Lesbók Morgunblaðsins - 19.07.1980, Blaðsíða 10
HUGLEIÐINGAR UM ARKITEKTUR — 7. OG SIÐASTI HLUTI
EFTIR HARALD
Ágrip af
íslenzkri
byggingasögu
Eitt af gömlu bárujárnshúsunum í Hafnarfirði, sem ennþá er búiö í og haldið í
upprunalegri gerö. Að klæöa bæði þak og veggi meö bárujárni var séríslenzkt
fyrirbæri.
Byggingarlist endurspeglar líf fólksins í
landinu, hugsun þess, verkmenningu og
efnahag. íslendingar búa ekki yfir miklum
auði í gömlum byggingum, en ritaðar
heimildir, uppgröftur fornminja og vitn-
eskja um byggingarháttu síðari tíma veita
nokkuö glöggar upplýsingar um bygg-
ingar frá því er landið byggðist.
Heimildum ber saman um að land hafi
verið skógi vaxið, þegar norrænir menn
námu landiö á 9. öld. Landið haföi fengið
aö vera í friði fyrir grasbítum og öörum
lifandi náttúrueyöandi öflum um árþús-
undir. Einkum mun hafa veriö um
birkiskóg að ræöa, en fátt um stærri
lauftré. Var því ekki hægt að nota við
þennan tii meiri háttar byggingafram-
kvæmda. Landnemarnir fluttu meö sér
byggingartækni, sem þróazt hafði á
vesturströnd Noregs, í Danmörku, Fær-
eyjum og víðar, þar sem norrænir
víkingar höfðu haft lengri búsetu á
norðlægum slóöum. Þær byggingaraö-
ferðir voru þó víðast aö leggjast niður um
þetta leyti, og var víðast farið aö smíöa
hús eingögnu úr tré, enda sæmilega
auðvelt um aðdrætti á góðum smíðaviöi.
Vafalaust hefur hér víöa veriö mikiö um
góöan rekavið, sem hægt hefur veriö aö
nota í þakbita, sperrur og stoðir, en
boröviður hefur líklega alltaf verið fluttur
inn, einkum frá Noregi. Margir land-
mámsmanna munu hafa veriö efnafólk,
og töluvert var lagt í húsakost. Veðurfar
var hagstætt fyrstu aldirnar eftir landnám
og afkoma líklega almennt góð.
Híbýli landnámsmanna munu hafa
veriö lítt skiptir eöa óskiptir skálar, þar
Myndarlegt nútíma steinhús meö
álklæöningu á þaki. Nútíminn er
dálítið harkalegur í samanburöi viö
margt af því sem eldra er og ber
þess oft vitni að sparnaðarsjón-
armiö sitja ekki í fyrirrúmi. Bitarnir
setja svip á húsiö, en til eru þeir sem
segja, aö þesskonar bitar séu ekki
annaö en haglega gerðar kulda-
brýr.
sem allt heimilisfólkiö starfaði og svaf.
Langeldar voru eftir miöju gólfi. A þeim
var eldaö og þeir sáu mönnum fyrir yl.
Upphækkaðir bekkir voru meðfram
veggjum, þar sem menn sátu og unnu,
eða lágu og sváfu. Útveggir voru gerðir
úr torfi og grjóti, en klæddir að innan
með viðarþiljum. Þak var byggt upp af
trégrind, sem hvíldi á veggjum og
burðarstoöum, sem mynduðu súlnaröö
inni á gólfinu. Að utanveröu var trégrind-
in klædd viðarboröum, þöktum torfi, sem
geröi þakiö hlýrra og þéttara gegn
slagveöursrigningu. Gólfiö var þétt mold-
argólf.
Þegar tímar liöu, breyttist skálabygg-
ingin og herbergjum fjölgaöi. Fyrst var
útbyggingum bætt við skálann af handa-
hófi, en síöar verður uppbyggingin skipu-
legri. Inngangur er þá venjulega á miðri
langhliö, milli skála og stofu, sem varö
sérstakt herbergi. Enn síðar varð til
sérstakur baöklefi aftan viö inngang. Nóg
var af eldiviöi og voru steinar í baöklefa
hitaöir upp og á þá hellt vatni, svo aö