Lesbók Morgunblaðsins - 29.03.1980, Síða 13
Víða sjást merki um trúrækni Möltubúa og algengt að fyrir sé komið i
nánd við dyr og glugga myndum eins og hér sjást af heilagri
guðsmóður og öðrum dýrlingum.
Hér er byggt og búið þétt, — og ægir ýmsu saman. Fiskibátar og íbúðarhverfi við Sánkti Júlíusarflóa.
Margt er forvitnilegt og hrífandi á Mið-
jarðarhafseyjunni Möitu, þar sem eldgam-
all menningararfur og lifnaðarhættir
blandast áhrifum frá yfirráðum Breta.
NSSUMAR
konar pílagrímaferö út að Sánkti Páls
flóa. Viö þurftum fyrst aö taka vagn ínn í
Valetta, en þaöan liggja allar leiöir út um
eyna. Fyrri helmingur leiöarinnar liggur
gegnum samfellda byggö. Þetta hljóta þó
aö hafa veriö aðskilin þorp, sem hafa
tengzt svona saman í þessari afarþéttu
byggð. Auövitað heita þau hvert sínu
dularfulla og óskiljanlega maltíska nafni,
svo sem: Gwardamanga, Qormi, Birki-
kara, Balzan, Naxxar, svo aö eitthvað sé
nefnt. Þegar fer aö nálgast Sánkti Páls
flóa, er ekiö í gegnum stóran dal, Ghajn
Rinana-dalinn, alþakinn akurspildum, en
stórt Kristslíkneski horfir yfir hann úr
vestri. Þegar horft er upp eftir lágum,
aflíöandi hlíöum Möltu, viröist manni
landið vera eintómt kalklitaö grjót. En
þegar betur er aö gáö, reynast þetta vera
mjóar akurspildur og grjóti hlaöiö framan
við þær. Viö höfum víst veriö þarna á milli
uppskera, því aö á flestum akurspildun-
um sáum viö ekki annaö en mold, þó
kartöflugras og kál á stöku staö. En
Möltubúar rækta líka hveiti, maís, tómata
og melónur svo og appelsínur, sítrónur,
vínber, olívur og fleira. Á stöku staö
þarna í dalnum sást maöur rölta á eftir
litlum vélknúnum plógi. Viö sáum tvær
eöa þrjár vindmyllur, sem líklega eru
notaðar viö vatnsdreifingu. En á fjöl-
mörgum ökrum var gríðarstórum
vatnsmelónum raöað hringinn í kring á
þakbrúnum húsa og skúra, sem þar
stóöu.
Viö komumst út aö sánkti Páls flóa og
sáum tilsýndar minnismerki um strand
Páls postula úti á eyju í minni flóans.
Nokkrum sinnum lá leið okkar til
Valetta, höfuðborgarinnar, ef viö áttu
erindi í banka eöa á flugskrifstofur.
Valetta dregur nafn sitt af deValetta, sem
lét reisa þessa víggirtu borg til varnar
gegn Tyrkjum sem honum tókst meö
hjálp Sikiieyinga aö reka af höndum sér
eftir mikið umsátur og blóöuga bardaga
áriö 1565. Skipulag og bygging borgar-
innar var falin arkitekti páfans og nem-
anda Michaelangelos Laparelli, sem ekki
þótti minna duga til varnar Hund-Tyrkj-
anum en tveggja mílna langur hlaöinn
varnargaröur umhverfis alla borgina. Eftir
rúm fjögur hundruö ár standa þessir
rammgeröu veggir óskemmdir að mestu.
Kálbögglar á borðum
„Hlemmur“ þeirra Möltubúa er rétt viö
borgarhliö Valetta. Þar standa gömlu,
grænmáluðu strætisvagnarnir í rööum,
hvert númer á sínum staö og þaöan er
hægt aö komast meö þelm um alla
eyjuna. Lýöveldisgata (Republic street)
tekur viö beint innan viö borgarhliöið.
