Lesbók Morgunblaðsins - 28.02.1981, Blaðsíða 2

Marteinsklæöið eins og Anna G. Kristjánsdóttir útfæröi þaö meö hliðsjón af hinu forna íslenska altarisklæöi frá Grenjaöarstaö.
Hef alltaf haft áhuga á göml-
um og þjéélegum fgrírmgndum
Hulda Valtýsdóttir ræðir við
Onnu G. Kristjánsdóttur . 'ZÆRáfo*.
Aö venju gaf kvenfélagiö Hringurinn út
kort fyrir síöustu jól og í þetta sinn varö
fyrir valinu mynd af veggteppi sem frú
Anna G. Kristjánsdóttir hefur saumaö.
Anna saumaði þetta teppi meö hliösjón af
ísiensku miöalda-altarisklæöi frá Grenjaö-
arstaö, en á því eru myndir úr sögu heilags
Marteins frá Tour. Upprunalega klæðiö er
saumað meö yfirlögöum saum (refilsaum) í
hvíta einskeftu og er töluvert minna. Anna
saumaöi hins vegar meö krosssaumi og
perluspori í stramma og er hennar klæöi
ca. 190x170 aö stærð.
Á Marteinsklæðinu eru 12 hringir og í
hverjum hring greinir frá atviki í lífi heilags
Marteins. Fyrsta myndin sýnir er Marteinn
gefur hálfa skikkju sína fáklæddum bein-
ingamanni. Önnur myndin sýnir er Martein
dreymir Jesú íklæddan þeim helmingi
skikkjunnar sem hann gaf beiningamannin-
um. Þriöja myndin er af skírn Marteins. Á
fjórðu myndinni er hann aö vekja mann frá
dauðum, á þeirri fimmtu kallar hann þrael
sem hefur veriö hengdur aftur til lífsins. Á
þeirri sjöttu er veriö að vígja hann til
biskups en á þeirri sjöundu er mynd af
djákna sem lætur undir höfuö leggjast aö
gefa beiningamanni fatnaö. Áttunda mynd-
in sýnir Martein gefa kirtilinn undan skikkju
sinni þessum beiningamanni. Sú níunda
sýnir Martein vekja barn frá dauöum, á
þeirri tíundu er hann aö reka illa anda úr
nautgrip, á þeirri elleftu rekur hann burt
einhver illfygli sem spilla veiöi í vatni en sú
síðasta sýnir Martein á dánarbeöi. Hann
sést þar svífa til himins í barnslíki en djöfsi
reynir um leiö árangurslaust aö krækja í sál
hans.
Þetta stóra klæöi prýöir vegg í stofu hjá
Önnu. Þaö er allt hiö vandaðasta aö gerö
og fer ekki milli mála aö hér liggur geysileg
vinna að baki.
Anna segist hafa verið meö þessa vinnu
milli handanna annaö veifiö í sjö ár en hún
lauk við þaö áriö 1971.
„Þetta var nokkuð sein-unniö,“ segir
hún. „T.d. get ég nefnt aö andlitin og
reyndar fleiri hlutar eru saumaðir meö
miklu fínna spori, eöa V< úr krosssaums-
spori og í hverju andliti eru allt aö 12—20
Anna G. Kristjánsdóttir.
litir. Og stundum þegar ég var búin aö
sauma heilu kaflana var ég ekki nógu
ánægö, rakti allt upp og byrjaði á ný.“
Anna var aö því spurö hvort hún heföi
fengist lengi viö útsaum.
„Ég hef verið aö sauma allt frá unglings-
árunurn," segir hún, „en ég hef alltaf haft
áhuga á gömlum þjóölegum fyrirmyndum.
Ég hef harmaö þaö síöar á ævinni aö ég
aflaöi mér ekki meiri menntunar á þessu
sviöi, en ég haföi ekki tök á því aö fara í
skóla og haföi reyndar ekki áhuga á
hannyröum yfirleitt — aðeins á þessari
grein. Á Þjóðminjasafninu er óþrjótandi
náma fagurra útsaumsgripa og ég hef
saumaö mikiö eftir fyrirmyndum þaöan.
