Lesbók Morgunblaðsins - 27.06.1981, Síða 4

MYNDIN
Smásaga eftir Karl Garöarson
Ég get setiö tímunum saman viö
gluggann og hugsaö. Hugsaö um allt og
ekkert. Núna hugsa ég t.d. um sjálfan
mig og líf mitt og hvernig ég hef lifaö því.
Ég stilli upp mynd fyrir framan mig,
mynd lífs míns. Aðeins heildarmynd aö
sjálfsögöu, annaö væri ekki framkvæm-
anlegt. Ég er fullkomlega ánægöur meö
hana. Myndin mín er ekki stór um sig, en
handbragö málarans, sem er ég, lítur
óaöfinnanlega út í mínum augum. Þaö
kæmist áreiöanlega engin mynd í heim-
inum í hálfkvisti viö hana.
Aöeins eitt skyggöi á gleði mína en
það var aö sennilega kæmist myndin
mín aldrei fyrir almenningssjónir. Ég yröi
sá eini sem fengi aö njóta þessa
meistaraverks og heimurinn færi vissu-
lega á mis við mikið. En viö því gæti ég
ekkert gert. Eöa hvaö? Kannski þoröi ég
því ekki, hræddur um að þessi eini
dýrgripur minn, myndin, fengi ekki náö
fyrir augum fjöldans. Hræddur um aö
fjöldinn mundi einungis rífa og tæta
hana í sig. Hæöa mig og spotta.
Nei, svona mátti ég fyrir alla muni
ekki hugsa. Ég hræði einungis sjálfan
mig meö þessum neikvæöu hugsunum.
Eg sem haföi lagt svo ótrúlega mikla
vinnu í myndina, málaö hana í samfleytt
40 ár, allt mitt líf.
Verkamaöurinn er verður launa sinna.
Þaö kemur aö því aö ég fæ mín, þó ekki
væri fyrir annaö en myndina mína. Mér
haföi meö lagni tekist að mála yfir öll
mistök og misfellur meö svartri máln-
ingu þannig aö í mínum augum var
myndin líkust englaásjónu. Já, engla-
ásjóna, þaö var einmitt rétta orðið yfir
hana. Svört englaásjóna.
Ég gat ekki annaö en dáöst aö
sjálfum mér fyrir lymskuna og hinar
snjöllu blekkingar sem ég haföi í frammi.
Ég einfaldlega málaöi yfir sannleikann.
En nú tók ég skyndilega eftir því að
myndin mín var horfin. Mér brá hræöi-
lega.
í staöinn var komin önnur mynd,
gerólík minni. Þessi var a.m.k. helmingi
stærri en mín og litirnir... ég staröi
öldungis dolfallinn á hana. í minni mynd
réöu dökku litirnir ríkjum, en í þessari
var að finna alla liti milli himins og
jaröar. Hvílíkt listaverk. Þó aö mín mynd
væri góö, þá þyldi hún engan saman-
burö við þessa. Þarna úði og grúöi af
öllu mögulegu í einum allsherjar hræri-
graut. Þarna voru öll dýr merkurinnar
samankomin í stórum hóp sem teygði
sig þvers og kruss yfir alla myndina.
Fyrir framan þau stóöu milljónir manna í
löngum rööum. Menn af öllum þjóöern-
Thor Vilhjálmsson
Ambrósíus
Ambrósíus reis hann í hæöir marklauss dauöa
meö dreymiö bros í rjómalitum augum
hnígur hann fár
hnígur hann nár
deyr, gefur upp dýrmæta önd
lönd og leiö
þú sást sástu andköfin geysast þeysast
mariö blóö úr fnæstum nösum
þöndum sem vígnauts aö deyja í sólheitum sandi
eöa konu sem berst viö aö ala barn
sem goöin sungu banni manni
af moldu fætt
sem veröur aftur skilaö moldu, á öngum vegi né hillu
af vindinum
oröinu
sveröinu
ellegar strætisvagn yfir hjólbörum
brotsjó
eða hægum byr
báti Karóns
Ambrósíus hver er Ambrósíus
segöu okkur Ambrósíus: hver er Ambrósíus ...?
fefy m 1
Sjl *•;# [wl |' ÆmM Í mm L mm í Yfe/
um, hvítir, svartir og jafnvel gulir. Menn
sem störöu brostnum ásökunaraugum á
mig. Menn í skítugum og stagbættum
fötum meö haka og skóflur sér viö hliö,
menn í nýpressuðum jakkafötum meö
hvítt lín um hálsinn. í baksýn gat aö líta
stórkostlegustu skóga sem ég haföi
augum litiö og fagurblá vötn með fuglum
á. Þessa mynd yröi ég aö eignast, hvaö
sem þaö kostaði.
En eigandinn? Hvar var hann?
Hann stóö viö hliö myndarinnar, hár,
grannur og fötin voru undarlega'samlit
myrkrinu í kringum hann. Andlitiö var
ellilegt og augun lítil og stingandi. Á
aldur hans gat ég ekki giskaö.
Afsakiö, en eruð þér eigandi þessarar
myndar?, spuröi ég kurteislega.
Svo á víst aö heita, sagöi hann
hljómlaust.
Kannski málarinn líka?
Nei.
Ég safna málverkum, skiljiö þér og ég
vildi gjarnan fá þessa í safn mitt.
Hún er ekki til sölu, sagöi hann
rólega.
Fimmhundruö þúsund?
Þú heyröir hvaö ég sagöi.
Ég gæti jafnvel hugsaö mér aö hreyfa
boöiö eitthvaö upp á viö, sagöi ég eftir
stutta þögn.
Hann svaraði ekki.
Þú ættir þó að geta sagt mér hvaöa
snillingur málaöi þetta listaverk.
Þú kemst brátt aö því, sagöi hann og
þaö var broddur af hæöni í röddinni.
Einhver þekktur?
Satt að segja hefur enginn einn málaö
þessa mynd.
Nú, hvað meinarðu? Ég var forviða.
Þetta málverk er samviska heimsins,
verk mannanna, gjöröir þeirra og hugs-
unarháttur. Þessa mynd hafa allir menn
sem lifaö og hrærst hafa á jöröinni ,
málaö. Hver og einn á sinn afmarkaða
reit í henni sem hann hugsar um og
málar. Jafnvel þú átt þinn reit, sem öll
þín verk eru skráö og geymd í. Hann
þagnaði og andlitiö varö sviplaust og
kuldalegt ásýndum.
Ég staröi stóreygöur á þennan undar-
lega mann sem stóö teinréttur fyrir
framan mig. Maðurinn hlaut aö vera
eitthvaö ruglaður. Eða hvaö? Hvað var
hann eiginlega aö tala um? Hver var
hann og hvernig haföi hann komist
hingaö inn? Hvaö var orðið af fallegu
myndinni minni? Slíkar og þvílíkar hugs-
anir uröu áleitnar, en ég hratt þeim
öllum frá mér aftur, því fyrir framan mig
haföi ég eitthvert mesta listaverk sem ég
haföi augum litiö og þaö skyldi ég