi og síöan fyrirspurnir og umræður. Á
eftir var þaö svo skoðað sem til umræöu
var á hverjum stað. Tvær voru þó
undantekningar á, aö allir þessir áninga-
staöir væru bundnir skógrækt. Á einum
staö þar sem vel sá yfir skýröi jaröfræö-
ingur fyrir mönnum hvernig Vestfoldfylki
heföi oröiö til fyrir örófi alda. Á öörum
staö, í þjóðgarðinum viö Borre flutti
fornleifafræöingur erindi og svaraöi
fyrirspurnum. Þar í garöinum eru kon-
ungagrafir frá víkingaöld og þar taldir
heygöir fyrstu Ynglingakonungarnir.
Bjöllum smalað
til slátrunar
Af öörum umræðuefnum veröa hér þrjú
nefnd þar sem þau höföuöu meira til hins
ófaglæröa íslendings, en þarna var
áheyrandi, en önnur sem meira voru
sérhæfö viö skógrækt viö svipuð skilyröi
og eru í Vestfold.
Á einum staö var í sambandi viö aðal
umræöuefnið, minnst á tjón á skógum af
völdum skordýra. Minnugur skógar-
maðksins íslenska lagöi íslendingurinn viö
hlustir. Ekkert var á maðkinn minnst enda
enginn skaðvaldur í barrtrjám, en þeim
mun meira á annaö skordýr sem miklu
tjóni veldur í greniskógum. Þetta er
bjöllutegund, kölluð þarna „Granbark-
bille“ grenibarkarbjalla gæti hún heitið á
íslensku. Bjalla þessi finnst hvarvetna sem
greniskógar vaxa sjálfsánir. Fjöldi bjall-
anna er mismikill frá ári til árs og um leið
tjóniö sem af þeim hlýst. Fer þaö eftir
tímgunarmöguleikum bjallnanna, sem
Ein af gömlu
fríðlýstu
skógarfurun-
um, sem
Þarna ríktu
áður en land-
nemarnir frá
Suður-Noregi
komu um
miöja 18. öld.
Sigurður
Blöndal
á 69. breiddargráðu í norðri
aftur fer eftir heilbrigði skóganna og
hvernig er um þá hirt. Þegar þiönar á
vorin fljúga bjöllur þessar 'upp og í
maí—júní verpa þær eggjum sínum undir
börkinn á höggnum trjám er liggja í
skóginum og trjárusli og eins undir
börkinn á sjúkum trjám, þótt standandi
séu og þess vegna þarf aö hiröa skógana
vel og ekki láta þaö dragast aö flytja
höggin tré burt úr þeim í tæka tíö.
Bjöllum þessum virðist vera vit gefiö,
meira en nokkurn grunar. í heilbrigðum
skógi þar sem fátt er um veikluö tré,
ráöast þær á nokkur tré í tugþúsundavís
og veikla þau svo aö þau verða æskilegir
æzlunarstaöir.
Taliö er aö áriö 1977 hafi barkarbjailan í
Vestfoldfylki einu saman eyöilagt skóg
fyrir um 9 milljónir norskra króna, í Noregi
öllum fyrir um 50 millj.
Frammi fyrir þessum vágesti stóöu
skógareigendur ráöþrota, en fyrir nokkr-
um árum komu efnavísindin þeim til
hjálpar.
„Þefnæmir" efnafræöingar komust aö
því aö bjöllur þessar gefa frá sér lyktarefni
og meö því beina þeir öörum bjöllum aö
því tré sem valiö hefur veriö fyrir
væntanlegt varp þeirra. Þetta lyktarefni
hefur efnafræöingunum tekist aö fram-
leiöa og meö því aö smyrja því á tré sem
lögö eru víðsvegar í skóginum og
Norðmenn kalla „fangsttrær" veiöitré geta
þeir í bókstaflegri merkingu smalað
bjöllunum saman til slátrunar. Hófleg tala
þessara veiöitrjáa er 1—2 tré fyrir hver
10, sem bjöllurnar höfðu ráðist á áriö
áður. Okkur var sýnt svona tré og fékk ég
meðferðis flís af berki þess sem hér er birt
mynd af.
Þótt ólíklegt sé aö bjöllur þessar berist
til íslands og sagan af þeim hér sögö til að
sýna aö ekki er þaö alls kostar rétt hiö
fornkveöna aö vitið veröi ekki lagt í
askana, þá er ekki aö vita nema aö
efnafræöingum okkar takist aö útbúa
tælivökva til aö blekkja birkifiðrildin í
íslensku skógunum.
Elgsdýr og
gróðureydingalyf
Rétt til gamans má skjóta hér inn
verölaunagetraun sem slegiö var upp
einmitt þarna skammt frá þar sem okkur
voru sýnd veiðitrén. Getraunin var í því
fólgin aö geta sér til um hæö vöxtulegs
grenitrés sem varö á vegi okkar. Var þaö
Svíi sem næst komst hinu rétta, munaði
aöeins 5 cm. Hæö trésins var 45,55
metrar en Svíinn gat upp á 45,50 m og
fékk tveggjalítra koníaksflösku í verölaun.
Þaö er frekar af þessu tré þaö að segja aö
talið er aö þaö sé hæsta tré Noregs og er
150 ára gamalt með 9,5 teningsmetra af
nýtanlegum viöi.
