Lesbók Morgunblaðsins - 07.04.1979, Blaðsíða 2

LJÓÐIÐ
ENGIN
TAK-
MÖRK
Jóhann Hjálmarsson ræðir við
JÓN ÚR VÖR Fyrri hluti
Ljósm. Kaldal.
,Ég afneita algjörlega hugtakinu
prósaljóö. Á íslensku ruglum viö aö
vísu oftast saman merkingu orö-
anna rímaö og bundiö mál, en í
nútímamáli ætti aö nota bæöi
hugtökin um IjóÖ. En hér bagar
stööugt hin forna merking oröanna
sem í gildi hefur veriö fram á
okkar daga. “
svokölluð öreigaskáld. Það voru rithöf-
undar úr alþýðustéttum eöa skáld sem
skipuðu sér undir merki jafnaðarstefn-
unnar.
Þetta gerðist að vísu líka á hinum
Noröurlöndunum. En í þessum sænska
bókmenntaheimi kom auk þess tii
sögunnar ný bókmenntastefna sem átti
upptök sín í Þýskalandi og Frakklandi
— svonefndur módernismi — sem var
andstæöa rómantísku stefnunnar og
nýrómantíkurinnar. Þetta var raunsæis-
stefna, ekki aöeins um efnisval, heldur
einnig í formi.
Helstu boðberar þessarar stefnu í
Finnlandi á fyrstu áratugum aldarinnar
voru Edith Södergran og Elmer
Diktoni’us og í Svíþjóð Harry Martinson
og Artur Lundkvist. Skáldskap þessarra
höfunda kynntist ég þegar fyrir stríð, en
þá var ég á alþýðuskóla í Svíþjóö. Ljóö
eftir sænsku skáldin haföi Magnús
Ásgeirsson líka þýtt, þótt meira yrði
þaö síðar.
Okkar ungu Ijóðskáld voru alþýðu-
menn og alþýöusinnar og Svíarnir voru
nýtískulegri en aðrir norðurlandamenn
á þessum árum.
Þorpiö hefur fylgt pér, jón. í sídari
bókum þínum eru jjóó sem minna á
Þorpsljóóin, eru að vissu marki fram-
hald þeirra. Þú ert kunnastur fyrir
Þorpið sem fyrst kom út 1946, en í
annarri útgáfu 1956. Hvernig líkar þér
þetta? Virðist þér ekki önnur Ijóð Þín
gjalda þess hve Þorpið er ofarlega í
hugum lesenda?
Jú, ég hef tekiö eftir þessu. En ég
held aö ég nenni því ekki að vera
afbrýðisamur fyrir hönd annarra bóka
minna vegna svokallaöra vinsælda
Þorpsins.
Útkoma þeirrar bókar fyrir þrjátíu og
þremur árum vakti ekki þá eftirtekt
meðal almennings sem rhenn kunna að
ætla nú. Þaö seldust aöeins 30 eintök.
Bókin fór að vísu ekki framhjá bók-
menntamönnum og ungum skáldum, en
þaö var ekki þaö mikið látið meö hana,
að verulegri hneykslun gæti valdið.
Þaö er aðallega nú á seinni árum sem
talað hefur veriö um Þorpiö. Á undan
því hafði ég gefið út tvær bækur og nú
eru þær tíu.
Allt okkar mennta, lista og bók-
menntalíf er gegnsýrt af auglýsinga-
skrumi. Ég hef ekki verið duglegur
þátttakandi í þeim dansi. Þess vegna
var mikil þögn ríkjandi um Þorpið og
höfund þess fyrstu tíu til fimmtán árin
eftir útkomu bókarinnar.
Hefurðu komið til Patreksfjarðar
eftir að Þorpið var ort? Hvernig held-
urðu að Þorpið hafi líkað í fæðingar-
hreppi pínum? Hefurðu orðið var við
einhver viðbrögð þaðan?
Síðustu 30 árin hef ég mjög sjaldan
komið til Patreksfjaröar. Nokkrum sinn-
um þó. Þar býr enn fóstri minn Þórður
Guðbjartsson, hin aldna kempa. En ég
hef ætíö staöið þar stutt viö. Þegar ég
©
var þar fyrir nokkrum árum sagöi mér
gamall maöur að ferðamenn væru
stundum aö spyrja um hús og aöra
staöi sem koma viö sögu hjá mér. Hann
kvaðst hafa sýnt mönnum sjóbúöina
sem ég hef kallað Vör. En nú er sá
gamli maður horfinn og húsið líka.
Ég minnist þess ekki að aðrir þar
vestra hafi talaö viö mig um þessa bók
eöa önnur kvæði eftir mig. En það hafa
margir jafnaldrar mínir úr öðrum sjávar-
plássum minnst á Þorpiö viö mig — og
sumir þeirra hafa kunnað mér þakkir
fyrir þessar lýsingar.
I Þorpinu eru ekki miklar ýkjur. En
veruleiki og skáldskapur eiga ekki alltaf
samleiö.
Þú ortir Þorpið í Svípjóð og einnig
Ijóðin í Með örvalausum boga sem
komu í annarri útgáfu Þorpsins. Höfðu
sænsk skáld áhrif á þig og hvernig
heldurðu að standi á þessum nánu
tengslum íslenskra nútímaskálda við
Svíþjóð?
Á öörum og þriöja tug þessarar aldar
ruddu sér til rúms í Finnlandi og Svíþjóö
Hvernig stendur á því að þú ortir
ekki Ijóð á borö við Tímann og vatnið
eftir Stein? Það eru að vísu til Ijóð eftir
þig sem kalla má torráðin og í anda
módernismans, en yfirleitt eru Ijóð þín
auðskilin. Var bylting þín ekki fólgin í
ööru en formi, þ.e.a.s. órímuðu Ijóði?
Tíminn og vatniö er sérstakur kapítuli
í okkar bókmenntasögu, lokakafli á
merkilegum skáldferli sérstæðs og
mikilhæfs höfundar. Ég sé nú ekki
ástæöu til aö tala mikiö um Stein
Steinarr og skáldskap hans. En ég leyfi
mér aö fullyrða að hann hafi ekki sótt
Foreldrar Jóns úr Vör: Jónína Guörún Jónsdóttir og Jón Indriðason. Myndin
er um 20 ára gömul.
í tilefni blaöaviðtals, sem Matthías
Johannessen átti viö Jón úr Vör
vegna annarrar útgáfu Þorpisins
1956, tók Ólafur K. Magnússon þessa
mynd af skáldinu.
i