Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1979, Blaðsíða 2

Sr. Bernharður Guðmundsson
Vita
þeir ekki
að það eru jól?
jólalegt samkvæmt fyrri reynslu,
enginn jóiasnjór, jólaskreytingar,
engin epla- eða hangikjötslykt.
Samt hafði aldrei veriö svo
jólalegt, svo tengt hinum fyrstu
jólum. Skyldu verða nokkuð rúm
fyrir þessa Maríu, þar sem hún
leitar gistingar? Og fagnar nokk-
ur komu barnsins hennar?
Gamli íslenzki jólasálmurinn
talaöi betur til þessara framandi
aöstæöna en nokkuð annaö:
Nóttin var svo ágæt ein
í allri veröld Ijósið skein
það er nú heimsins þrauta-
mein
aö þekkja hann ei sem bæri...
Með vísnasöng ég vögguna
þína hræri.
íslenzk jól
Jól eru óvíöa haldin svo vendi-
lega sem hér á íslandi. Jóladag-
arnir eru fleiri haldnir hátíðlegir
en t.d. í Bandaríkjunum, enda er
þar margt fólk, sem ekki játar
kristna trú, svo sem Gyðingar og
verzlun og skemmtanalíf er þar
víöa líflegt á sjálfan jóladaginn. í
suðlægari löndum, og má þar
nefna þau lönd Asíu og Afríku
sem kristni hefur náð einhverri
fótfestu, eru páskar yfirleitt meiri
hátíð í kirkjunni en jólin, enda er
Það var adfangadagskvöld
og hver hefði trúaö því. Sólin
skein glatt, götulífiö var hiö
fjörugasta, búöir opnar og fólk
á heimleiö úr vinnu. Götusal-
arnir flykktust sem endranær
aö okkur, flestir hýrlegir ungl-
ingspiltar í fatalörfum og buöu
sólgleraugu og aörar slíkar
nauöþurftir. Þaö var heitt og
daunn úr ræsinu, allt eins og
venjulega. Hva, vita þeir ekki aö
þaö eru jól? sagði annar sonur-
inn.
Jól og ekki jól
Það var ekki að furða að hann
spyröi.
Ekkert sem þarna bar fyrir
augu síöari hluta aðfangadags á
götum Addis Ababa var íneinum
tengslum við fyrri reynslu hans
um jól. Reyndar hafði ein verzl-
unin reynt að gera útlendingun-
um til hæfis og límt bómullar-
hnoðra á gluggann sem skyldi
tákna jólasnjó, svo framandi
sem þaö nú var í 30 stiga hita.
Og nokkrum dögum áöur haföi
einn heimamaöur bankaö uppá
og boðið tré til kaups sem mátti
vel nota sem jólatré. Hvaöa
skoðun sem hann hafði á því
tiltæki hinna hvítu aö setja
grænt tré inn í stofu og hlaöa
það skrauti. En trúlega var
honum Ijóst aö útlendingarnir
höfðu ýmsa skrítna siði, þessi
var aðeins einn af þeim, og fyrst
þetta aflaöi honum nokkurra
dala, hefur hann líklega aðeins
fagnaö þessari sérvizku. Heima
höfðu jólin veriö undirbúin eftir
föngum sem íslenzk jól. Pakkar
höfðu jafnvel borist handan yfir
höfin. Og við vorum á leið til
kirkju.
Þau hughrif sem fylgja jólum
voru áberandi meðal útlend-
inganna viö aftansönginn. Hinn
alþjóðlegi söfnuður söng Heims
um ból. Sumir lögðu laginu til
þaö tónfall sem þaö hefur í
heimalandinu og sungu það
gjarnan á móðurmáli sínu. Menn
óskuöu gleðilegra jóla og nokk-
urs trega gætti í brosi og
raddblæ. í löndunum nálægt
miðbaug dimmir alltaf á sama
tíma og dimmir hratt. Er við
gengum út úr kirkjunni, glömp-
uöu skærar stjörnur á dimmblá-
um himninum og sýndust miklu
nær en á norðurslóöum. Við
ókum heim og sonurinn spurði
aftur hvort Eþíóparnir vissu ekki
að þaö væru jól, þaö hafði
enginn veriö viö kirkju.
Jú margir þeirra vita þaö, en
þeirra jól eru ekki fyrr en í
janúar, var honum svarað, þvíaö
þeir telja tímann á annan hátt en
við. En svo eru líka margir, sem
ekki hafa heyrt um jól og þarf að
segja þeim frá því.
Jólin íjanúar!
Tíminn og við
Fólk var á heimleið frá mark-
aðnum, fótgangandi, konur og
asnar oft með byrðar. Viö uröum
að nema staðar er fólk fór yfir
götuna. Það var ungur maður og
hafði sveipað sig Ijósu klæði,
gabi, sér til hlýinda. Hann teymdi
asnann sinn en á eftir gekk ung
kona og var þungfær. Hún bar
þunna blæju yfir höfði og öxlum.
Þau bar við dökkan himininn er
þau gengu þvert fyrir bíiinn og
rammi framrúðunnar myndaði
ramma utan um þessa kunnug-
legu mynd úr eþíópisku þjóðlífi,
sem fékk skyndilega nýja dýpt á
einmitt þessu kvöldi. —
María og Jósep, okkar tíma.
