Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1979, Blaðsíða 22

HJÁ TRÖLLUNUM
Ævintýri eftir
ZACHARIAS TOBELIUS
Sigurjón Guöjónsson þýddi
í litla fallega húsinu þarna á götuhorn-
inu var skellibjart á aðfangadagskvöld.
Þaö logaöi á stóru jólatré meö stjörnum
og sælgæti og epium og kóngaljós
brunnu á boröinu, og börnin gátu ómögu-
lega verið kyrr ef þau heyröu marr eöa
skrjáf í forstofunni. Og rétt í þessu kom
líka jólahafurinn inn og spuröi aö venju,
hvort börnin heföu verið stillt. Allir
svöruðu því játandi.
— Jæja, sagöi jólahafurinn. Fyrst
börnin hafa verið stillt, skulu þau öll fá
jólagjafir. En þaö ætla ég aö segja þeim,
aö í ár er ég meö hálfu færri jólagjafir en
venjulega.
— Hversvegna? sögðu börnin.
— Þaö skal ég líka segja ykkur, sagöi
jólahafurinn. Ég kom langt aö noröan,
þar hef ég gægzt inn um dyr á mörgum
fátækum býlum og séö fjölda smábarna
sem hafa ekkert aö boröa í kvöld.
Þessvegna rétti ég þeim helminginn af
gjöfunum sem ég var meö. Var þaö ekki
rétt?
— Jú, jú, þaö var rétt, þaö var fallega
gert, hrópuöu börnin. Þaö voru ekki
nema Friörik og Lotta sem þögöu til aö
byrja með, því aö á fyrri jólum haföi
Friðrik næstum alltaf fengiö tuttugu
jólagjafir, og Lotta haföi fengið þrjátíu.
Nú fannst þeim þau illa útundan, ef þau
fengju ekki nema helming á viö þaö sem
áöur var.
— Var þaö ekki rétt? spuröi hafurinn
ööru sinni.
Þá snéri Friðrik sér á hæli og svaraöi
fúll í bragöi:
„Þaö veröa leiöindajól í þetta sinn.
Tröllin eiga betri jól en þú gefur okkur.“
Og Lotta fór aö skæla og sagöi: — Á ég
þá ekki að fá nema fimmtán jólagjafir?
Þaö veröa miklu betri jól hjá tröllunum í
kvöld.
— Jæja þá, sagöi jólahafurinn, ef svo
er skal ég fara strax meö ykkur til þeirra.
Og nú greip hann í hendurnar á þeim
Friöriki og Lottu og dró þau burt meö sér,
þó aö þau streittust á móti af öllum
kröftum.
Hí og hæ, þeim skilaöi vel áfram, þau
fóru í loftinu. Áöur en börnin vissu sitt
rjúkandi ráö voru þau stödd í firna
miklum skógi í kafsnjó. Þaö var hræöi-
lega kalt, og skafrenningur, svo varla
mátti greina háu grenitrén sem stóöu allt
í kring í myrkrinu, og skammt undan
ýlfruöu úlfarnir. En jólahafurinn var þot-
inn í burtu, hann haföi ekki tíma til aö
bíða, hann varö í kvöld aö líta inn til
margra betri barna en Friöriks og Lottu.
Bæöi börnin tóku aö æpa og gráta, en
því hærra sem þau æptu því nær færöist
ýlfriö í úlfunum. —
— Komdu Lotta, sagöi Friðrik. Viö
verðum aö reyna aö ná til einhvers kofa í
skóginum.
— Ég held ég komi auga á lítiö Ijós
þarna milli trjánna, sagöi Lotta. Viö
skulum fara þangaö. — Þaö er ekkert
Ijós, sagöi Friörik. Aðeins grýlukerti sem
glitra í myrkrinu á trjánum.
— Mér finnst ég sjá stórt fjall fram-
undan, sagöi Lotta. Getur þaö veriö
Rastekais, þar sem hann Sampo Lappi
litli reiö á forystuúlfinum á jólanóttina?
— Hvaö þér getur dottiö í hug!
svaraöi Friörik. Rastekais er sjötíu mílur
heiman frá okkur. Komdu, viö skulum
ganga upp á fjalliö, þar höfum viö betra
útsýni.
