Lesbók Morgunblaðsins - 25.08.1979, Blaðsíða 5

Lokaorð
Undanfarin 10—20 ár hefur veriö
unniö á vegum menntamálaráöuney<isins
aö róttækri og altækri endurskoöun á
gervöllu íslenska skólakerfinu. Hefur starf
þetta lengst af notiö stuönings alira
stjórnmálaflokka. Ég nefni hér eftirfar-
andi markmiö sem kalla má eins konar
samnefnara í þessu starfi sem heild:
Að efla verk- og tæknimenntun og
tengja skólakerfið þannig við fram-
leiðsluatvinnuvegina.
Að semja skólakerfið að þekkingu
nútímans.
Að laga skólakerfið aö einstakl-
ingnum og auka sjálfstæði hans og
ábyrgð, t.d. með valgreinum og
áfangakerfi.
Að opna sem greiðastar leiðir milli
mismunandi námsbrauta og gera
þeim með öllum ráðum jafnhátt undir
höföi, hvort sem hugur eða hönd
koma við sögu.
Að greiöa fyrir skólagöngu nem-
enda úti um landið með því aö fjölga
skólum og námsbrautum þar.
Að efla skólakerfið í heild til þess
að verða viö greinilegum óskum
þegnanna um aukna menntun.
Þetta starf hefur oröiö fyrir eölilegum
mótbyr frá ýmsum aöilum í samfélaginu
og vakiö umræöur sem hafa síöan gefið
tilefni til breytinga á upphaflegum frum-
vörpum. Afstaöa manna til endurskoðun-
arinnar hefur þó til skamms tíma ekki
fariö eftir stjórnmálaflokkum. Upp á
síökastiö hafa hins vegar komiö ný hljóö í
strokkinn aö þessu leyti meö ýmsum
skrifum Morgunblaösins um menntamál
og meö viöbrögðum þingflokks Sjálf-
stæöisflokksins viö framhaldsskóia-
frumvarpinu.
Nú fagna ég því aö ýmsu leyti aö menn
skuli gera sér Ijóst aö menntamál eru
„pólitísk“ ekkert síöur en önnur mál sem
varöa almenning í landinu. Og þau geta
meira aö segja oft og tíðum veriö
„flokkspólitísk" í þeim skilningi aö þau
tengjast viðhorfum manna til annarra
stjórnmála yfirleitt. Hins vegar fæ ég ekki
oröa bundist þegar menn misskilja þessi
tengsl svo hrapallega aö þelr láta ginnast
til béinnar andstööu viö þau viöhorf og
þá hagsmuni sem þeir eru aö ööru ieyti
fulltrúar fyrir. Ég skal skýra nánar hvaö
ég á viö meö þessu:
Frá sjónarmiöi verslunar og þjónustu á
Reykjavíkursvæöinu var harla fátt aö
athuga viö íslenska skóla eins og þeir
voru fyrir einum eöa tveimur áratugum.
En framleiösluatvinnuvegirnir úti á landi
sátu viö skaröan hlut, bæöi hvaö snerti
skólana sjálfa, námsframboö og grund-
vallarviöhorf, eins og ég hef áöur rakiö.
Umræddar breytingar hafa m.a. átt aö
leiörétta þetta og gildir þaö ekki síst um
framhaldsskólafrumvarpiö sem mundi
bæöi auka veg verkmenntunar og auö-
velda nemendum úti á landi aö stunda
hvers konar nám í framhaldsskólum. Af
þessu dreg ég eftirfarandi ályktun sem ég
biö lesandann aö hugleiöa aö lokum:
Þeir sem bera einkum fyrir brjósti
hagsmuni Reykjavíkursvæöis og þjón-
ustustarfa hafa vissulega skilid sinn
vitjunartíma pegar peir leggjast gegn
framhaldsskólafrumvarpinu og öðrum
umbótum af sama toga. Skyldi enginn
»tla sór pá dul aö telja pó af pessari
andstööu sinni. — Hinir sem telja sig
málsvara landsbyggðar, framleiöslu-
starfa og eðlilegrar tækniþróunar fara
hins vegar villir vegar ef beir lóta tæla
sig til sömu andstööu.
