Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1979, Blaðsíða 8

En þegar ég heilsaöi
söfnuöinum með
handabandi í kirkju-
dyrunum aö loknu
embætti, vék sér aö
mér gömul kona og
fékk mér glóðvolgan
peningaseöil úr lófa
sér og mælti: „Handa
börnunum úti
heirni." Mér varö þá
aö ráöi, aö ég féll á
kné fyrir henni þar í
allra augsýn.
Smásaga
eftir
séra Gunnar
Björnsson
í Bolungavík

Stundum á jólunum hefi ég,
séra Ragúel Sveinsson í Arnarbæli,
haft þá hamingju aö fara sjóleiöina
milli Djúpvíkur og Oddeyrar bak
Ritur, en þar á aö heita ég gegni
prestsþjónustu út úr neyö; þaö er
aö vísu þakklátt og elskulegt hlut-
verk, þótt vonandi renni sá dagur
fyrr en síðar aö Oddeyringar fái
sinn eigin prest.
Hamingju segi ég dauösjóveik-
ur maöurinn því sjóvegurinn einn er
fær um þetta leyti árs og óhætt aö
þakka Guöi fyrir þann möguleika
aö færa afskekktum söfnuði jóla-
guöspjalliö.
Nema þegar líöur að jólum tala
ég suður og biö framkvæmdastjóra
landhelgisgæslunnar aö sjá mér fyrir
fari nefnda leið. Einlægt tekur hann
vel og drengilega í þessa mála-
leitan og á jóladaginn stend ég í
daufri morgunskímunni og þessari
sérstöku kyrrö, sem einkennir
morguninn eftir jólanóttina, þegar
enginn fer ofan fyrr en á hádegi
nema presturinn, ekki einu sinni
maddaman, og er aö skima út um
gluggann og mikið rétt: þarna
ösla blessaöir drengirnir inn á
Víkina og dimmgrár drekinn rís og
©
hnígur í húminu og ekki aö sjá um
borö nema þessi tvö skyldugu
Ijós.
Ævintýri aö koma um borö í
varöskip fyrsta sinni. Þeir sóttu mig
í gúmbát meö utanborðsmótor og
þessu mjúkláta fleyi var siglt af
sævi drifnum hraustmennum
klæddum gulum björgunarvestum
og færöu mig í eitt slíkt þrælvönum
höndum. Ég get varla sagt ég hafi
komið til sjós fyrr en þetta, og á
þó þótt einkennilegt megi viröst um
ekki sjóhraustari mann til mikilla
sjóhunda aö telja í ættir fram.
Báran gekk yfir bátskelina okkar,
sem var einkennilega létt ofan á
öllu þessu vatni, og mér varö
ósjálfrátt hugsaö til þeirra manna,
sem forðum tíö reru svona smá-
um fleytum kviknaktir og í svitakófi
langt á haf út meö handafli einu
saman og heim aftur.
Þaö ríkir sérstök tegund af
andrúmslofti í brúnni á varöskipi,
þegar þaö klýfur ölduna hratt þó
viröulega út í mynni Rostungafjarð-
ar. Græninúpurinn slútir
þverhníptur í sjó fram og það er
ekki meira en svo aö komin sé
fótaferð hjá fuglinum í Skeljahlíö.
Þaö var hér sem afi sálugi fór að
hlæja þessi ódæmi niðri í lúkar á
Svaninum á heimleiö úr róöri í
mannskaöaveðrinu 1918. Skipsfé-
lagar hans voru alveg hissa á
blessuöum karlinum aö skemmta
sér svona í þessum líka stórsjó.
Aöspurðum hvaö væri svona gam-
an varö afa sáluga þetta aö svari:
„Nú eru landmennirnir löngu farnir
að bíða okkar niöri á Brjót og svo
komum viö kannski aldrei að.“
Skipherrann er bakborösmegin
í brúnni og hvessir haukfrán augun
aö sjóndeildarhring. Hreyfingar
skipsins eru háttfastar og ófrá-
víkjanlegar, aö frátöldum auka-
dýfunum þegar hriktir í nökkvanum
og maginn í mér landkrabbanum
ætlar upp í háls. Þaö er að gráma
af degi og um hádegisbil er sest
aö dýrlegum snæðingi, svo aö hver
húsmóöir mætti hafa sig alla viö ef
hún ætlaði aö halda til jafns viö
brytann.
