Lesbók Morgunblaðsins - 09.05.1981, Blaðsíða 7

Þaö var í sumar er leið, —
sumarið '80, eitt bezta sumar sem
komið hefur á Suðuriandi ! áraraöir.
Þeir langminnugu sögðu: Þetta er
eins og sumarið '39; hiti og logn. Já,
umfram allt logn og góðviðri, sem
telst sjaldgæft á Suðurlandi, því að
jafnaði skín sólin helzt ínoröanátt og
þá er svalt. En það var nú eitthvaö
annaö í sumar leiö — og sumarið
'39. Þá var til þess tekiö einnig úti í
Evrópu, hvað veðurfarið var stór-
kostlegt og aldrei hafði sést annar
eins mannfjöldi á baöströndum Dan-
merkur, Norður-Þýzkalands og Hol-
lands. Samt fundu flestir á sér
aösteöjandi ógn, dómsdag. Þaö var
eins og veröldin mundi enda með
þessu sumri, enda gerði hún það
nánast í þeirri mynd, sem hún hafði
veriö: Um haustiö brast hann á, —
Hitler gat ekki á sér setiö lengur. Og
sumrin sem á eftir gengu voru
þessar sömu baöstrendur mannlaus-
ar.
Þeir svartsýnu sögðu í sumar leið:
Þetta veit á eitthvað alvarlegt,
kannski náttúruhamfarir, kannski
stríð. En það er nú gömul og
bjargföst trú á íslandi, að ekki megi
bregða til langvarandi góðviðris, þá
hefnist fyrir það. Hvernig var ekki
yfirleitt gefinn sá hæfileiki að vera
ekki langminnug á veðurillsku og
rudda, en þeim mun betur munum
við eftir einstaka blíðudögum. Og
þegar hann er brostinn á með blíöu,
eins og stundum er sagt, þá trúir
maöur því einhvernveginn, að blíðan
hljóti að haldast.
Fyrstu dagana í marz létti upp
með blíðskaparveðri ! nokkra daga
eftir nær þriggja mánaða éljabarning
og eitt síðdegisblaðið fór á stúfana
og spurði vegfarendur gáfulega eins
og tíðkast á þeim bæ, hvprt vorið
væri nú ekki komið. Jú, jú, viðmæl-
endur voru alveg himinlifandi og
þess fullvissir, að nú væri vorið
komið. Síðan kom öskudagsbylurinn
og allir átján bræöur öskudagsins
með tölu. Viku eftir viku varð aö bíða
þess eins að linaði frostið og fimb-
ulvetur nyrðra.
En afstaða þessa fólks getur talizt
nokkuö dæmigerð, einkum fyrir
kaupstaöarfólk. Bændur hefðu ekki
svaraö þessu svona; þeir vita betur:
Þurr skyldi Þorri, þeysöm Góa, votur
Einmánuður og þá mun vel vora.
Það er gaman að þessum fornu
vísindum veðurspámennskunnar, en
óneitanlega er erfitt að sannfærast
um mikilvægi þess, hvort sólin sest
1896, spyrja þeir ennfremur, þeir
langminnugu. Ekki vegna þess aö
þeir muni þaö sjálfir, nema kannski
Halldóra Bjarnadóttir og örfáir aðrir.
En þeim hefur verið sagt, og þeir
hafa lesið, að sumariö 1896 var svo
frábært á Suðurlandi, að kannski var
það ennþá betra en í fyrra. Viku eftir
viku bærði ekki vind; jafnframt óx
hitinn. Unz ósköpin dundu yfir eins
og þruma úr heiöskíru lofti: Suöur-
landsskjálftinn, sem lagði í rústir
meiripartinn af bæjum á stórum
svæðum sunnanlands.
Og nú, þegar tímabært þykir að
tala um stóran Suðurlandsskjálfta á
nýjan leik eftir 85 ár, þóttust ýmsir
vitringar sjá fyrirboða hans í góð-
viörinu í fyrra. En árið leið og sem
betur fór kom hvorki jarðskjálfti né
stríð.
Engin regla er víst án undantekn-
inga; ekki gildir þaö sízt um veðrið.
Gagnstætt því sem oft var trúað, eru
engar sérstakar líkur á góöu vori og
góðu sumri eftir vondan vetur. Þegar
að er gáð, var veturinn 1980 alveg
einstaklega góður, — og síöan
annað eins sumar. Ekkert í ríki
veðurfarsins virðist fela í sér trygg-
ingu fyrir einu eöa neinu, sem á eftir
kemur hér á ísa köldu landi. En eins
og oft fylgir líkn með þraut, er okkur
eða sést á Kyndilmessu og Páls-
messu og annaðhvort: Snjóa vænta
máttu mest/ maður upp frá þessu,
— eða: Mun þá verða mjög gott ár/
mark skal taka á þessu.