Nokkrar helstu tilvísanir
.Efling Háskóla Islands: Skýrsla háskóla-
nefndar". September 1969.
.Tengsl Háskóla íslands viö aöra skóla". Állt
Tengslanefndar. Háskóll Islands, Reykjavík,
janúar 1976. (M.a. fylgnlkönnun I fylglskjall).
Siguröur Steinþórsson, „Könnun á fylgnl
einkunna á stúdentsprófi og f Háskóla íslands".
Fréttabréf Háskóla íslands, 2. tbl. 1. ár 1' jpríl
1979.
Ruth Beard, Teaching and Laarning in
Highar Education, 3.útgáfa, Penguin Books,
1976.
íl
Y
■f
r Leik-
sköli
eöa alvörusköli
Hér í Lesbókinni var nýlega
tekin fyrir menntunarstaöa þeirra
nemenda, er komið hafa til há-
skólanáms heflendis á undan-
förnum árum. Niöurstaöa þessar-
ar umræðu var sú, aö okkur heföi
miöaö um of afturábak í þessum
málum, svo aö til vandræöa horföi
viö æöstu menntastofnun þjóöar-
innar. Hvernig má Þaö vera?
Okkur sem erum af Þeim ár-
göngum, aö viö urðum aö Ijúka
barnaskólanámi á tveim vetrum
og Þá aöeins annan hvorn mánuö,
en gagnfræðaskólanámi síöan á
tveim árum, gengur erfiölega aö
skilja hvernig þetta getur átt sér
staö. Viö uröum aö tileinka okkur
Þá færni í hinum ýmsu greinum,
er síöan dugöi til menntaskóla- og
háskólanáms. Nú hafa unglingar 9
ár til aö tileinka sér þessa færni,
en tekst ekki. Eöa er þetta
kannske röng ályktun?
Þaö veröur ávallt hverjum og
einum hollast aö fást við þaö í
lífinu, er veitir viökomandi sem
mesta lífsfyllingu og ánægju af
Því aö fást viö þau verkefni, sem
yiökomandi er fær um. Því veröur
ekki betur séö, en þaö aö opna
skólakerfiö svo mjög, sem gert
hefir veriö, meö léttari eöa
kannske engum prófum, hafi
mistekist. Aukin menntun fyrir
hvern, sem kann aö óska þess er
vissulega æskileg. En þaö hlýtur
að markast af þroska og getu
einstaklingsins, hversu hátt hann
nær í menntunarstiganum, og
hver færni hans getur oröiö á
menntunarsviöi. Sá sem ekki get-
ur tileinkað sór þaö nám og þá
færni, sem Þarf til aö vera góöur
skurðlæknir, eöa bara almennur
læknir, t.d. hefir ekkert viö Þaö aö
gera aö glíma viö slíkt nám. Til
hvers starfs þarf ákveöna mennt-
un og ákveöna færni. Hjá Því
veröur ekki komist. Því getur Þaö
oröiö Þjóðarböl, aö láta fólk kom-
ast áfram í námi, meó vissum
sveigjanleika, í Þeim greinum, er
viðkomandi er ekki fær um aó
stunda er út í starf er komiö.
