Lesbók Morgunblaðsins - 28.02.1981, Blaðsíða 6

Úr skipulagstillögu Hjörleifs og Peters: Horft niður eftir Vesturgötu.
leikhúss og félagsheimilis aldraðra neðst
viö Túngötu á lóðum nr. 2 og 4 og allt aö
Grjótagötu. Einnig heilsuræktarstöð á
baklóöum Garðastrætis 5—7 og 9, og á
lóöinni Vesturgötu 9, í krikanum milli
Garðastrætis og Vesturgötu, og kæmi ofan
á tveggja hæða bílastæði, sem ætti að
grafast inn í hólinn frá Garðastræti og í átt
til Aðalstrætis milli Vesturgötu og Ficher-
sunds.
Ef farið væri eftir þessum tillögum
mínum yrði nýting svæðisins í heild sæmi-
leg og samt tekið fullt tillit til verndunar-
sjónarmiða.
4. Útlits- og umhverfis-
sjónarmið
Ég tel eðlilegt, að flutt séu gömul hús úr
öðrum hverfum og Árbæjarsafni og stað-
sett á auðum lóöum Grjótaþorps — í stað
þess aö byggja þar ný hús í gömlum stíl —
þótt það sé í vissum tilfellum nauðsynlegt.
Hvað snertir útlit og svipmót þeirra nýju
húsa, sem ég legg til að byggö veröi við
Garðastræti, tel ég koma til greina aö þau
hafi svipmót stuölabergs og útveggir þeirra
séu hlaðnir úr íslensku grjóti og tengdir
íslenskum gróðri, svo þessi hús heföu
svipmót klettaborga, sem skýldu hverfinu.
Þá tel ég ástæðu til að á lóðunum 7 og 9
við Vesturgötu séu sett hús, sem fara vel
við svipmót neðsta hluta Vesturgötu, þ.e.
við Naustiö — Geirsbúð og hús Björns
Kristjánssonar og endurveki þennan hluta
Vesturgötu sem verslunarhverfi með svip-
móti síðustu aldamóta. Til dæmis mætti
staðsetja þarna annaöhvort hús Ingibjarg-
ar Johnsen úr Lækjargötu eöa hús Jóns
Brynjólfssonar úr Austurstræti. Húsiö á
lóöunum Túngötu 2 og 4 og til Grjótagötu
mætti gjarna hafa hliðstætt svipmót og
Smiðshúsið á horni Lækjargötu og Skóla-
brúar eða Bryggjuhúsið við enda Aðal-
strætis.
Ég tel eðlilegt að þeir sem ekki eiga bíla
hafi að öðru jöfnu forgangsrétt aö leigu og
kaupum húsnæöis á þessu svæöi. Þá tel ég
eðlilegt að aldrað fólk og einhleypingar,
sem nú búa í stórum íbúðum eöa einbýlis-
húsum við Ránargötu, Bárugötu, Öldugötu,
Túngötu og því nágrenni, sitji fyrir um
húsnæöi á þessu svæöi, enda afhendi það
íbúðir sínar eöa hús til afnota fyrir
barnafjölskyldur eða til starfrækslu einka-
elliheimila, ef um stór hús er að ræða.
Hvort sem um sölu eða leigu er að ræða, er
nauðsynlegt að ráðstöfunin fari fram fyrir
milligöngu eða í samráði við borgaryfirvöld.
Miðað við það sjónarmið, að í þessu
hverfi búi aðallega aldraö fólk og eitthvað
af einhleyþingum, er óeðlilegt og ástæðu-
laust að hafa þarna leikskóla, dagheimili
barna eða leikvelli, enda færi slíkt mjög illa
við hið gamla svipmót hverfisins. Voru
nokkrir nýtísku leikvellir eða barnadag-
heimili í Grjótaþorpi 19. aldar? Þétt byggð
og mikið af litlum þjónustufyrirtækjum er
þaö, sem ég tel æskilegt í Grjótaþorpi og
vegna hinna öldruðu teldi æg tilvaliö að
minnst einn dómkirkjuprestur væri búsett-
ur í hverfinu til trausts og halds fyrir
hverfisbúa, enda væri hann til viðtals fyrir
hina öldruðu og aðra vissa tíma í viku
hverri. Gott væri að þarna væri staðsett
heimilis-sjúkraþjónusta fyrir aldraða. Þá
væri æskilegt aö þorpið hefði sína eigin
stjórn og yfirþorpara, sem gætti hagsmuna
þorpsbúa, og komi fram fyrir hönd þess.
Ef endurreisa á 18.—19. aldar svipmót
þessa bæjarhluta, sem takmarkast af
Aðalstræti að austan, er líklegt að tölu-
verðar breytingar og viðgerðir, undir um-
sjón góöra fagmanna og kannske þyrfti að
flytja inn frá útlöndum, færu fram á flestum
húsum hverfisins. Til dæmis er líklega
nauðsynlegt að Morgunblaöshöllin fái nýjar
úthliðar í stíl, sem félli vel við svipmót 18.
og 19. aldar, bæði hvað efnisval og form
snertir.
Þá þarf að færa til gamals forms
Duushúsið (nú Geysishús), Liverpool (Vest-
urgötu 3) svo og Aöalstræti 10 og 16.