Miður er það, að alþýðuvísindi
veðurspámennskunnar eru mjög á
undanhaldi og einvörðungu treyst á
þá spámenn, sem starfa á Veður-
stofunni. Þeirra spádómar eru nú
svona upp og ofan eins og hjá
hinum. Hinsvegar þykja mér veöur-
fregnir skilmerkilegar og betur fram
settar í sjónvarpi hjá okkur en
allsstaöar annarsstaöar, þar sem ég
hef komiö og séð sjónvarp.
Mörgum gengur betur aö hrista af
sér vetrarharöindi en rosasumar.
Þesskonar sumur eru ekki einvörð-
ungu sunnlenzkt fyrirbæri; eitt slíkt
kom nyrðra 1979 og tókst ekki að
þurrka töður á noröausturhorninu
fyrr en um veturnætur. Rosasumur
leggjast ævinlega þungt á sálina og
mikil eru þau viðbrigði, þegar sólin
skín á nýjan leik eftir langvarandi
rosa. Það eru engin undur, að marga
fýsi þá til sólarlanda, en í fyrra var í
raun engin þörf á að leita út fyrir
pollinn af þeim ástæðum. í fyrsta
sinn sáum viö eitthvað, sem kalla má
alvöru mannlíf úti á götum í miðborg
Reykjavíkur. Það var ekki bara
dúðað fólk, sem setur undir sig
hausinn til að verjast hraglandanum
og flýtir sér leiðar sinnar. Lækjartorg
og Austurstræti urðu dvalarstaóir og
margan dag mátti sjá þar mannlíf
svipað því sem séð verður á mynd-
unum í næstu oþnu. Ekki bara fólk
að flýta sér, heldur að njóta lífsins og
blíðunnar. Sumir sátu langtímum
saman á hlöðnu steinbríkunum, sem
setja skemmtilegan svip á torgið.
Aörir settust flötum beinum á
gangstéttina við Útvegsbankann. Á
myndunum má sjá, aó forsetakosn-
ingar eru framundan: „Maöur fólks-
ins“ hefur sett upp boróa ígluggum
höfuðstöðvanna. Og höndlun hefur
haldió innreið sína á Lækjartorg:
Rautt tjald og allskonar varningur til
sölu. Líka blóm, skór og leirker.
Styttan af Tómasi er ósköp fyrir-
ferðarlítil innan um allt þetta; vegfar-
endur viróast almennt ekki taka
mikið eftir henni. En það er mjög við
hæfi að hafa myndina af Tómasi
þarna; hversu mjög hefði hann
lofsungið Austurstræti bernskunnar,
ef það hefði í þá daga verið svo
iðandi af lífi.
Um skeió hefur fyrirbærið „lifandi
borg“ veriö á dagskrá og um leiö
hefur því oftsinnis veriö slegiö föstu,
að miðbær Reykjavíkur hefur þótt
lífvana. Á það hefur veriö bent, bæói
hér í Lesbók og annarsstaðar, að
veöurfariö á drýgstan þátt í því.
Jafnframt hefur verið bent á, að með
því að byggja yfir heilt stræti — og
jafnvel einnig aö nýta þann hitagjafa,
sem hér fæst úr iðrum jarðar —
mætti koma upp miðbæjarkjarna,
sem væri lifandi áriö um kring. Við
sáum ! fyrra í Austurstræti og á
Lækjartorgi, hvernig þar gæti oröiö
umhorfs. Og viö fengum sönnun
þess, að fólk vill nota miðbæinn á
þennan hátt, sé þess kostur.
Og nú, þegar sumarið '81 er !
seilingarlengd, þá veit enginn fremur
en fyrri daginn, hvort fólk muni sitja
flötum beinum á gangstéttum; selja
blóm og skó og annaö smálegt —
ellegar setja undir sig hausinn til aö
verjast rigningunni. Vonandi koma
fleiri sumur eins og ! fyrra, þegar
miðbærinn stendur undir nafni og
verður vettvangur fyrir alvöru borg-
arlíf. Ef aö líkum lætur, veröur það
þó aöeins endrum og sinnum —
þangað til viö ákveðum að stjórna
þessu sjálf meö tæknilegum meöul-
um og komum okkur upp yfirbyggð-
um kjarna til að safnast saman í,
þegar veöurfarinu þóknast aö sýna á
sér verri hliðina.
Gísli Sigurðsson