Lesbók Morgunblaðsins - 24.01.1981, Blaðsíða 2

Fregnir
ogfurður
á
liðnu ári
Þegar jól eru aö baki og gamla
áriö er endanlega llöiö í aldanna
skaut taka svipir endurminninganna
að sækja aö. í gamla daga töldu
menn að norn ein réði fyrir líðandi
stund, önnur fyrir fortíöinni og sú
þriöja fyrir framtíöinni. Sú valda-
skipting var ekki út í hött, svo ólíkan
sess sem þessar þrjár víddir tímans
skipa í meövitundinni. Sumir eru
sífellt aö böðlast í samtíðinni. Aörir
fljúga skýjum ofar í framtíöardraum-
um. Og enn öðrum þykir náöugast
aö halla sér að svæfli liöinnar tíöar.
Þegar minnst er ársins sem leið
veröur manni orös vant. Ég kann
ekki þá tæpitungu sem næði aö skrá
sögu þess. Kannski er maður í nánd
viö veruleikann aö segja aö þaö hafi
veriö grátbroslegt. Stjórnmálin voru
í framúrstefnustíl. Og æsifréttirnar
ráku sig hver á annars horn eins og
graðpening hendir vorn. Flugleiðum
var til dæmis legiö á hálsi fyrir að
græöa of lítiö en Álverinu í Straums-
vík fyrir aö græöa of mikiö. Einkum
hlaut þó fyrrnefnda málefniö að sliga
augu og eyru fjölmiölanotenda. Síð-
ara dæmiö bar hins vegar upp á
afmæli Ríkisútvarpsins sem aö eigin
sögn er aö sálast úr fátækt. Furöu-
legt að enginn skuli nokkru sinni
græða hæfilega heldur alltaf annaö
hvort of lítiö eða of mikiö.
Þá bar þaö til nýlundu að Frakk-
land er oröiö svo vont en ísland svo
gott aö Frakkar vilja unnvörpum
flytjast til síðarnefnda góða landsins.
Hvaö er oröiö um þaö háloflega
»frelsi, jafnrétti og bræðralag« sem,
síöast þegar ég vissi, var letraö á
sérhvern bréfhaus sem frönsk
stjórnvöld sendu frá sér? Svo mátti
skilja aö einkum vinstri og hægri
Frakka fýsti aö komast hingað og fer
þá að þrengjast í þvísa landi því
einmitt hægri og vinstri eru pólitísk
hugtök þaöan runnin. Þaö er út af
fyrir sig gleðifrétt aö ísland skuli vera
oröiö betra en Frakkland. Hitt þótti
undirrituðum sýnu lakara að ráða
mátti af fréttum aö eingöngu franskir
karlmenn vildu flytjast hingaö, en
eins og kunnugt er vantar hér
stórum kvenfólk þar sem karlmenn
eru hér allt of margir og leiðin-
legir. Nóg um Fransmenn, karia og
konur.
Á gamlársdag ieiftraöi skær flug-
eldur á gráum himni stjórnmálanna:
Veröbólgan skyldi keyrö niöur í
fjörutíu prósent á komandi ári.
Nýkrónan skyldi með öörum orðum
haldast svo stööug eða hitt þó
heldur að hún yrði bara sextíu aurar
aö ári liðnu. Þetta ákvað landstjórnin
ínafni mínu og þínu: kjósendanna —
meö meirihluta okkar á bak viö sig.
Samt átti ég hreint ekki von á að
kallaö yrði á mig eöa þig —
atkvæöin — og spurt: er þetta það
sem þú vildir? Ekki aldeilis, atkvæði
gilda ekki lengur en á kjördegi. Að
sjálfsögöu var kallaö á þá sem
raunverulega ráða: forsvarsmenn
launþegasamtakanna og þeir spuröir
— ætliö þið virkilega að láta þetta
viögangast? Ætlið þið ekki aö gera
eitthvað? Kannski þaö sama og í
hittífyrra? Stööva?
Fjármálaspekingur einn amerískur
sem þónokkuð mark er tekiö á þar
vestra — sérfræöingur í verðbólgu
meö meira — hefur sagt að fjögur
prósent veröbólga, hvaö þá meira,
sé háskaspil. Fjörutíu prósent verð-
bólgu hefur hann líkast til aldrei
heyrt nefnda.
Sem kjósandi veitti ég með at-
kvæöi mínu umboö til þess við
síöustu kosningar aö veröbólgan
skyldi færð niöur í núll. Því miöur
mátti ekki skrifa það á seðilinn. Þá
heföi hann víst talist ógildur. En
kannski hefði þaö litlu skipt þegar
öllu er á botninn hvoift, gildi hans
reynist allt aö einu hið sama þegar á
reynir. Sem sagt ekki neitt!
