Lesbók Morgunblaðsins - 07.04.1979, Blaðsíða 6

Páskana ber einn og vanl er uppá
fyrata sunnudag eftir fyrstu tunglfyll-
ingu eftir vorjafndægur, hvernig í
veröldinni sem á pví kann aö standa.
Enda pótt nokkra daga vanti enn
uppá aó sjálf páskahelgin gangi í
gard, eru áreiðanlega margir farnir
að hlakka til pesa að geta slappað
ærlega af og komizt burt frá prúg-
andi veruleika hins daglega strits.
Draumurinn um ánægjuríka páaka
snýst hjá sumum um andstæðu frera
og hafíss: Sólgylltar strendur, en
aðrir leita pangað sem ekki aór í
dökkan díl fyrir snjó. Stundum er
rætt um helgidaga sem ofboðslega
sóun og gjarnan nefnt til saman-
burðar, að hinar og pessar pjóðir
vinni á skírdag og annan í páskum, á
uppstigningadag og annan í hvíta-
sunnu. Auk pess höldum við sumar-
daginn fyrsta hátíðlegan, sem er
gamall og góður siður og leggst
vonandi ekki af.
Á bak við vandlætinguna ytir
pessu stórfellda vinnutapi pjóðar-
innar, býr oft einungis paö, að
mörgum dauðleiðist að eiga frí pótt
undarlegt megi virðast. Vinnan er
orðin vani, sem erfitt er að slíta sig
frá og pví miður er alltof oft pá
dapurlegu sögu að segja, að heima
fyrir er ekkert við að vera annað en
að liggja uppí sófa og horfa útí loftið.
Áhugi á einhverskonar sporti til
iðkunar í tómstundum hefur aldrei
verið fyrir hendi, bókalestur ekki á
dagskrá, lítil löngun til ferðalaga,
enginn áhugi á öllum peim viðburð-
um og uppákomum í músík og
myndlist, sem uppá er boðið, — ekki
síst á hátíðum eins og páskum.
Ugglaust pekkja allir fólk af pessu
tagi; fólk sem allra hluta vegna gæti
lifað miklu innihaldsríkara lífi: Fer
aldrei í kvikmyndahús lengur, virðist
ekki hafa auga fyrir margbreytileik
náttúrunnar og fer ekki ótilneytt í
gönguferðir að berja augum pau
undur og stórmerki sem við blasa á
hverri árstíð. Aldrei mundi petta fólk
láta sér koma til hugar aö fara í
síðdegiskaffi á Borginni á sunnudegi
eða til að njóta útsýnis úr Stjörnu-
salnum á Hótel Sögu. Aldrei mundi
pví til hugar koma aö bregöa ærlega
út af venjunni, sem hefur heljartak á
öllu pess lífi og geröum. Aldrei kæmi
til greina að hrista upp í grámusku
hversdagslífsins með pví að fara í
danstíma, iðka badminton, læra júdó
eða golf og ekki mundi paö voga sér
á skíöi.
Hjá fólki af pessu tagi er allt
heimilislíf skorðað í viðjar vanans;
sama ýsan og sama ketið, matreitt á
pann sama fátæklega og hugmynda-
snauða máta, sem löngum hefur
einkennt íslenzka matargerð.
Óhugsandi væri aö brydda uppá
einhverju nýnæmi, pó ekki væri
nema ögn af rauðvíni eða hvítvíni
með páskamatnum. Andlegt líf, ef
hægt er að kalla pað pví nafni,
miðast við að fletta og lesa fyrir-
sagnir í dagblöðum og sitja rígnegld-
ur yfir sjónvarpinu unz síðasta
myndin hverfur at akjánum. Allt
miðast við að vera viðtakandi, — láta
mata sig. Það eina sem hægt er að
taka sér fyrir hendur á eigin spýtur,
er sunnudagabíltúrinn. Á sumrin er
ekið í lest til Þingvalla, en forðast að
koma útúr bílnum nema til pess eins
að fá sér ís og kók í sjoppunni. Á
vetrum er ekið út á Seltjarnarnes
eða suður í Fjörð og allir geta nú
ímyndað sér hvað petta er óskap-
lega innihaldsríkt.
Enginn skyldi vanmeta pað sem
hægt er aö gera sér til upplyftingar
innan fjögurra veggja heimilisins og
að sjálfsögðu er uppskrift að
ánægjulegri páskahelgi eða öðrum
frídögum aungvan veginn fólgin í pví
einu að vera sem minnst heima hjá
sér. En blessað fólkið, sem leiðist
allir pessir frídagar, hefur heldur
ekki döngun í sér til pess að bjóða
kunningjum heim í mat eða kaffi,
ellegar bara til pess að spjalla
saman, spila bridge, grípa í skák,
eða annað sem hægt er að gera
pegar maður hittir mann. — Æ, pað
er svo dýrt að bjóða fólki heim,
heyrir maður stundum og sá lífseigi
misskilningur er ennpá við lýði, að
veitingar séu paö sem máli akiptir.
Það er sumsó ekki hægt að bjóða
fólki heim uppá hlýlegt og gott
viðmót, — og molakaffi, ellegar
kannski fáeinar pönnukökur með pví
og ekki ætti pað nú að klára neinn
fjárhagslega né öðruvísi. Svo er pað
kúnstin að geta verið einn meö
sjálfum sér, — og notiö pess. Margir
eiga sínar ánægjulegustu stundir
heima fyrir, pegar peir hlusta á góða
músík og af henni eru til óendanleg-
ar námur.