Á öörum staö var sagt frá skemmdum á
skógi sem elgsdýr væru völd aö og
hvernig væri farið aö, til að halda fjölda
þeirra í skefjum. Hér höföu Svíar og
Finnar ýmislegt til mála aö leggja, einkum
þó Finnarnir sem töldu elgi réttdræpa
hvar sem til þeirra næöist. Nokkra furöu
vakti þaö þegar íslendingurinn blandaði
sér í þessar umræöur með því aö segja frá
skemmdum sem hreindýr yllu á íslenskum
skógum. Ekki vissi hann hvort furðan á
andlitunum stafaöi af því aö heyra aö
hreindýr væru á íslandi eða að þar væru
skógar sem hreindýr gætu skemmt.
Á enn öörum áfangastað sögöu heima-
menn og sýndu í verki hvernig notað væri
gróðureyðingalyf sem fariö var aö nota
1973 og tæki öllum slíkum lyfjum fram,
enda þaö eina sem nú væri leyft.
í verslunum gengur lyf þetta undir
nafninu „Roundup” en nefnt Glyfosat
meöal fagmanna sem mun vera skamm-
stöfun á kemiskri samsetningu þess.
Gróöureyðingarlyf þetta hefur 360 gr. af
efni þessu í hverjum lítra og er því úðaö
eöa þaö boriö á þann gróður sem á aö
tortíma. Jurtirnar taka til sín efnið
gegnum blöðin og þaðan berst þaö um
alla jurtina allt niöur í ystu rótarsprotta og
styttir henni aldur. Vegna þess að
Framhald á bls. 11
Eins og fyrirsögnin á þessum pistli
hljóöar, var heitið á því viðfangsefni,
sem kynnt var í kynnisferð nr. 2 á XIV.
þingi norrænna skógræktarmanna í
ofanverðum júní s.l. Sú ferð var farin um
miðhluta Troms-fylkis í Norður Noregi.
Ég hafði aðeins einu sinni áöur komið
til Troms. Það var að haustlagi fyrir 5
árum og veöur þá miðlungi gott. Svo
hugfanginn varð ég samt af þessum
norðlægu byggðum, að ég hét því að
nota fyrsta tækifæri, sem gæfist til að
heimsækja þær, er sólargangur væri
hæstur. Þetta tækifæri bauðst nú á
skógræktarþinginu. Ég sá ekki eftir að
hafa gripið þaö. Veðrið lék við okkur
með sólskiní og blíðu og 25—30 stiga
hita allan tímann. Víðfræg gestrisni
fólksins í þessum jaðarbyggðum gerði
förina enn minnisstæðari en ella og sú
gróska jarðargróðurs, sem prýöir þetta
land lengst í norðri, gerir mann orðlaus-
an.
Troms er næstnyrst af fylkjum Noregs.
Stærö þess er 26 þús km2, eöa mjög nærri
fjóröungi af stærö íslands. Syöstu mörk
þess eru á 68° 22‘ norölægrar breiddar,
sem er 210 km norðan viö heimskauts-
baug, en noröurmörkin eru á 70° 20‘
noröl. br. Þar á milli eru 206 km. En
vegalengd milli vestasta punkts og hins
austasta er um 320 km í loftlínu. Fylkiö er
gífurlega vogskoriö og samanlögð lengd
strandlínu þess er 1905 km. Eyjarnar, sem
mynda skerjagarðinn vestan viö megin-
landið, ná yfir fjórðung af flatarmáli
fylkisins. Hin stærsta þeirra, Senja, er
næststærsta eyja við Noregsstrendur.
Golfstraumurinn sér þessum hluta
Noregs fyrir miklu hagstæðara veöurfari,
en hnattstaöa gefur tilefni til. Veöur er
miklu kyrrara en á íslandi. En meöalhiti
sumars viö ströndina er ekki miklu hærri
en á sunnanveröu íslandi. Hins vegar geta
komið miklu hlýrri dagar en hér, eins og
viö urðum sannarlega aönjótandi þessa
júnídaga. Vaxtarskilyrði eru þannig mun
betri en nokkurs staöar á íslandi.
Troms-fylki er vaxið víölendum laufskógi.
Þgr af þekur nýtanlegur laufskógur um
2.500 km2, eöa um tíunda hluta fylkisins.
Tegundirnar eru björk, selja, blæösp og
heggur, auk margra víðitegunda.
Skógarfura er eina barrtréð, sem þarna
vex vilt, og er nýtanlegur barrskógur á um
600 km2. Rauögreni vex ekki villt noröan
Saltfjallsins, sem heimskautsbaugur ligg-
ur yfir, en hefir veriö gróðursett í
verulegum mæli þar fyrir noröan. Er
rauðgreniskógur meötalinn í hinum 600
km2.
Landnám og skógar-
högg í Málselvdal
Skógarfuran vex aöallega í dölunum á
sléttum flötum, sem í fyrndinni voru
vatnsbotn. Stærsti dalurinn heitir
Máselvdalur og nær þvert í gegnum fylkið
nálægt miöju þess frá noröri til suðurs.
Þessi dalur er oft nefndur hjarta fylkisins.
Þarna var ónumið land fram á 18. öld, er
fólk úr Austurdal í Suöur-Noregi hóf þar
landnám. Þá var dalurinn vaxinn stór-
vöxnum furuskógi. Hann var smátt og
smátt höggvinn, en nýr skógur óx upp,
svo aö núna er dalurinn vaxinn samfelld-
um fögrum furuskógi hið neðra. Örlitlar
leifar hafa varðveitst af hinni upphaflegu
skógarfuru. Við heimsóttum einn staö, þar
sem nokkur tré úr þeim skógi eru friölýst.
Eru þau allt aö 23 m á hæð.
Framhald á bls. 10