Oftast hef ég veriö meö eitthvaö milli
handanna svo þetta er drjúgur tími á langri
ævf. Þó held ég ekki sé hægt aö segja aö
ég hafi veriö meö neina „sauma-dellu" en
6g hef notaö hverja smástund til aö grípa í
þetta. Systir mín Ásta haföi líka áhuga á
þessum þjóölega útsaumi og viö studdum
hvor aöra og bárum saman bækur okkar.
Hún saumaöi reyndar meira en ég.
Bandiö lita ég sjálf og hef löngum gert.
Inga Lára Lárusdóttir teiknikennari gaf mér
norskar litunarbækur þegar hún sá aö ég
hafði áhuga fyrir slíku og ég hef veriö á
fartinni upp um fjöll og firnindi aö safna
laufi og berki eins og vitlaus væri. Um tíma
bjó ég í Fellsmúla og þá var ég stundum aö
fást viö þetta alla nóttina því ég haföi í ööru
aö snúast á daginn. Þetta tók sinn tíma. Ég
varö aö fara út í læk aö skola bandiö og
hengja þaö síöan upp og þurrka. Ekki
vantaöi áhugann, en þaö er mikil ná-
kvæmnisvinna aö finna réttu litina."
„Nú hangir hiö upprunalega Marteins-
klæöi ekki á Þjóöminjasafninu hér heldur á
Cluny-safninu í París. Hvaö kom til aö þú
valdlr þér þetta verkefni?"
„Ég man ekki hvar ég sá mynd af þessu
altarisklæði fyrst — líklega í blaði þar sem
sagöi aö klæðiö væri í Frakklandi. Þaö var
svo löngu seinna aö dóttir mín og tengda-
sonur voru búsett í París um hríö. Ég baö
þau aö hafa upp á þessu og sendi þeim
úrklippuna. Eitt sinn voru þau stödd í
Louvre-safninu og hitta þá fyrir gamlan
safnvörö. Þau fóru aö sýna honum mynd-
ina og þá segist hann kannast viö þennan
grip. Hann sé á Cluny-safninu og tengda-
sonur minn tók myndir af klæöinu þar og
sendi mér. Ég notaði svo þessar myndir til
hliösjónar en varö að geta mér aö mestu til
um litina. Ég teiknaði mynstriö eftir Ijós-
myndunum en það finnst mér einna
erfiðast, enda hef ég ekkert lært aö teikna.
Sumir halda aö ég hafi látið teikna fyrir mig
en þaö er nú ekki rétt. Mér finnst ég hins
vegar eiga auöveldara meö litina og tel mig
hafa nokkuð gott litaskyn, og ég vanda mig
mikið viö litavalið.
Um leiö reyndi ég að afla mér upplýsinga
um heilagan Martein frá Tour en þaö gekk
nú ekki of vel. Einna helst er aö finna um
hann sagnir í biskupasögum frá miööldum.
Hann mun hafa veriö uppi árin 316—397
e.Kr. Hann var sonur hermanns og liföi
hinu „glaöa lífi“ framan af. Síöan geröist
hann fráhverfur öllum munaöi og gaf eigur
sínar hinum fátæku og smáu. Hann tamdi
sér fábrotiö líferni, líka eftir aö hann var
oröinn biskup og kom sér þess vegna illa
hjá klerkastétt sem haföi yfirleitt um sig
hirö og barst mikið á. Hann var síöan
tekinn í heilagra manna tölu og fólk fer enn
þann dag í dag í pílagrímsferöir aö gröf
hans í Suður-Frakklandi og finnst þaö fá
bót meina sinna þar.“
Anna er spurð aö því hvort hún hafi
nokkra tölu á útsaumsverkum sínum en
hún kveöur nei viö og segist hafa gefiö þau
hingaö og þangaö.
„Mörgum finnst til um þessa handavinnu
mína, en ég geri ekki mikið úr henni. Aö
vísu er þaö töluvert átak aö leggja í stór
verk en ég geri þetta af tómri ánægju."
Og Anna bætir viö:
„Eitt af mörgu sem ég hef saumað meö
hliðsjón af gömlum gripum er Maríudúkur-
inn svokallaöi. Á honum eru myndir úr ævi
Maríu meyjar og er hann úr Reykjahlíöar-
kirkju. Hann var sendur til Danmerkur og
er nú einn merkasti gripurinn á Þjóöminja-
safninu þar.