Þau brutust áfram yfir háa snjóskafla,
yfir runna og fallin tré, og náöu fjallinu
eftir drykklanga stund. Þaö komu í Ijós
litlar dyr og um þær skein eitthvaö sem
líktist Ijósi. Friörik og Lotta röktu sig eftir
skímunni og brátt tóku þau eftir því, sem
vakti hjá þeim í senn undrun og ótta, aö
fjalliö var Rastekais og aö þau voru
komin til tröllanna. En þaö var orðiö of
seint aö snúa viö og þar aö auki voru
úlfarnir svo nærri, aö þeir næstum
gægöust inn um dyrnar.
Friörik og Lotta sem voru dauöhrædd
námu staöar viö dyrnar og sáu fyrir
framan sig stóran sal, þar sem tröllin
héldu jól. Þau skiptu mörgum þúsundum,
en öll harla lítil, tæpast álnar há og öll
gráklædd og hrukkótt og mjög röskleg,
alveg eins og lesa má um þau í sögunni af
Sampo Lappalitla. Myrkfælin voru þau
ekki, því aö í staöinn fyrir kerti höföu
tröllin helfrosna Ijósarma og fúna trjá-
stubba, sem lýstu allir í myrkrinu. En
þegar þau vildu fá góöa lýsingu, struku
þau stórum svörtum ketti eftir bakinu,
svo aö hann gneistaöi, og þá æptu mörg
þeirra: — Nei, hættu, hættu, þaö veröur
alltof bjart, þetta þolir enginn!
Því aö þar er eitthvaö sérkennilegt fyrir
öll heimsins tröll, aö þau forðast Ijósiö og
eru miöur sín ef einhver fær aö sjá þau
eins og þau eru. Tröllin efndu til mikils
fagnaöar, því aö þau fundu hvernig
dagarnir styttust jafnt og þétt þegar áriö
leiö aö lokum og næturnar uröu sífellt
lengri. Og þá héldu tröllin enn eins og þau
halda á öllum jólum, — aö loks mundi
aldrei renna upp dagur og nóttin ávallt
ríkja. Þau trúa eins og aörir því, sem þau
óska sér helzt. Þessvegna uröu þau aftur
svo yfir sig glöö, aö þau dönsuöu inni í
fjallinu og héldu jól mjög hátíölega á sinn
hátt, þau voru öll heiðingjar og vissu
ekkert um önnur og betri jól.
Þaö kom brátt í Ijós, aö tröllunum var
ekki kalt. Þau buöu hvert ööru ísmola á
kaldri vetrarnóttinni og blésu fyrst á
molana, til þess aö þeir yröu ekki of
volgir, þegar þeir kæmu í munninn. Þaö
væru líka aðrar góðar veitingar þarna,
burknar og köngulóarfætur, og einn af
litlu öldungunum þeirra lék jólahafurinn.
Risastóri hryllilegi fjallkóngurinn var
ekki hjá tröllunum aö þessu sinni, því aö
ailt frá því hann sprakk hjá Enare
prestsetri, vissi enginn hvaö orðiö heföi
af honum og margir héldu aö hann heföi
flutt til Svalbaröa til aö stjórna heiðnu
landi og flýja kristna menn eins langt og
auöið væri. Ríki sitt í noröri haföi hann
látið eftir konungi syndarinnar og myrk-
ursins, sem sat miösvæöis í salnum og
hót Mundus. Viö hlið hans sat trölla-
drottningin, sem hét Caro (þó að þaö sé
líkast hundsnafni), og bæöi tvö voru meö
langt skegg. Þau gáfu hvort öðru jólagjaf-
ir, eins og annaö fólk. Mundus konungur
gaf Caro drottningu stultur, svo háar, aö
þegar hún steig á þær varö hún hæsta og
tignasta konan í öllum heiminum og Caro
drottning gaf Mundusi konungi skarbít
sem var svo firnastór aö meö honum gat
hann tekið skör af öllum Ijósum heimsins
og um leiö og hann klippti þau, slökkti
hann á þeim. Annan eins skarbít mundi
sumum þykkja mikiö variö í aö fá í
jólagjöf frá trölli.
Nú reis Mundus konungur upp úr
hásæti sínu og hélt yfir tröllunum meiri
háttar ræöu, þar sem hann boðaði þeim,
aö senn yröu engin Ijós til framar, nú
skyldu skuggar myrkursins ávallt ríkja yfir
landinu og tröllin stjórna heiminum. Þá
heyröist hávært hróp frá tröllunum: —
Húrra! Húrra! fyrir Mundusi okkar; okkar
mikla konungi, fyrir okkar fögru drottn-
ingu Caro, fyrir eilífum mættl syndar og
myrkurs! Hipp! Húrra! Konungurinn
sagöi: — Hvar er yfirnjósnarinn minn sem
ég sendi upp á hæsta fjallstoppinn, til
þess aö grennslast um hvort nokkur
Ijósrák fyndist enn í heiminum?