Örfátæk, þreytt og kannske í leit
að húsaskjóli.
Viö höfðum verið að ræða um
tímann þarna í bílnum og nú var
sem hann væri ekki til. Kannski
mundi lítið jólabarn fæöast í
\
Marfa og Jóaaf maö Jasúbarniö. Jólakort frá Eþiópíu.
Á indversku jólakorti aru Jósef
og María aó sjálfsögóu indversk.
einhverju hreysinu þarna í nótt.
Kannske var ein af þessum
skæru stjörnum jólastjarnan. Og
hver yröu örlög þessa bróður
sem þarna fæðist.
Við ókum áfram. Ekkert var
upprisa Krists forsenda fyrir
tilveru kirkjunnar.
Trúlega eru ýmsir þættir sem
samverka og gera jól að slíkri
hátíð, slíkum atburöi í íslenzku
lífi sem raun ber vitni. Við
þurfum trúlega á Ijóssins hátíð
að halda í miöju skammdeginu.
Vegna smæðar lands og þjóðar
hafa jólin getaö orðið fjölskyldu-
hátíð sem ekki tekst í stærri
samfélögum. Og svo jólaatburð-
urinn slíkur, að fáir veröa
ósnortnir, hver svo sem lífsskoö-
un þeirra kann að vera.
íslenzkt jólahald hefur mikinn
þokka að áliti útlendinga, sem
sífellt furða sig á stöðu þeirra i
þjóðlífinu, þeirri viðmiöun sem
þau eru. Öllu skal Ijúka af fyrir
jól. Lögreglan segir allt viömót
manna breytast til betri áttar en
jólin nálgast og ganga í garö og
margir sinna því fólki um jól með
gjöfum og kveðjum sem þeir
annars sjá lítið af.
í nýútkomnu Kirkjuriti er ein-
mitt fjallað um jólin og ung kona
austur í sveit ræöir þar um
jólaundirbúninginn. Hún setur
hina kunnuglegu spurningu, sem
heyrist gjarnan um jólin „Ertu
búin að öllu?“ inn í athygiisvert
samhengi. Erum við „búin að
öllu“ fyrir jólin fyrr en við höfum
sinnt náunga okkar? Og náungi
okkar er ekki aðeins frændur,
vinir og nágrannar. Fjölmiðlanir
hafa fært lönd heimsins inn í líf
okkar svo að náungi minn býr
um alla jörð. Hjálparstofnun
kirkjunnar gefur okkur einmitt
kost á að sinna þeim náungum
okkar sem búa viö skertust kjör.
Og hún bendir á aö:
Mikil er þín skylda
maður heimi fæddur
Vakna þú er sefur og
vinn þín heit
Allir skulu bræður
allir skulu sáttir
Allir hlutu jörðina ! arf.
Valkostir
Lífiö veröur sífellt flóknara.
Auglýsinga- og upplýsingaflóö
fjölmiölanna gerir það æ erfiðara
aö velja úr, og mörgum gengur
illa aö finna þann lífsstíl sem
hæfir. Fjölmiðlarnir eru hluti af
lífi okkar og viö verðum að læra
að lifa með þeim en halda vissu
sjálfstæði. Þeir stuöla að
tvíbentum undirbúningi fyrir jól-
in. Auglýsingaflóðið myndar
gerviþarfir sem geta veriö harðir
húsbændur og í engum tengsl-
um við jólabarnið. En fjölmiöl-
arnir flytja líka tónlist og talað
orð sem undirbúa hugann og
hjartað fyir komu jólanna og
skapa jólunum sjálfum hlýjar
umbúðir. Nú er það auðvitað
ekkert nýtt að viö gerum okkur
dagamun um jólin, kannske var
einmitt sá dagamunur hlutfalls-
lega miklu meiri í örbirgð fyrri
alda.
En fjölmiðlar stuðla sannar-
lega að óhóflegum umbúðum
um hátíðina, jafnvel þannig að
innihaldið kann að veröa hverf-
andi. Jafnframt kynna þeir okkur
hina mörgu fleti á lífsmyndinni;
þeir benda okkur á valkosti til
þess að halda jól með fullum
sóma sem manneskja, sem
kristlnn maður.
Vita þeir ekki að það eru jól?
Vitum viö aö það eru jól?
í nýliðnum kosningum snerist
nær öll umræðan um efna-
hagsmál. Margir söknuðu þess
hve lítt var rætt um fjölskylduna,
um manninn og lífsfullnægju
hans. Hagfóturinn haföi forgang,
ekki fjölskylduverndin.
Á jólum hinsvegar er fjölskyld-
an, manneskjan í fyrirrúmi. Hinir
mörgu frídagar gefa okkur tóm
til að sinna náunganum, þeim
þörfum sem hann hefur hverju
sinni. Við höfum tækifæri til að
hlynna að Maríu og Jósef okkar
tíma, hvort sem þau búa á okkar
eigin heimili eöa í fjarlægu landi.
En það veröur ekki jóiahátíö
nema að við tökum á móti
barninu. Fyrrerum við ekki „búin
að öllu“.
Vil ég mitt hjarta vaggan sé
vertu nú hér minn kæri
Meö vísnasöng ég vögguna
þína hræri
Þá veröa jól, — og við vitum
það.