Lesbók Morgunblaðsins - 09.05.1981, Blaðsíða 5

Saga úr
raunveruleikanum
eftirJennu
Jensdóttur
innan um hóp af jafnöldrum sem voru
fluglæs og skiluöu sínum verkefnum
meö ágætum meöan hann barðist viö
ólæsi og algert skilningsleysi í tungumál-
um, en átti þó aö taka sama próf og
hinir nemendurnir — samræmda prófiö.
Með mörgum orðum erfiöum henni
reyndi yfirkennarinn að gera henni
skiljanlegt þaö einstaka tækifæri sem
ungum nemendum hlotnaöist meö til-
komu þeirra sjálfsögöu mannréttinda aö
allir fengju nú aö nema hiö sama og
ganga undir sömu próf.
Guörún Guðmunda fann til innra meö
sér þegar hún gat ekki af sínu brjóstviti
gert honum skiljanlegar sálarkvalir Láfa
síns og henni var á hinn bóginn
fyrirmunaö aö meötaka visku hans um
ágæti hins nýja menntakerfis. Meö
Ijúfmannlegum viöbrögðum fylgdi nú
yfirkennarinn Guörúnu Guömundu til
umsjónarkennara Láfa.
Meö hjartaö berjandi í brjóstinu og
titrandi hendur tók hún sér sæti í
skólastofu fyrir framan lærimóöur á
fimmtugsaldri, sem beiö þess meö
rólegu augnaráði aö Guörún Guðmunda
tæki til máls. En hvernig sem Guörún
Guðmunda leitaöi í hug sínum fann hún
engin orö til aö byrja á. Eitt vissi hún að
hún mátti ekki skaða drenginn sinn meö
óvitru tali.
Hún þagði — og þagði þar til
lærimóöirin tók sjálf til máis — hægt og
hátíðlega.
— Jú hún vissi aö koma hennar var
vegna Ólafs. Og hún skildi vel áhyggjur
móöurinnar vegna drengsins — enda ef
hún mætti vera hreinskilin: „Ólafur var
latur og áhugalaus auk þess var hann
farinn aö skrópa aö undanförnu. Móðirin
gat tæplega búist viö því aö skólinn
legöi blessun sína á slíkt. Auk þess var
hann ekki til friðs í kennslustundum. Og
ef Ólafur bætti ekki ráð sitt bráölega
gæti endaö meö því aö honum yröi vísaö
úr skóla. Guðrún Guömunda hnipraöi
sig saman i stólnum og hafði hendurnar
undir boröinu til þess aö lærimóðirin sæi
ekki hve mjög þær titruöu. Fram yfir
varir hennar komu nú í slitrum setn-
ingarnar sem hún var margbúin aö
hugsa, en haföi ekki kjark til aö segja
fyrr en nú er tilfinningar hennar hrærö-
ust svo ákaft til varnar drengnum
hennar.
— Ólafur er ekki læs ennþá og
honum er svo mikil raun aö því aö sitja
heilu kennslustundirnar undir því sem
hann skilur ekki, eins og tungumálin —
og meö þessum duglegu börnum. Getur
hann ekki fengiö aö vera með börnum,
sem eru líkt stödd og hann.
Lærimóðirin varö mildari á svipinn er
hún sagöi:
„Jú viö vitum hér aö Ólafur er eitt af
þessum áhættubörnum og allar vænt-
ingar um hann eru skammtaðar. En sú
mannúöarstefna er ríkjandi nú aö leysa
vandamál nemandans innan um deildar-
félaga hans af hugkvæmni og innsæi.
Og slíkt veröur reynt meö Ólaf.“
Guðrún Guömunda fann titring í
brjósti sínu er hún varö þess vör aö hún
skildi engan veginn hvaö lærimóöirin var
aö fara.
En þar sem henni fannst allt viö liggja
aö hún gæti talaö máli drengsins síns
nú, tók hún enn til máls stamandi og
rjóö af andlegri áreynslu. — Væri ekki
hægt aö hafa drenginn minn í fámennari
hóp — meö börnum sem þurfa á hjálp
aö halda eins og mér finnst hann þurfa
og lofa honum svo aö taka próf viö hans
hæfi?“
Augnaráö lærimóöur harönaöi og
röddin kólnaði: „Það getur enginn ætlað
skólanum það aö hann vanræki nem-
endur sína eöa ofgeri þeim.
Sammannleg viöhorf eru ríkjandi í
skólakerfi okkar í dag. Öllum nemend-
um er nú jafnt gert kleift aö stefna til
sömu nýtingar meö markmiðum er leiöa
til félagslegra þroskaöra samskipta-
hátta. Auk þess sem samþættingar
hinna ýmsu greina eru reifaöar eins fyrir
öllum. Þetta ættu allir foreldrar aö kynna
sér í hinu nýja menntakerfi," sagöi
lærimóðirin og leit á klukkuna.