Æskilegt væri og að endurbyggja Fjala-
köttinn á hliðstæöan hátt og mun hafa
verið gert við Lyric Hammersmith-leikhúsið
í London, nú nýlega.
5. Um afstöðu lóðaeigenda
Um ákvarðanir, varðandi skipulag þessa
svæöis, verður auðvitað aö taka fullt tillit tii
sanngjarnra óska og hagsmuna lóðaeig-
enda og íbúa og annarra notenda hverfis-
ins. Áður en alvarleg vinna, umfram þá
vinnu, sem þegar hefur farið fram, er lögö í
þetta skipulag, þarf að kynna sérafstöðu
og réttarstöðu hvers einstaks lóðareig-
anda, þar meö á hvaða forsendum og
kjörum núverandi eigendur hafa eignast
hús sín og lóðir.
6. Fjárhagssjónarmið
Borgarinnar —
Tekju- og gjaldasjónarmið
Skipulagstillögur þær, sem nú liggja
fyrir, myndu þó framkvæmdar yrðu, gefa
bænum mjög litlar tekjur af hverfinu
umfram það sem nú er. Það skipulag, sem
ég mæli með, mundi aftur á móti gefa
töluverða tekjuaukningu frá því sem nú er.
Þá yrði 250—300 íbúðum fleira á þessu
svæði en nú er og aukning atvinnuhúsnæð-
is á þessu svæði yrði um 3000—5000
fermetrar. Allt þetta gæfi möguleika til
viðbótartekna fyrir bæinn — líklega sem
svarar 600 þús. til milljón nýkrónum. Og
fjárfesting í nýjum götum og lögnum yröi
Jíklega hverfandi og miklum mun minni en
fjárfesting vegna jafnmargra íbúöa og
verzlunarhúsa í úthverfi með öllu sem því
fylgir. Hér hefur verið gerð grein fyrir helstu
atriðum núverandi skipulagstillagna Hjör-
leifs og Péturs og skoðunum mínum á
einstökum þáttum þeirra.
Að öllu samanlögðu er tillaga mín aö
skípulagstillögur Hjörleifs og Péturs skuli
samþykktar, en þó með eftirtöldum
breytingum:
1. Ekki verði leyft að byggja aftur á lóöinni
Aðalstræti 18.
2. Nýju húsin sem gert er ráð fyrir á
lóðunum Aðalstræti 4, 12 og 14 séu
steinhús í 18. eöa 19. aldar stíl og séu 3
lágar hæðir undir þakskeggi, síðan
komi minnst 1 hæö í risi.
3. Húsið Fjalakötturinn sé rifiö og endur-
byggt úr varanlegu efni sbr. það sem
sagt var hér að framan.
4. Að gert sé ráð fyrir 5—8 hæða blokkum
á Garðastrætislóðum, austan götu,
samanber það sem sagt hefur veriö hér
á undan.
5. Að vestan Skreðarahúss, Aðalstrætis
16, sé reist steinhús í 18. eða 19. aldar
stíl sbr. hér að framan.
Ef allt, sem hér er gert ráð fyrir aö
framkvæma, kæmist í verk, yröi það mikil
bragarbót fyrir aldraða og við þetta
skapaðist mjög svo aukin félagsþjónusta
fyrir íbúa gamla vesturbæjarins og þetta
myndi lífga hverfið að nýju, m.a. með því
að skapa íbúðaraðstöðu fyrir 150—200
barnafjölskyldur, þ.e. fyrir ca 700—1000
manns, á svæðinu frá Vesturgötu að
kirkjugaröinum.
Þá mundi skapast, við þetta, mikið bætt
aöstaða til að staðsetja þarna smáverzlun-
ar- og þjónustufyrirtæki og veitingahús,
sem gerðu þetta hverfi eftirsótt af fólki úr
öllum bæjarhverfum svo og ferðamönnum.
Þarna kæmi lítið leikhús (gamli Fjalaköttur-
inn), sem líklega yrði ekki síður jákvætt
fyrir bæjarfélagiö en fyrirhugað stórleikhús
— Borgarleikhúsið — til þess að þetta geti
orðið þarf viljann, viljann til aö bæta
bæjarfélagið. — Það verður að afskrifa
annarleg hégóma- og forréttindasjónar-
mið, þar sem leikur og ánægja hinngjáu er
metin meira en lífshagsmunir hinna mörgu.
Okkur vantar hér í Reykjavík meira af
íbúðum fyrir aldraða og fyrir hina efnaminni
og hina nægjusömu. Fyrir þá sem ekki vilja
eða geta átt þíla og þurfa því að búa
miðsvæðis. Húsnæðisvandamál hinna
öldruöu yrðu leyst samtímis því að svipmót
Grjótaþorps yröi endurvakið og flest það
gamla, sem þar er, yrði varðveitt. Miðþær-
inn yrði skemmtilegri og líflegri við þessar
framkvæmdir — og líklega yröi þetta ein
ódýrasta lausn á íbúðavandamáli aldraðra
og einhleypinga og drægi úr bíla- og
strætisvagnanotkun.
Morgunblaðshúsið þykir fyriríerðarmikið i Grjótaþorpinu og er það vissulega. En
bygging stórra húsa þar hófst ekki með því, heldur stórhýsinu Glasgow, sem reist var
1885. Það brann skömmu eftir aldamótin.
©