Lesbók Morgunblaðsins - 02.12.1978, Page 10

Varla hefur Þaö fariö framhjá möryum
aö undanförnu, aö mikiö gengur á í Iran.
Þaöan eru ítrekaöar fréttir um mannslát
og blóðsúthellingar vegna árekstra og
óeirða. Stúdentar og ungt fólk hefur
hvaö ákafast sýnt merki um óánægju og
keisarínn hefur svarað Því með herfor-
ingjastjórn og hörku. Menn segja, að
„hvíta byltingin“, sem svo hefur veriö
nefnd, sé blóði drifin. En hvíta byltingu
hafa sumír nefnt Þá vióleitni keisarans
aö auka sem mest má verða vestræn
áhrif og lifnaðarhætti í landinu og í
rauninni aö skipa íran á bekk meö
Vesturiöndum. Jafnframt er Muhamed
Reza Pahlavi keisari sá valdsmaður sem
vestrænir stjórnmálamenn geta bezt
reitt sig á í Þessum heimshluta. Til
Þessa hefur íran veriö fátækt
Múhameðstrúarland og trúin á Þrátt
fyrir allt ennÞá svo mikil ítök í fólkí, aö
milljónir manna - eiga fyrir leiötoga
gamalmenni, sem býr utan við París og
grætur Þar yfir landi sínu og biöur fyrir
Því.
Teheran og Isfahan og aðrar borgir eru
eins og gullgrafarabæir með öll hin
gamalkunnu ummerki skyndilegra
auðæfa. Dansinn kringum gullkálfinn er
stiginn hratt og fólk ruglast í ríminu eins
og gengur.
Af því eru sagðar gamansögur; til
dæmis af fínni frú í Teheran, sem hafði
eignast stórt hús. Hún hafði heyrt að
frönsk húsgögn í Lúðvíks 15. stíl væru
Brestur
í inn-
viðunum
íjjí-'ll-jlili LÍlLtiliil LJl ciii.ll LJ dÍLbc'JÍldLJlLJU í íiLJI —
JJcLLJ ti.i.Í tJL VtJÍííÚiJ — tiJ llkLL VtJt'LJ LJJJ Jjjú'J, UJII tiii í tÍJJL
„í Ú' lllcLJJL, ÍC'CI tJI llÚJl (JL-lLJ rUJJll''".
þaö fínasta fína og þesskonar húsgögn
ætlaöi hún aö fá sér. Meinfýsinn ráögjafi
benti henni þá á, aö þaö væri miklu meiri
stæll í Lúövíki 20. Og í París fór hún að
leita fyrir sér aö Lúövíki 20. Maðurinn sem
sagöi söguna, bætti viö: „Þetta segir allt
um þá nýríku hér í landi; þeir eru fáfróöir
og óöir í allt vestrænt.“
Á börunum í Teheran eru sagöar sögur
í hundraðatali af snauöum mönnum, sem
skrimtu á allskonar harki — og sjá; þeir
eru orðnir millar. Sumar fjalla um fátæka
verkamenn, sem allt í einu voru orönir
voldugir verktakar, ellegar bílstjóra, sem
nú eru iönjöfrar. Jafnvel sjálfur keisarinn
á páfuglstróninum er talinn til nýgræö-
inga: Pahlavi-ættin á sér ekki merka sögu
og faðir keisarans var jafnvel ekki alveg
læs. Muhamed Reza keisari á sína dyggu
stuðningsmenn fyrir því; þeir eru um leið
ákafir fylgismenn þess, að íranir skipi sér
á bekk með Vesturlandamönnum.
í atvinnu- og fjármálum minnir ástandið
á ísland stríösáranna, eftir aö Bretavinnan
hófst. Peningar höföu ekki sézt; allt í einu
eru venjulegir menn meö gras af seðlum.
Allt hangir þaö saman viö olíufram-
leiösluna og aöildina aö OPEC síöastliðin
10 ár.
Þaö er hvíta byltingin og sem
monúment um hana, hefur keisarinn látiö
byggja einskonar Hallgrímskirkjuturn í
nágrenni viö flugvöllinn í Teheran.
Minnismerkiö er eins og fingur, sem
bendir uppá viö og á vitaskuld aö hafa
sína táknrænu þýðingu. Keisarinn talar
mikiö um örlögin og vissu sína um, hvað
örlögin ætluöu sér með hann. „Síðan ég
var barn,“ sagöi hann blaðamanni, „vissi
ég að mér var ætlaö aö ríkja yfir landi og
þjóö fornrar menningar, mikilla spá-
manna og frægra konunga."
„Kýrus nefna milding má,
margra er gætti láöa.
Fyrir Persíu allri og Asíá
árri fyrir aö ráöa“.
Svo segir í íslenzkri rímu. Reza keisari
lítur á sig sem arftaka Kýrusar og
Dareiosar, sem geröu garöinn frægan
fyrir margt löngu. Eins og ýmsir einræðis-
herrar sögunnar, hefur hann reynt aö
reisa sjálfum sér monúment, sem standa
muni og minna óbornar kynslóöir á hann:
Shahyad-turninn, sem nefndur var. Þar
inni fær gesturinn aö sjá draumaveröld
keisarans á hvítu tjaldi: Hermenn ganga
gæsagang; hermarsar leiknir, á í hrika-
legu gljúfri; hana þarf aö virkja, —
herþotur meö ærandi gný, keisarinn
gengur fram og hneigir sig, bændur
dansa, borhola gýs olíu, verksmiöjureyk-
háfar, skriödrekar æöa fram, brætt járn
rennur í mót, meiri bændadansar og
keisarinn hneigir sig ...
Gullgrafarastemmn-
ing í Teheran
Peningaflóöiö hefur sett sinn svip á
Teheran. Göturnar eru yfirfullar af
amerískum, evrópskum og japönskum
bílum og verzlanir með hverskonar
innfluttan varning spretta upp útum allt.
„Elzta atvinnugreinin" blómstrar og svo
dýr hóruhús hafa verið sett upp, aö þaö
kostar 400 sterlingspund, eða sem svarar
200 þúsund kalli aö kíkja þar innúr
dyrunum.
Breiðþotur íranska flugfélagsins eru
fullbókaðar og á síðasta ári fóru hvorki
meira né minna en 200 þúsund Persar til
London. Það sem einkum þótti þó
fréttnæmt viö ferðir þessa mannfjölda,
var aö meðaleyðslan nam 2000 pundum
eöa einni milljón króna og fór langt
framúr því sem gerist, þegar Bandaríkja-
menn eöa Japanir eru á feröinni. Segi
menn svo aö þaö séu bara íslendingar,
sem sjást meö pinkla í Oxford Street.
Unga fólkiö klæöist slitnum gallabux-
um, tyggur tyggigúmmí, leikur á gítara og
slettir ensku. Prógröm á borö viö Lucy
Ball eru mjög vinsæl í sjónvarpinu. í
kvikmyndahúsunum sjá þeir „djarfar"
myndir og fá vægast sagt einkennilegar
hugmyndir um konur á Vesturlöndum.
Teheran er stórborg. Ekki er langt