Grunnskólalögin, meö öllum
sínum sveigjanleika fyrir nemend-
urna, eru kannske ekki alvond. í
þeim eru, sem betur fer, margir
Ijósir punktar. En glundroðinn
sem þau hafa skapaö í skólakerf-
inu, er alvondur. Kennarar hafa
sinn rótt til aö hafa skoóun á
hlutunum, ekki síöur en nemend-
ur og foreldrar. Og varla veröur
annaö sagt en kennarar hafi frá
upphafi haft margvíslegar skoö-
anir á framkvæmd Þessara laga á
kennarastofum, geta Þær
kannske oröiö erfiöasti bekkur
skólans. Eldri nemendur skólanna
eru gjarnan nokkuö íhaldssamir á
„gamla lagiö“ og finnst þá aö í
Þeim bekkjum þar sem viöhöfö
eru frjálslegri vinnubrögó, sé aö-
eins um leikskóla aó ræða. En til
Þess aö hægt sé aö reka slíka
„leikskóla“ fer vissulega mun
lengri tími í aö koma námsefnis-
magninu til skila. Eru Þaö því ekki
Þessar breyttu vinnuaðferöir, sem
valda svo miklu um, aö nemendur
afa ekki þá yfirferö í námsefni aö
iaki og þá færni er geri þeim
kleift aö stunda nám vió alvöru-
skólana, þegar ofar dregur í
menntunarstiganum? Veröur þaö
ekki einmitt á Þessum fyrstu og
mikilvægustu Þroskaárum, sem
nemendur, sem margir hverjir
gætu miklu betur, byrja aö drag-
ast aftur úr sjálfum sér, svo aó
ekki verður úr bætt.
Þaö er fagurt kjörorö aö allir
skuli menntun hljóta, svo mikla
sem Þeir kjósa. En er þaö rétt-
mætt, gagnvart einstaklingnum
og Þjóðfélaginu, aö hverjum þeim
er þaö kýs skuli kleif skólaganga,
yvo lengi sem hann vill. Viökom-
andi verður jafnvel aö færast upp
um einn bekk á hverju ári, hvort
sem hann hefir náö færni í því
sem kennt var eöa ekki. Svo
Þegar á aö fara aö læra af fullri
alvöru til prófa, stenst viðkom-
andi þau ekki, vegna vankunn-
áttu. Þá er kennurum gjarna
kennt um, eins og fram hefir
komiö í umræöunni um Þessi mál,
t
eftir aö Lesbókin birti greinar
sínar. Þá loks verður einstaklingi
og vandamönnum fullkomlega
Ijóst aö þetta var röng leiö. Þá
vaknar líka spurningin af hverju
var hún valin. Svariö hlýtur aó
veröa, aö hvatinn lá innbyggöur í
skólakerfinu. Þetta slampaóist
alltaf. í* grunnskólanum voru
kannske ekki einu sinni próf á
milli bekkja og ef ekki var pví
betra eftirlit frá ekki bara kennar-
ans hálfu, heldur einnig foreldra
og nemenda, varö engum Ijóst, aö
námsfærnin var ekki meiri.
Vonbrigðin, sem Þannig Verða,
koma því svo seint, aö þau veröa
enn sárari fyrir bragóiö. Getan
hefir kannske alla tíö veriö ofmet-
in og einstaklingurinn unaö glaö-
ur viö sitt og haft bjartar vonir,
sem allt í einu hrundu. Þaó er of
seint. aö koma í háskóla og
uppgötva, aö viðkomandi getur
ekki lesiö námsbækurnar, sem
Þarf til háskólanáms.
Hættum Því Þessari sjálfsblekk-
ingu og tökum upp okkar gömlu
kröfupólitík. Þaö aö gera kröfuna
til sjálfs sín, en ekki alltaf til
annarra og samfélagsins. Náms-
geta veröur engum færö á silfur-
fati. Hún veróur aö búa meö
manninum. Þroski kemur mis-
jafnlega snemma hjá einstakling-
unum. Sumir geta um tvítugt, þaö
er aðrir geta fyrst um 30—35 ára,
sumir aldrei. Væri Því ekki meira
vit og til betri árangurs, aö efla
mun meira fulloröinsfræóslu?
Gefa einstaklingum enn meira
tækifæri til náms síóar í lífinu,
Þegar þeir finna aó þeir hafa
öölast Þroskann, sem þarf til
meira bóknáms og lausnar verk-
efna, sem á Því byggjast.
Hamingja einstaklingsíns er í
því fólginn, aö hann finni lífsfyll-
ingu í Því sem hann aöhefst og
ráöi viö þau verkefni, sem honum
eru fengin svo áfallalítið sé. Þjóð-
félag hamingjusamra einstaklinga
er gott. Allt annaö veröur smám
saman af hinu illa.
Siguröur H. Þorsteinsson.
©