Guörún Guömunda stóö á fætur.
Skelfingin náöi tökum á anda hennar
skilningsleysi hennar á tali lærimóöur-
innar varö algert.
Guðrún Guðmunda varð ráöalaus og
ótal smásorgir hlóöust eins og steinar
aö hjarta hennar allar í tengslum viö
Láfa.
Eitt skildi hún, aö hún var hér aö eyða
dýrmætum tíma lærimóðurinnar til
einskis. yfir Guðrúnu Guðmundu þyrmdi
hennar eigin heimska og umkomuleysið
settist að henni. Ein spurning brann þó á
vörum hennar og fyrr en hún vissi af
hafði hún borið hana fram: „Ef Ólafur
minn hættir í námi núna, getur hann þá
lært til gagnfræðaprófs seinna?“
Lærimóöirin var einnig staöin á fætur.
Þaö var vorkunn í röddinni er hún sagði:
Nei kona góö. Gagnfræöapróf er ekki
lengur til í kerfinu. Þarna er aö finna
verkefni fyrir félagsráögjafa okkar að
gera könnun á því hve margir foreldrar
hafa fylgst meö breytingum þeim er
oröiö hafa á skólakerfinu með tilkomu
grunnskólans.
Guörún Guðmunda beit sig í vörina
fyrir þessa vanviskuspurningu sína. Hún
vissi ósköp vel aö gagnfræðapróf var
ekki lengur til. Hún kvaddi síðan hina
vísu lærimóöur og fór heim meö ein-
kennilegan beyg í brjósti sér.
Þessi beygur óx næstu daga þegar
Láfi fór aö veröa þögull og innhverfur
annars vegar, en hins vegar trylltur af
æsingi út í allt og alla. Einkum kennara
og skóla. Og til mikillar hrellingar fyrir
Guörúnu Guömundu fór sjálfur himna-
faöirinn ekki varhluta af oröbragði Láfa,
þar sem hann gat sýnilega ekki haft
stjórn á þessum andlegu píningaraö-
feröum skóla og kennara gagnvart Láfa.
Viku fyrir samræmda prófiö varð
sprenging í tilfinningalífi Láfa.
Þaö var liöið á hádegi á virkum
hríðardegi. Guörún Guömunda sat í
eldhúsinu meö kaffibolla í höndum og
sötraöi kaffið, sem bræddi vænan syk-
urmola á tungu hennar.
Þá var huröinni hrundiö upp og Láfi
kom inn. Hann henti töskunni sinni
harkalega í vegginn og kom inn í
eldhúsiö án þess að taka skóna af fótum
sér eöa fara úr yfirhöfn. Guörún Guö-
munda náöi ekki aö sjá í andlit honum
áöur en hann settist á stólinn gegnt
henni og grúföi þaö í höndum sér fram á
boröið. Og þessi stóri drengur hennar
meö löngu handleggina og löngu fæt-
urna grét svo beisklega aö allur líkaminn
engdist sundur og saman.
Guörún Guðmunda stóð á fætur og
fálmaöi til hans. Svo byrjaöi hún aö
strjúka yfir axlir hans og hvísla í sífellu:
Svona, svona. — Drengurinn hrinti
henni ekki frá sér, hann hélt bara áfram
aö gráta. Allt í einu leit hann upp greip
um hendur hennar og baö grátkæföri
röddu. Hjálpaöu mér, mamma, komdu
mér eitthvaö burtu. Strax, komdu mér
eitthvaö burtu?
„Nei — ég bara fór, ég get þetta ekki,
ég er verstur af öllum ég get ekki tekiö
prófiö, ég get þaö ekki. Guörún Guö-
munda vildi hjálpa drengnum sínum af
allri sinni sálu og hún sagöi róandi: Þú
þarft ekki aö taka þetta próf Láfi minn.
Ég skal hjálpa þér, ég skal.
Eftir nokkra stund róaðist Láfi klæddi
sig úr skóm og yfirhöfn og fór inn til sín.
Guörún Guðmunda lét hann afskipta-
lausan fyrst í staö. Er hún leit inn til hans
skömmu seinna var hann sofnaður.
Seinna trúöi hún því að einhver hulin
hönd heföi leitt hana til góös í þessum
þrengingum þeirra. Hún tók sér far meö
strætisvagni í bæinn og fór rakleitt til
húsakynna skipafélagsins sem hann
Eirmundur haföi unniö hjá. Hér haföi
hún oft komiö áöur og var þá jafnan
fagnaö meö hlýjum oröum um hann
Eirmund.
