Lesbók Morgunblaðsins - 28.03.1981, Qupperneq 5

Þorbjörg og
Halldór S.
Rafnar ásamt
Andreu. sem er
yngsta dóttir
þeirra hjóna.
Myndin er tek-
in á heimili
þeirra að
Kleppsvegi
130.
blindan þannig, aö hann taki um hand-
legg hans og ýti honum á undan sér. Þaö
veldur öryggisleysi hjá hinum blinda,
hann veit ekki út í hvaö hann gengur. Sá
blindi á aö halda um handlegg þess
sjáandi, sem síðan gengur aðeins á
undan. Þá fylgir sá blindi öruggur á eftir.
Einnig er áríöandi aö ekki sé hreyft viö
hlutum á boröi eöa í herbergi þess
blinda. Afar áríöandi er að ef maður
gengur inn í stofu til blinds manns, þá
kynni hann sig og fyrir alla muni á hann
aö láta vita þegar hann fer út aftur,
annars heldur sá blindi aö hann sé inni
ennþá og heldur áfram að tala viö
hann.“
„En viö víkjum aftur aö sumrinu
1974. Ekki leggur þú nú árar í
bátr*
„Nei, ég var aö vísu vonlítill og sljór og
vann ekkert þetta sumar, en hjá mér
blundaöi alltaf vonarneisti um bata. Ég
vildi reyna allt. Ég komst í samband viö
Blindrafélagiö og Elínborgu Lárusdóttur
blindraráögjafa, sem kom mér á endur-
hæfingarskóla í Torquay á Suöur-
Englandi. í Englandi kynntist ég þekkt-
um hámenntuöum augnlækni, Mister
Fison, sem oft hefur komiö hingaö á
Landakot. Þaö má segja aö þaö hafi
orðið vendipunktur í lífi mínu, þegar
Mister Fison sagöi mér, aö ég fengi
aldrei sjónina aftur, nú skyldi ég bara
einbeita mér aö endurhæfingu og fara
svo aö vinna.
Aðalatriðiö er að sætta sig viö þetta.
Ég hef aldrei beðið guö aö gefa mér
sjónina aftur, en stöku sinnum kannski
um styrk til aö bera sjónleysið.
Ég kom til Torquay í ágúst 1975 og
var þar í 12 vikur. Þar var ég í
þjálfunarskóla fyrir nýblinda. Þar var
mér kennt aö búa um rúmiö mitt, boröa
og fleiri dagleg störf til aö byggja upp
sjálfstraustið, ég var settur í iöjuþjálfun
til aö skerpa einbeitnina, læröi blindra-
letur, sem er samsett úr 6 punktum, æföi
vélritun og læröi aö nota hvíta stafinn,
en Englendingar lögöu afar mikla
áherslu á notkun hans. Þarna kom
lífsgleöin smám saman aftur og mér er
minnisstætt, er ég var einu sinni á gangi
meö hvíta stafinn úti í góöu veðri, þá
stóö ég sjálfan mig aö því aö vera farinn
aö blístra í fyrsta sinn í háa herrans tíö.
Ég var svo ráöinn lögfræöingur hjá
Öryrkjabandalagi íslands og hóf þar
störf 13. febrúar 1976. Starf mitt er
fólgiö í ráöleggingum og fyrirgreiöslum
ýmisskonar, t.d. í skattamálum.
Endurhæfingin þarna í Englandi og
þaö aö fá vinnu svona fljótt var mikið lán
og breytti allri tilverunni."
Halldor er störfum hlaöinn og segist
sjaldan hafa haft meira aö gera en eftir
sjónmissinn. Hann er eins og áöur var
nefnt formaöur Blindrafélagsins og einn-
ig er hann varaformaður í Styrktarfélagi
lamaöra og fatlaöa. Margsinnis hefur
hann haldið erindi fyrir hin og þessi félög
svo sem Lions, Kiwanis, Rotary, ýmis
kvenfélög, flugfreyjufélagiö, kirkjufélög
og Kristilegt félag heilbrigöisstétta.