En peir sem áöur eru nefndir, eru
pó sjaldnast par á meðal. Sóu peir
inntir eftir ástæðum, er svarið oftast:
Æ, ég hef ekki vit á músík. Rétt eins
og músík só eitthvað, sem verður að
hafa „vit“ á og sé handa sérfræðing-
um. Svo spyr maður kannski: Hvers-
vegna ekki pá að fá sór hest, ganga í
Ferðafélagið, læra tungumál? — Æ,
hestar eru nú svo dýrir og ég pekki
aungvan í Ferðafélaginu og svo er
maður orðinn of gamall til að læra
tungumál.
Ævinlega sami vælutónninn,
kjarkleysiö og skortur á frumkvæði.
Samt hef ég margtekið eftir pví, aö
pes8i uppgjöf stendur ekki almennt í
sambandi við efnahag. Þeir sem
tilheyra sjálfum uppmælingaaðlinum
eru parna á meðal ekki síður en
láglaunamenn. Flestir munu einnig
pekkja af eigin raun pað fólk, sem
virðist lifa innihaldsríku og fjöl-
breyttu lífi, prátt fyrir takmarkaðar
tekjur.
Kjarni málsins er aá, hvort maður
vill lifa lífinu lifandi, ellegar taka sér
pað eitt fyrir hendur að leggjast uppí
sófa og láta sér leiðast, pegar
tækifæri gefst til að láta til skarar
skríða og gera eitthvað stórkostlegt
og eftirminnilegt. Þarna er um að
ræða pá fátækt, sem oft er verri en
að vanta aura; hina nýju fátækt, sem
eftir stendur, pegar allir hafa vel til
hnífs og skeiðar og búa svo sem
nógu glæsilega.
En leiðinn er par daglegur
gestur.
Gísli Sigurðsson.
Smásaga
eftir Guðmund
Björgvinsson
Hávær hlátrasköll og glasaglaumur
barst út á götuna og Rolling Stones
skóku rúöurnar. Viö gengum upp bratt-
ar tröppur og.stigum inn um hálfopnar
dyr. Tóbaks og brennivínsilmur fyllti
vitin. Eldhúsið lá beint inn af fordyrinu
og þar athöfnuðu sig um átta manns.
Enginn veitti okkur athygli nema hvað
einn Ijóshærður náungi hrópaði:
„Blessaöur gamli“ og sló þéttingsfast
á öxl Úlfs.
„Já margblessaður" svaraöi sá gamli
glottandi og danglaði hrikalegri kruml-
unni í hægra herðablaðið á félaganum
sem hrökklaðst hóstandi inn í stofu. í
því birtist Rósa með nokkur tóm glös í
fanginu.
„Nei þið hér! Drífiði ykkur inn og látiö
greipar sópa um veigarnar“.
Hún lék á alls oddi og gáskafullur
glampi var í augunum. Mér fannst eins
og hún hefði fríkkað stórum síðan ég sá
hana síðast. Undir víðum kufli sem hún
hafði brugðið yfir sig bylgjaðist holdið
eins og hraunkvika og ég fann einkenni-
legar tilfinningar þyrlast upp, einhvers
konar blöndu af kynfýsn og mystískri
upplifun.
Við fórum inn í stofu. í gegnum bláa
móðuna mátti greina nokkur andlit og
ef vel var að gáö einn og einn búk.
Saman viö annan ilm sem fyllti salinn
blandaöist þarna táfýla og hasslykt. Á
miðju gólfinu var borð þar sem skál
meö þlóölituöum vökva hafði veriö
komiö fyrir. Við renndum í glös. Það var
lítiö um sæti en Úlfi tókst að smeygja
sér í djúpan og þægilegan sófa milli
tveggja kvenskörunga. Ég settist hins
vegar á gamla kistu sem stóð út viö
einn vegginn. Ég leit yfir söfnuðinn.
Nokkur andlitin kannaðist ég við síöan
úr menntaskóla, allt harösvíraöir
kommar sem höföu eytt unglingsárum
sínum í að selja Neistann í stórviðrum
Austurstrætis. Ég tók eftir að Úlfur var
kominn í djúpar samræöur viö annan
kvenmanninn. Hann var greinilega aö
segja eitthvað sem henni líkaði ekki því
aö hún talaöi meö andköfum og baðaði
út öllum öngum. Hann sat hins vegar
hinn rólegasti og glotti illkvittnislega. í
horninu gegnt mér voru þrír feitir menn
meö pípur og ein mjó stúlka. Þau voru
augsýnilega mjög fyndin því þau hlógu
ákaft. Sérstaklega sá feitasti sem rak
upp hinar ótrúlegustu rokur í hvert
skipti sem einhver talaði.
Mér á vinstri hönd sátu þrjár renglu-
legar stúlkur og einn skeggjaöur maður
hálfsokkinn í púöahaug sem lá á gólfinu
upp viö vegginn. Hasspípan gekk stöð-
ugt á milli þeirra. Þau virtust vera að
ræöa um nýjustu straumana í eyrópskri
heimspeki eöa áhrif existentialismans á
þróun Suöur-Amerískra bókmennta, aö
minsta kosti töluðu þau meö alvöru-
þunga og upphöfnum ásjónum og yfir
þeim hvíldi stóísk ró. Litlar sviptingar
voru í umræöum þessum og liöu oft
langar mínútur milli spakmælanna.
Ljóshærö stúlka kom inn og settist á
gólfið fyrir framan kistuna. I kjölfarið
slafraði afvelta sláni sem ég kannaöist
við úr K.F.U.M. Hann var óöara kominn
í lárétta stööu og veltist fram og aftur
um gólfið. Honum tókst með erfiöis-
munum aö reisa sig upp á tvo fætur en
seig samstundis niöur á alla fjóra. Þaö
virtist vera hans náttúrulega staöa.
Hann skreiö undir borðið og var langt
©