Svo var einnig í þetta skiptiö. Hún
baö um tal við skrifstofustjórann og þaö
gekk greiðlega. Guðrún Guðmunda rakti
honum raunir Láfa síns. Skrifstofustjór-
inn, hæggeröur maöur aö sjá lofaöi
henni aö tala, en sagöi er hún haföi lokiö
máli sínu: „Strákurinn hefur áreiöanlega
gott af að skiþta um umhverfi þegar
svona er komið. En þaö er slæmt aö
hann skuli ekki geta lokiö þessu prófi.
Viö skulum reyna aö gera eitthvað í
málinu. Hann Eirmundur á þaö sannar-
lega inni hjá okkur aö viö liðsinnum
ykkur á einhvern hátt. Hann var einstak-
lega góöur starfskraftur. Þú heyrir
seinna frá okkur". Meö þetta fór Guörún
Guðmunda heim. Láfi hennar var vakn-
aður. Hann var þungur á brún og fékkst
ekki til aö svara símanum er skólabróðir
hans hringdi í hann.
Um kvöldið hringdi skrifstofustjórinn.
Láfi gat fengið aö fara sem léttadrengur
meö einu skipi þeirra í næstu viku. Hann
mátti koma daginn eftir til aö ganga frá
öllu. Ekki haföi Guörún Guömunda séð
Láfa sinn glaöari í annan tíma.
Morguninn eftir hringdi lærimóöirin
og spuröi um Ólaf.
— „Hann er hættur í skólanum" sagði
Guörún Guðmunda.
— „En synd. Þaö heföi veriö svo
gaman fyrir hann aö reyna viö sam-
ræmda prófiö, jafnvel þótt hann hafi
engin skilyröi til aö ná því. Þaö þroskar
persónuleika einstaklingsins aö reyna
viö eitthvaö".
— „Ég held þaö sé hverjum best aö
ráöa viö þaö sem hann gerir," sagöi
Guörún Guðmunda og fann ekki lengur
til ótta vegna velferðar Láfa síns.
Viku seinna stóð Guörún Guðmunda
á bryggjunni stóru viö miðborgina og
horföi á eftir skipinu sem bar hann Láfa
hennar burtu.
Hún hafði oft staöið þar sem barn og
horft á eftir fööur sínum á litlum togara
út á reiðan sjó. Hún haföi horft á eftir
honum Eirmundi á flutningaskipi mörg
fyrstu hjúskaparárin þeirra.
Og nú á eftir yngsta syninum sínum.
Þessi einkennilegi söknuöur í hjart-
anu, sem skar djúpt á slíkum stundum,
var ef til vill sárari nú en nokkum tímann
fyrr. En fyrir hugskotssjónum hennar var
andlit drengsins hennar Ijómandi af
gleði og hún fann frelsið í fari hans og
hverri hreyfingu.
Næstu vikurnar voru vikur vonar og
ótta hjá Guðrúnu Guðmundu.
En þar kom aö drengurinn hennar
Láfi stóö á gólfinu heima hjá þeim einn
morguninn um fótaferðartíma. Hann
haföi frá mörgu að segja og gleði sú sem
Guörún Guðmunda fann er hún kvaddi
hann, hafði sest að í andliti hans.
í hljóðlátri hamingju fann Guörún
Guðmunda aö hjartsláttur drengsins
hennar var í takt viö hjartslátt þess lífs er
hann liföi nú
Samið 5. des. 1980.
Hreinritað 20. jan. 1981.
Sigurjón Ari Sigurjónsson
UNADALUR
Hefur þú vakaö þegar vorið kemur,
og vindurinn byrjar að hlýna,
hlustað á lagið sem lækurinn semur
fyrir lindina, unnustu sína?
Hefur þú fundið þann ilm og þann angan
af alfyrstu blómunum smáu,
eða fundiö hve notaleg næturgangan
er nautn gegnum runnana lágu?
Hefur þú hlustað á kyrrðina kæfa
og kæla hið ólgandi bál,
fundið er friöur og fögnuður svæfa
í faðmi sér örþreytta sál?
Hlustaö á hvísliö í birki runna
er hafgolan þýtur viö grein
séð hvernig glettnar öldurnar una
að ærslast við sæbarinn stein?
Heyrt þegar tónarnir titra í dalnum
er tíguleg vorsólin rís,
séð brosandi sólgeisla brenna í salnum,
og bræða hinn helkalda ís?
Að finna þann fögnuð í dalnum bjarta
sem fyllir brjóstið af þrá,
er eins og að unna af öllu hjarta,
alsælu njóta og fá.
5