Hann hefur feröast út um land í þessum
erindagjöröum svo sem til Ólafsvíkur og
Mývatnssveitar. Blindrafélög á Norður-
löndum hafa meö sér samtök og einnig
eru þau í alþjóölegum samtökum blindra
og hefur Halldór ferðast til útlanda á
þing blindra, en formenn blindrafélaga á
Noröurlöndum hittast tvisvar á ári. Hér
hittust þeir 1979 á 40 ára afmæli
Blindrafélagsins. Halldór hefur og setið
Evrópuþing blindra í Prag.
„Ég handskrifaði reyndar grein hér um
daginn,“ segir Halldór á sinn létta og
glaölega hátt. „Ég var beðinn um grein
fyrir blaö og mér fannst réttara aö skrifa
hana en aö tala inn á kassettu, þar sem
þarna var um grein aö ræöa en ekki
ræöu. Mér gekk bara vel aö skrifa og ég
er ákveöinn í aö halda því áfram. Viö
handskriftir er notað sérstakt hjálpar-
tæki, nokkurs konar „hansatjald" þar
sem spjaldiö er brett niður eftir hverja
línu. Stafsetningu held ég alveg, nema í
orðum, sem ég hef ekki séö. Ég hef
nefnilega sjónminni.“
„Hvernig veröu frístundum þín-
um, Halldór?“
„Ég les mikiö kassettubækur, einkum
á morgnana milli 6 og 8, en ég er mikill
morgunhani. Ég les miklu betur nú en
áöur, nú er ekki hægt aö hlaupa yfir eins
og maöur geröi stundum, kassettan
gengur á sínum jafna hraöa. Ég hef
mestan áhuga á sögulegu efni. Ég er aö
stúdera Sturlungu, var reyndar byrjaöur
á því fyrir blinduna. Þar er sama pólitíkin
og nú í dag, þá böröust menn meö
bitlitlum vopnum í staö oröa núna. Njálu
er ég líka að lesa og Öld óvissunnar eftir
Galbright hefur oröiö mér til mikillar
ánægju. Hér hjá Blindrafélaginu eru til
7—800 bókatitlar á kassettum. Konan
mín lítur yfir dagblööin fyrir mig og ég
hlusta mikið á fréttir bæöi í útvarpi og
sjónvarpi. Ég hlustaði mikiö á BBC og
las mikiö úti í Englandi. Hægt er aö fá
lánaðar kassettur frá hinum Noröurlönd-
unum og póstburöargjöld fyrir blinda
hafa veriö felld niður um allan heim.
Vinir og kunningjar skrifast á á kassett-
um. Ég fæ oft bréf frá vinahjónum
mínum í Englandi. Þá sitja þau og spjaila
viö mig í rólegheitum, ég heyri stofu-
klukkuna þeirra slá og þau skála viö mig
í bjór til aö stríöa mór.
Ég feröast mikið, bæöi utanlands og
innan, hef t.d. komið til 6 nýrra landa
eftir aö ég varö blindur. Konan mín lýsir
umhverfinu og ég sé þaö fyrir mér. Viö
förum út aö skemmta okkur eins og
annaö fólk. Blindir dansa mikiö. Dans-
námskeið eru stööugt hjá Blindrafélag-
inu.
í Noregi fara blindir á skíðum og þeir
hafa meö sér fjallgönguklúbb í Eng-
landi.“
Þess má til gamans geta, aö Halldór
og 8 samstúdentar hans eru í nokkurs
konar lestrarklúbbi. Þeir hittast á heimil-
um sínum til skiptis hvert mánudags-
kvöld yfir vetrartímann og lesa upphátt
og ræöa síðan lesefniö, sem er af ýmsu
tagi og má nefna aö nú í vetur lásu þeir
m.a. ævisögu Theódórs Friörikssonar.