Njósnarinn gekk fram og sagði: —
Herra konungur, vald þitt er mikiö. Það er
allstaöar dimmt!
Eftir skamma stund sagöi konungurinn
aftur: — Hvar er njósnarinn minn? Og
njósnarinn kom.
— Herra konungur, sagöi hann, ég sé
langt í burtu viö sjóndeildarhring ofurlítiö
ijós, eins og glætu frá glitrandi stjörnu,
þegar hún gægist fram úr dimmu skýi. Og
konungurinn sagði: — Faröu aftur upp á
fjallstoppinn! Og enn sagði konungurinn
skömmu síöar: — Hvar er njósnarinn
minn? Og njósnarinn kom.
— Herra konungur, sagöi hann, him-
inninn er myrkur af þungum snjóskýjum
og ég sá ekki lengur Ijósglætuna. Kon-
ungurinn sagöi: Faröu enn upp á fjalls-
tindinn!
Enn sagöi konungurinn eftir nokkra
þögn: — Hvar er njósnarinn minn? Og
njósnarinn gekk fram. En þá tók konung-
urinn eftir því, aö njósnarinn skalf og var
steinblindur. Konungur mælti: — Trúi
njósnari, hví skelfur þú? Og hvernig
varöstu blindur?
Njósnarmn sagöi: — Herra konungur,
skýin hafa eyðst og stjarna, stærri og
bjartari en allar aörar stjörnur, glitrar í
himinhvolfinu. Því skelf ég og skin hennar
blindaöi mig.
Konungurinn sagöi: — Hvaö mun
þetta þýöa? Er þá ekki Ijósið horfið og
vald myrkursins ævarandi? En öll tröllin
stóöu hringinn í kring um hann þögul og
titrandi og enginn svaraöi. Aö lokum
sagöi einn úr hópnum: — Herra konung-
ur, viö dyrnar hérna standa tvö manna-
börn. Viö skulum spyrja þau; ef til vill vita
þau meira en viö.
Konungur mælti: — Kalliö á börnin
hingað. Og óöara voru börnin dregin
fram aö hásæti konungsins, og við getum
hugsaö okkur, hve illa þeim hefur liöiö.
Drottningin sá hve ofsahrædd þau voru
og sagöi viö eina tröllkerlinguna, sem
stóö í nánd viö hásætiö: — Geföu
krakkaskinnunum sopa af drekablóði og
nokkra tordyflaskeljar til hressingar, svo
aö þau fáist til aö opna munninn!
— Et og drekk! Et og drekk! sagöi
kerlingin. En börnin höföu enga lyst.
Konungurinn sagöi viö börnin: — Þiö
eruö nú hér á valdi mínu og ég hef mátt til
að breyta ykkur í krákur eöa köngulær.
En ég ætla aö leggja fyrir ykkur eina gátu
og ef þiö getiö ráöiö hana, skal ég láta
einhvern fylgja ykkur heim. Viljiö þiö
þaö?
— Já sögðu börnin.
— Nú jæja, sagöi konungur. Hvaö
kemur til, aö Ijós rennur upp á myrkustu
nótt ársins, þegar allt Ijós á aö vera horfið
og myrkrið og tröllin drottna í veröldinni?
Stjarna birtist lengst í austri, hún er
bjartari en allar aðrar stjörnur og hótar
veldi mínu. Börn segið mér, hvaö hefur
stjarnan aö þýöa?
— Þaö er stjarnan, sem rennur uþp
yfir Betlehem í Júdeu á jólanóttlna og
lýsir öllum heiminum.
Konungurinn sagöi: — Hversvegna
skín hún svo skært?
Friðrik mælti: — Því aö í nótt er
Frelsari okkar fæddur, og hann er Ijósiö
sem lýsir upp allan heiminn. Og frá
nóttinni í nótt fer Ijósið aö aukast og allir
dagar lengjast aö nýju.
Konungurinn fór aö hríðskjálfa í há-
sætinu en tók enn til máls: — Hvaö heitir
Ijóskonungurinn, sem er fæddur í nótt og