Undir árslok var skyndilega og
eins og upp úr þurru fariö að nefna
skólamál. Upplýst var aö ekki væru
allir skólar jafngóöir hér á Fróni. Var
svo aö skilja sem sumum þætti þetta
furöu gegna. Gott er aö menn eru
ekki búnir að týna niður hæfileikan-
um að veröa hissa. Undirritaöur er
löngu búinn að týna því niður.
Stjórnmálamönnum (öðrum en þeim
sem eru í eða utan á Alþýðubanda-
laginu) þykir yfirhöfuð henta að hafa
enga skoöun á menntamálum og
látast helst ekkert af þeim vita. Þeir
hægri sinnuðu segja aö þetta sé »allt
kommum aö kenna« — rétt eins og
hér hafi setið ráðstjórn að völdum
síöustu hálfa öldina. Er því líkast
sem allar ráðstafanir varðandi þessi
mál berist einhvers staðar utan frá
vetrarbrautinni. Einu sinni — þegar
mér þótti einhver vitleysan keyra úr
hófi — hringdi ég í ráðuneyti þaö
sem fer meö þessi málefni öll saman
og spurði: hver ber ábyrgö á þessum
fjára? Svarið var svo kænlega oröaö
að jafnvel Björn á Leirum heföi varla
svarað af meiri klókindum. Svarað
var sem sé á þessa leiö, skýrt og
skorinort: »Ja, þetta var nú unniö
hér í ráöuneytinu?« Slíkt og þvílíkt
getur maöur nú kallaö aö kunna aö
fela sig.
Rotið og spillt valdakerfi gerir
hvort tveggja: aö draga aö sér
liðleskjur og amlóða en eyöileggja
frumkvæöi hinna sem ella kynnu aö
hafa kjark til aö gera góöa hluti á
eigin ábyrgö. Nú er það vitaö mál að
í mörgum íslenskum skólum er unniö
vel, svo er Guöi fyrir aö þakka. En
kerfi, sem enginn veit í raun og veru
hver stjórnar, biöur ekki um slíkt.
Það heimtar meðalmennsku! Hvers
vegna? Vegna þess aö meðal-
mennskan ein kann aö hlýöa og
þegja. Þegar sú frétt berst út aö allir
íslenskir skólar séu orönir jafnlélegir
— þá loks er kerfið búió aö
fullkomna verk sitt! Þá þarf ekki
frekar aö spyrja.
Erlendur Jónsson
HLJÓM-
PLÖTUR
________—. .-J
Fáir hljómsveitarstjórar, sem nú eru
horfnir af sviðinu, hafa skiliö eftir jafn
mikið af góðum hljóðritunum og Otto
Klemperer. Þær koma aftur og aftur í
endurútgáfum, betur unnum en gert var í
upphafi, enda fleygir tækninni í gerð
hljómplötunnar fram. Gott dæmi um
þetta er endurútgáfa á Das Lied von der
Erde eftir Gustav Mahler EMI Electrola C
065-00065.
Áöur en farið veröur aö fjalla um
upptökuna og flutning verksins undir
stjórn Klemperers, langar mig aö fara
nokkrum orðum um ævi hans og lista-
mannsferil á lífsleiöinni.
Klemperer fæddist í Breslau 1885, en
ólst upp í Hamborg og stundaði tónlist-
arnám sitt í Frankfurt hjá Pfitzner og í
Berlín. Upphaflega ætlaði hann aö veröa
píanóleikari, en þegar fundum hans og
Gustavs Mahlers bar saman árið 1907,
tók hann aðra stefnu og fyrir atbeina
hans veröur hann hljómsveitarstjóri í
Prag og síöan lá leið hans upp á festingu
tónlistarinnar. Hann varð hljómsveitar-
stjóri í Hamborg og Köln, en frægastur
varð hann fyrir uppfærslur sínar viö
Kroll-óperuna í Berlín, en þangaö kom
hann 1927. Þar mátti segja, að hann
stæði fyrir tilraunaflutningi nútíma óperu-
tónlistar. Hann færöi upp verk eins og
ödipus rex eftir Stravinski, verk eftir
Hindemith og Schönberg, svo að eitthvað
sé talið og uppfærslurnar voru þannig
unnar, að þær komu af staö áköfum
umræðum og deilum, menn hrifust og
hneyksluðust, enda lauk þessu með því
að stjórnvöldin tóku í taumana og lokuðu
óperunni, enda var Klemperer gyöingur
og sá tími nálgaöist óðum, að þeim var
gert ómögulegt að lifa og starfa í
Þýskalandi. Árið 1933 flyst Klemperer til