Lesbók Morgunblaðsins - 28.02.1981, Blaðsíða 14

Meðan
einhver
elskar
Þig
Það hefur lengi verið siöur Ijóða- og
vísnavina á íslandi aö hafa viö hendina
vasabók til aö hripa í vísur, er þeir heyröu
á skotspónum, gamlar eða nýortar.
Margar slíkar vasabækur eru sem betur
fer varöveittar á söfnum. Ég er meö eina
slíka í höndum. Eigandi hennar og ritari
er gamall kunningi minn frá Hvamms-
tanga. Ég birti úr henni aö þessu sinni
aðeins eina sláttuvísu, hún er eflaust aö
norðan. Viö hana stendur nafniö Ingólfur
á Haugi. Hún lýsir vel sambandi starfs-
mannsins viö náttúruna.
Ljúfur friður líknar mér,
leggjum niður orfin.
Sól til viöar síga fer,
söngvakliður horfinn.
En ég ætlaði aö minnast á annað, sem
þessi vísnabók ber með sér, og gott er aö
varðveitist hér á prenti. Á öörum tug
aldarinnar komst á sá siður á Hvamms-
tanga, þegar lítiö geröist fréttnæmt í
skammdeginu, aö hagmæltir menn laum-
uöust í skjóli myrkurs og hengdu á
auglýsingastaura í plássinu heilar og
hálfar kersknis-, skamma- og ástarvísur,
oftast án þess aö höfundar væri getiö.
Stundum voru svþ komnir botnar daginn
eftir eða svör. Úr þessu varö gaman,
stundum nokkuö grátt, vegna nafnleynd-
ar, og getgátur haföar uppi um hver hefði
ort hvaö. Stundum lentu svarskeytin á
skökkum stööum. Um þetta leyti voru
þarna í sveitum hagyrðingar, er þá eða
síðar uröu þjóökunnir: Jón S. Bergmann,
Gísli frá Eiríksstööum og Jósef S. Hún-
fjörð. Úr því aö þeir eru nefndir koma hér
vísur eftir þá, ein eftir hvern.
Jón S. Bergmann:
Ástin heilög heillar mig,
hún er drottins líki.
Meöan einhver elskar þig,
áttu himnaríki.
Gísli frá Eiríksstööum:
Lífið fátt mér Ijær í hag,
lúinn þrátt ég glími.
Koma máttu um miðjan dag
mikli háttatími.
Jósef S. Húnfjörö:
Guð mig ber á brjóstum sér,
blómgar frerans vöku,
leyfir mér aö lifa hér
lengi — og gera stöku.
Tómas Guðmundsson gaf út Vísnabók
Káins 1965. Hann lýkur stuttum formála
meö þessum orðum: „Svo er K.N. lýst, aö
hann hafi verið fríöur sýnum og hinn
glæsilegasti ásýndum, mikill velli, svip-
hreinn, djarfmannlegur og gáfulegur.
Hann var hvers manns hugljúfi og hrókur
alls fagnaðar, jafnt í heimahúsum sem á
mannamótum, fyndinn, frjálslyndur og
víösýnn. Hvar sem hann fór og hverju
sem hann klæddist bar hann yfir sér
meöfædda reisn og höföingsbrag.“
Hér eru nokkrar tækifærisvísur eftir
Káinn.
I
Glaöur hér ég laga Ijóö,
landar allir fagni,
því að mér og minni þjóð
mátti ég verða að gagni.
II
Gaman er aö gleðja fólk
á gömlu tungu Braga.
Hún hefur veriö móðurmjólk
mín um lífsins daga.
III
Aö láta skáldin lúra ein,
Ijótur er það siöur.
Þetta er gamalt þjóöarmein,
því er verr og miður.
IV
Leikur hróðug, frjáls og frí,
— fljóð með rjóöar kinnar —,
sjóðheitt blóðið ólgar í
æöum góöu minnar.
V
Oft ég gekk um grýtta strönd,
gegnum lífsins boða.
Máski einhver hulin hönd
hafi firrt mig voða.
VI
Þyngir auöur ekki dreng,
þótt yfir hauður svífi.
Móti dauða glaöur geng
frá gleðisnauðu lífi.
VII
Mörg er stakan meinlaust grín,
mest um trúar grillu.
Líka taka Ijóöin mín
lítíö rúm í hillu.
VIII
Rjúföu, sunna, sortaský,
sýndu að þú kunnir skína.
Kysstu á munninn, hýr og hlý,
hana Gunnu mína.
IX
íslensk Freyja björt á brá
bið ég Ijóð mín geymi.
Fegra meyja úrval á
engin þjóö í heimi.
—
HLJÓM-
PLÖTUR
Aðalgeir
Kristjánsson
_____________'
Píanó-
leikarinn
Edwin
Fischer
Á aöfangadag áriö 1960 andaðist
svissneski píanóleikarinn Edwin Fisch-
er rúmlega 74 ára aö aldri og með
honum kvaddi einn af þekktustu píanó-
leikurum frá fyrri hluta þessarar aldar.