Ég fæ ekki varist þeirri hugsun
aö hér sé mikið í lagt aö flytja
einfaldan prest milli fjaröa í af-
skekktu héraði. Hvaö skyldi svona
skip kosta? Kannski svona þús-
und milljónir? Og áhöfnin fjölmenn,
valinn maöur í hverju rúmi, en vildu
náttúrulega allir heldur vera heima
hjá sér á jólunum en standa í
svona flutningi. Þaö er eins gott aö
hafa eitthvað aö segja, þegar á
leiðarenda kemur, jafngott aö ferö-
in nýtist eitthvað, en sé ekki farin
ófyrirsynju. Þaö er ætlunin aö
ákveöið erindi nái eyrum manna í
litlu plássi undir bröttum fjöllum viö
djúpan sjó.
Nú sér til lands á Oddeyri.
Húsin drúpa höföi í Ijósaskiptunum,
bjarmi í einstaka glugga, kannski af
jólatrénu fólksins. Þaö ríkir kyrrö,
sem veröur brátt rofin af skærum
hljómi kirkjuklukknanna, sem kalla
til tíöa eins og þær hafa gert um
aldir, með ögn af silfri saman viö
koparinn til aö bæta hljóminn. Og
fólkiö streymir til kirkju og slóö
þess sést í snjónum. Og þaö er
byrjað aö stíga orgelið og syngja
sálma og þetta blandast ilmi af
greni, raksápu, steinkvatni og
sparifötum.
Svona hefur þaö gengiö hér
lengi. Jólin koma, klukkurnar kalla,
fólkiö streymir. Og röö af prestum
drekkur kaffi hjá meöhjálparanum,
stígur síöan í stólinn og les
frásöguna af litla drengnum, sem
fæddist endur fyrir löngu í kotríkinu
smáa, þegar Ágústus var keisari
heimsins. Foreldrar hans þýö-
ingarlitlir fátæklingar, sem fóru
langa og erfiða ferö vegna skrif-
stofubáknsins og fengu ekki inni
hjá fólki, en uröu aö sofa af
nóttina í útihúsi, ef þaö var þá
mikiö sofið, því í sona staö er hvorki
hlýtt né loftgott, fyrir nú utan aö
þessa nótt fæddist sjálfur kon-
ungur, svo lífsins og vökunnar sem
svefnsins og dauöans.
Ógn er þessi texti einfaldur og
mikiö af fátæklingum í heiminum
og margt kerfið og María ófrísk aftur
og heimurinn enn ekki tilbúinn. Þó
rúmar þessi mynd öll stef sem
máli skipta: Faðir, móöir, barn,
Guös dýrð, vort daglega brauö,
friöur, fögnuöur. Og viö söfnumst
saman á jólunum, hátíðleg í
andlitinu, til aö hlýöa þessari frá-
sögu, sem viö kunnum reyndar utan
aö aftur á bak og áfram, af þessum
eina litla kút, sem grenjaöi svo
frísklega út í nóttina, í framan eins
og ketbiti upp úr saltpækli og átti
þaö áhugamál eitt aö sjúga brjóst
móöur sinnar eins og hann ætti
lífið aö leysa, stálslegin eins og
gimbill á sílgrænum sumardegi.
Undur er hann áhyggjulaus þar
sem hann mókir í jötunni á altaris-
töflunni í henni Oddeyrarkirkju, engu
líkara en hann haldi aö þetta
mannlíf sé eitthvert grín, í hæsta
lagi þaö taki því aö krafsa eitthvað
utan í barminn á henni mömmu sinni
milli dúra. Og á svipinn eins og öll
börn jarðarinnar fyrr og síðar,
ögn roggin og góö meö sig, af því
þau eiga frímiöa í himininn. Hann
haföi ekki hugboö um þaö á
þessari stundu, sem átti eftir aö
henda hann síöar, þegar þaö sem
hann lét út úr sér um akursins
liljugrös og steinana sem tala fór
svo í taugarnar á valdsmönnum,
aö þeir undu sér ekki hvíldar fyrr en
hann haföi verið hengdur upp á tréð.
Dó hann? Eöa var þaö mis-
Framhaid á bls. 23