En það merkilegasta viö þennan félags-
skap er, aö hann hefur haldist svo til
óslitiö í 30 ár. Auk Halldórs eru í
klúbbnum Árni Björnsson, læknir, Bent
Scheving Thorsteinsson, hagfræöingur,
Björn Th. Björnsson, listfræðingur,
Hjálmar Ólafsson, menntaskólakennari,
Jóhannes Nordal, bankastjóri, Jónas
Kristjánsson, handritafræöingur, Ólafur
Stefánsson, búfræöingur og Sveinn K.
Sveinsson, byggingaverkfræðingur. 3
félagar, sem voru meö lengri eöa
skemmri tíma, eru nú sem stendur ekki
starfandi í leshringnum.
„Hvernig gengur ykkur aö þekkja
nýju peningana? Ég reyndi aö
þreifa á þessum innprentuöu
punktum en fann ekki neitt.“
„Nei, punktarnir eru til einskis gagns,"
sagði Halldór og gaf mér síðan spjald,
sem Seðlabankinn lét gera til hagræöis
fyrir blinda. Á þvíeru mátunarbrúnir fyrir
seöla og mismunandi stór göt fyrir mynt
og hólf til aö skrifa nafn sitt innan í, t.d.
undir ávísanir.
„Ég hef veriö aö velta fyrir mér,
hvernig sé háttaö samskiptum
blindra og heyrnarlausra."
„Þau eru mjög erfiö. Nú er fyrirhuguð
ráöstefna um umferöar- og öryggismál
fyrir blinda og heyrnarskerta 8. mars nk.
og þar verða kannaðir möguleikarnir á
túlkun milli þessa fólks.“
„Einhvers staðar sá ég eöa
heyröi að blindir misstu eitt
skilningarvit, en ööluðust ný í
staöinn. Hvaö segir þú um þaö?“
„Þaö er ekki allskostar rétt. En heyrn
blindra skýrist, lyktarskyn eykst og
menn bæta sér sjónleysiö upp meö
minni. í þessu sambandi má geta þess,
aö ég rata um visst svæöi í London, þar
sem ég haföi verið áöur og ég fylgist
meö í bíl, hvar ég er staddur í Reykjavík.
Af illri nauösyn lærist þetta.
Staöreynd er aö viss prósenta lands-
manna fatlast, enginn veit hvaöa fjöl-
skylda veröur fyrir næsta áfalli. Þaö er
mikiö álag á alla fjölskylduna ef einn
meölimur hennar fatlast. Margt breytist
og raunar þarf öll fjölskyldan endurhæf-
ingar viö.
Ég tel grundvallaratriöi aö hinn blindi
fái vinnu og eölilegast væri, aö honum
yröi reiknaöur viss tími á sólarhring til
þess að halda sér viö meö skrift,
vélritun, gönguferöum, sundi o.fl.
Þaö er eölilegur kostnaöarliöur í
hverju þjóöfélagi aö styrkja blinda og
aöra fatlaða og finnst mér aö heilbrigðir
þegnar ættu aö vera glaðir aö greiöa
sinn skerf í því skyni.
Blinda er mikil frelsisskeröing, blindur
maöur er í eins konar stofufangelsi. í
rauninni fylgir því mikil ábyrgö aö vera
fatlaöur. í endurhæfingarskólanum var
mikil áhersla lögö á aö blindir færöust
ekki undan, ef þeir væru beðnir aö koma
fram og segja frá reynslu sinni. Sú tíö er
liðin, þegar blindir og heyrnarlausir
leyndu fötlun sinni fram í rauöan dauö-
ann. Fötlun er ekki feimnismál. Viö
biðjum um samvinnu, ekki meðaumkun
og viljum, að sem mest verði dregið úr
þeim mun, sem gerður er á fötluöum og
ófötluöum.”
Hjá Ör-
yrkjabanda-
laginu hefur
Halldór með
höndum
ráðgjöf í
lögfræðileg-
um efnum
og þeir ör-
yrkjar, sem
einhverra
hluta vegna
þurfa að
leita réttar
síns, koma til
hans.
s
5