Hann átti þá aö baki langan lista-
mannsferil bæöi sem píanóleikari og
hljómsveitarstjóri og þekktastur var
hann fyrir flutning og alla meöferö á
verkum Bachs, Beethovens og
Brahms. Hann stjórnaði lengi eigin
kammerhljómsveit sem vann mikið aö
kynningu eldri tónlistar. Jafnframt tón-
leikahaldi sem einleikari og hljómsveit-
arstjóri, var Edwin Fischer kennari viö
tónlistarháskóla í Berlín, en hann nam
þar hjá M. Krause og í fæöingarborg
sinni Basel hjá H. Hubner. Tveir af
nemendum hans, Alfred Brendel og
Paul Badura-Skoda, hafa báöir komiö
hingaö til lands til hljómleikahalds og
eru okkur aö góöu kunnir — og á sviöi
kennslunnar vann hann sér mesta
frægö meö námskeiöum sem báru
heitið Luzerner Festwochen. Samt er
þaö píanóleikur hans sem mestur Ijómi
stafar af í endurminningunni. Hann lék
jöfnum höndum kammertónlist og ein-
leik og frægt er tríó sem hann lék í
ásamt Kulemkampff og síðar Schnei-
derhan og Enrico Mainardi. Einnig er til
ein hljómplata þar sem Elisabeth
Schwartzkopf syngur lög eftir Schubert
og Fischer leikur meö og sú hljómplata
hefir veriö hér á markaði fram til þessa.
stjórnaöi og lék einleik í konsertum
Bachs og Mozarts og til er hljóðritun
þar sem hann stjórnar og leikur einleik
í d-moll konserí Mozarts, en sá galli er
á aö fæstar af þeim hljómplötum sem
Fischer lék inn á, hafa veriö á markað-
inum aö undanförnu. Nú eru hins vegar
aö koma á markaöinn endurútgáfur á
hljómplötum, þar sem Fischer er ein-
leikari og stjórnandi í einni persónu og
er fyrst aö telja píanókonserta Beeth-
ovens nr. 3 og 4, en hljómsveitin
Philharmonia í London leikur meö.
Þessi útgáfuröö ber heitið Dacapo og
númerin eru: 1c 047—01 404 píanó-
konsert nr. 3 og 1c 047—00 842 M, nr.
4 og þar er einnig píanósónata nr. 8 í
c-moll — „Pathetique-sónatan".
Edwin Fischer átti sér jafnaldra aö
nafni Wilhelm Furtwangler. Hann hefir
veriö talinn einn mesti hljómsveitar-
stjóri þessarar aldar, þeir Fischer voru
nánir vinir og unnu mikiö saman allt til
þess aö Furtwángler dó áriö 1954. Þeir
voru eins og tvístirni á festingu tónlist-
arinnar, fulltrúar þýskrar síörómantík-
ur, eins og hún gat orðið best og
áhrifaríkust. Svo vel vill til aö til er ein
hljómplata þar sem þeir eru báöir í
sviðsljósinu — 5. píanókonsert Beeth-
ovens, þar sem Fischer situr viö
flygilinn, en Furtwangler stjórnar fíl-
harmóníuhljómsveitinni í London og
númeriö er 1c 047 803.
Nýveriö kom út sett meö tveimur
plötum, þar sem Edwin Fischer leikur 5
píanósónötur eftir Beethoven, nr. 7, 8,
23, 31 og 32. Elst er upptakan á As-dúr
sónötunni op. 110, frá árinu 1938, en
hinar eru frá árunum 1952 og 1954,
hljóðritanirnar eru í mono, og aidurinn
segir til sín aö því leyti aö hljómurinn er
allur rýrari í roðinu en í þeim hljóöritun-
um sem unnar eru í dag. Hins vegar
þarf ekki lengi aö hlusta til aö skynja
persónuleikann sem aö baki flutnings-
ins býr. Edwin Fischer var laus viö þaö
sem kallað er aö vera „akademiskur“ í
flutningi sínum. Leikur hans var hlað-
inn frumkrafti, ofsi og innileiki héldust
hönd í hönd í flutningi hans, þar var
„ódýr strengur aldrei sleginn" og til aö
finna þessum oröum staö má sérstak-
lega benda á leik hans í D-dúr
sónötunni op. 10, nr. 3, öörum þætti —
Largo e mesto — eöa í c-moll
sónötunni op. 111, síðari þættinum —
Arietta — Adagio molto semplice e
cantabile.
Væntanlega koma fleiri hljómplötur
meö Edwin Fischer á markaöinn innan
tíöar í endurbættum útgáfum og er
ástæöa til aö benda á þær, þó aö
hljóðritunartækninni sé ábótavant, en
Beethoven-sónöturnar sem hér er get-
iö aö ofan eru gefnar út af Electrola C
147—01 674/75 og þessar plötur eru í
Dacapo-flokknum og þær er aö fá í
hljómplötuversluninni í Fálkanum.
A.K.