Þaö er göngugata a.m.k. mestan hluta
dagsins og sjaldan hef ég séö annan eins
mannfjölda samankominn og þar á heit-
um októberdegi í þessari tæplega 20
þúsund manna borg. Gatan liggur eftir
endilangri borginni út á St. Elmo vígið á
nefi tangans, sem borgin er byggö á. Viö
gengum hana alla. Næst borgarhliöinu
eru glæsilegar verzlanir, bankar, skrif-
stofur og opinberar tryggingar og stytta
af Viktoríu gömlu drottningu á stóru torgi
í grennd. En þegar lengra dregur inn á
götuna, veröur allt fátæklegra í sniðum
A MOLTU
og sóöalegra. Okkur fannst að kálböggl-
ar væru á boröum í hverju húsi þennan
miövikudag eftir lyktinni aö dæma. Gam-
almenni sátu fyrir dyrum úti og á einum
staö sáum viö dömu á óákveönum aldri
meö litaö rautt hár draga til sín vistir í
körfu bundna á reipi upp á aöra hæö úr
vín- og matarbúöinni á neöstu hæö.
Ekki gerðum við tilraun til inngöngu í
St. Elmo virkiö sökum brennandi sólar-
hita og ærandi hávaöa í e.k. vinnuvél í
grenndinni. En eftirminnilegt verður mér
Maríulíkneskiö hátt, hátt uppi á vegg á
bifreiöaverkstæði þarna rétt hjá. Fersk
blóm voru í tveimur vösum framan viö
þaö og hefur eflaust þurft kranabíl til
þess aö skipta um blóm í þeim. Lengst
neöar á veggnum var krotaö meö stórum,
ójöfnum prentstöfum: Love JOHN.
Viö geröum heiðarlega tilraun til aö
fara inn í Jóhannesarkirkjuna (St. Johns
Co-Cathedral), en hún var lokuö. Til þess
aö láta þetta nú eitthvaó heita og geta
sagt aö við heföum skoöað eitthvaö
menningarlegt þarna í höfuðborginni
fórum viö inn í Höll Stórmeistaranna í
fylgd málglaös leiösögumanns, sem sýndi
okkur m.a. gamla þingsalinn meö rauð-
bólstruöu sætunum og áföstum „skóla-
púltum", sem voru fyrrum sæti þing-
mannanna, danssalinn, ambassadora-
salinn o.fl. Þarna voru gífurlega íburö-
armiklar og fallegar Ijósakrónur úr Fen-
eyja- og Bæheimskristal, ofin teppi meö
sögulegum myndum, freskómyndir og
stór málverk af konunglegum persónum
svo sem Elísabetu II Bretadrottningu.
Síöast sýndi hann okkur fagurbúinn sal
meö grænu plussklæddu hásæti, þar sem
forsetinn setur þingið hverju sinni. Yfir
sætinu var útskoriö lýöveldismerki Möltu,
fagurskreytt stefni á maltískum bát,
dghajje, og sól meö miklum geislum í
baksýn. Stoltur sagöi hann okkur, aö
Malta heföi oröiö lýðveldi 1964 (Malta
varö sjálfstæö 1964, en lýðveldið var
stofnaö 13. des. 1974). Stolt sögöum viö
honum aö lýöveldiö okkar á íslandi heföi
veriö stofnaö 20 árum fyrr. En hann lét
sér fátt um finnast, hefur líklega haldiö aö
viö værum aö draga dár aö sér; tala um
ísland í þessum hita, hefur aö öllum
líkindum aldrei heyrt þaö land nefnt.
Merki Jóhannesarriddara
Ekki uröum viö víöar vör viö lýöveldis-
merki þeirra Möltubúa. En Möltukross-
inn, Jóhannesarkrossinn, bar allstaöar
fyrir augu. Hann var t.d. á huröahand-
föngum og stólbökum á sólbaösstéttinni
okkar og málaöur í botninn á sundlaug-
inni. Svo má heita aö hann sé á hverjum
minjagrip frá Möltu.
Þetta er fornt merki Jóhannesarregl-
unnar, sem kennd er viö Jóhannes
skírara og var upprunalega stofnuð af
ítölskum kaupmönnum í Jerúsalem til
þess að annast um pílagríma og sjúka,
kristna menn. Jóhannesarriddarar tóku
þátt í síðustu varnarbardögum krossfara,
en flýöu til Kýpur eftir fall Accra 1291.
1309 slógu þeir eign sinni á eyna Rhodos
og héldu henni yfir 200 ár. 1522 uröu
Jóhannesarriddarar á Rhodos aö lúta í
lægra haldi fyrir Suleiman Tyrkjasoldáni
og flúöu frá eynni. Stórmeistari þeirra, de
l’lsle-Adam, feröaöist næstu sjö árin milli