Lesbók Morgunblaðsins - 27.06.1981, Síða 5
Atli Már
Lengi
man...
Blítt lét sú veröld
á löngu liðnu vori,
er lífi tveggja
orti sama stef.
Og enn þá grær þar
gleymmérei í spori,
er gekkstu fyrr
sem unnað mest ég hef.
En síst skal gráta
örlög þó oss angri
og innst í hjarta
búi tregi sár,
en minnast hins
af vegferó Ijúfri og langri
sem lífiö gaf —
það voru sólskinsár.
eignast. Ég þóttist hafa vit á málverkum
og var vanur aö fást viö menn eins og
þennan, sem vissu ekki hvílík verömæti
þeir höföu undir höndum. Ég kunni mitt
fag og ég var handviss um aö áður en
sól gengi til viöar heföi ég þetta málverk
undir höndum.
Þetta skyldi þó aldrei vera eftirlíking,
sagöi ég meö uppgeröarkæruleysi. Þaö
er mikiö um slíkt nú til dags. Almenning-
ur lætur auðveldlega blekkjast, en viö,
fagmennirnir, vitum hvað viö erum aö
gera. Viö erum tilbúnir aö greiða
sanngjarnt verö fyrir ósvikin málverk.
Svo, ef þú lánar mér myndina eitt
andartak, þá skal ég meta hana og
greiða síðan sanngjarnt verö fyrir grip-
inn. Hvaö segirðu um þaö?
En ókunnugi maöurinn þagöi bara og
staröi á mig eins og hann skildi ekki
hvaö ég var aö fara.
Eftir óþægilega þögn spurði ég hann
hvort einhverjir fleiri en ég heföu fengið
aö sjá myndina og hvort hann heföi
rengiö einhver tilboö í hana. Auövitað
vonaöi ég aö svo væri ekki, því þá sæti
ég einn um grautinn og gæti borðaö
hann í rólegheitum.
Þú ert ekki sá fyrsti sem sérö hana,
sagöi ókunnugi maöurinn rólega.
Reyndar hafa allir sem ég hef sótt fengiö
aö sjá hana áður en við lögðum af stað.
En þú ert sá fyrsti sem vilt eignast hana.
Mér létti til muna viö þessa fregn og
mig klæjaði í lófana af löngun yfir aö fá
aö fara höndum um þetta listaverk. Ég
var gjörsamlega búinn aö gleyma mynd-
inni minni sem ég haföi lagt svo mikla
rækt viö aö mála.
Þaö var engu líkara en aö ókunnugi
maöurinn heföi lesiö þessar síöustu
hugsanir hjá mér, því í sömu andrá
studdi hann fingri á lítinn blett á
málverkinu og bauö mér aö koma og líta
á. Auðvitað færöi ég mig nær og er ég
sá hvaö þetta var sem hann benti á, þá
varö ég fyrst fyrir alvöru undrandi. Þetta
gat ekki verið. En samt var þetta svona.
Eg hlaut aö sjá ofsjónir. En ég vissi
mæta vel aö ég sá engar ofsjónir. En
hvaö var þetta þá? Þessi litli blettur var
ekkert annaö en fallega myndin mín sem
hafði horfiö mér sjónum fyrir stundu.
Núna var hún orðin örsmá og virtist falla
inn í þessa stóru mynd. Ég tók eftir ööru.
Þetta stóra listaverk sem ég haföi veriö
svo ólmur í aö kaupa var ekkert annaö
en milljónir örsmárra mynda á stærö viö
mína, settar saman í eina heild.
í undrun minni yfir þessari uppgötvun
hrökklaðist ég nokkur skref aftur á bak
uns ég staðnæmdist viö stólinn sem ég
haföi setiö í.
Óljósum grun skaut upp í huga mér.
Grun, sem ég vonaði aö væri ástæöu-
laus og aðeins heimskulegur hugarburö-
ur.
Hver . . . hver . . . hver ert þú
eiginlega, stamaði ég og starði skelfdur
á manninn sem hafði fylgst gaumgæfi-
lega meö mér.
Þaö er þá runnið upp fyrir þér Ijós,
sagöi hann. Grunur þinn er réttur. Þinn
tími er kominn. Hann sagði þetta eins og
ekkert væri sjálfsagöara og þaö eitt
nægöi til aö fylla mig skelfingu. Ég
ætlaöi aö hlaupa, en fann þá aö ég haföi
misst allan þrótt og hneig niöur í stólinn.
Myndin var horfin. Myndin, sem ég
haföi ætlaö aö kaupa var horfin og
ekkert eftir nema svart myrkriö og þessi
vera sem ég haföi í sakleysi mínu haldiö
aö væri maöur af holdi og blóöi. Ég var
hættur að hugsa og skynjaði þaö sem á
eftir kom eins og í óljósri þoku. Hann
færöist nær uns hann stóö uppi yfir mér.
Svo ... svo .. . svo .. .
Og svo vaknaöi ég. Ég var í einu
svitakófi og er ég hreyfði mig fann ég aö
ég skalf allur. Þaö var kominn morgunn
og sólargeislarnir gægöust inn á milli
gluggatjaldanna. Fyrir utan sungu fugl-
arnir í kapp viö hvern annan hina
fegurstu söngva til dýrðar sumrinu og
lífinu sem hraeröist þennan sumardag úti
í náttúrunni. Ég staulaöist upp úr
stólnum og inn í baöherbergið þar sem
ég fór í kalt sturtubaö. Ég hresstist til
muna og fór aö hugsa í réttu samhengi.
Þetta hafði þá allt saman veriö draumur.
Bara saklaus draumur. Ég var aö því
kominn aö fara aö hlæja aö þessari
vitleysu sem mig haföi dreymt, er mér
varö litiö inn í vinnuherbergiö mitt, þar
sem ég geymdi myndirnar mínar. Vissu-
lega var ég málari, en ég málaði aöeins
andlitsmyndir eftir fyrirmyndum. Ég er
sæmilega góöur málari, þó ég segi
sjálfur frá, enda voru margir sem létu
mig mála myndir af sér. En er mér varö
litiö inn í vinnuherbergiö mitt þennan
morgun þá blasti við mér óvenjuleg
sjón. Mynd af mætum manni hér í borg,
sem ég hafði verið aö mála kvöldiö áður,
haföi dottið úr rammanum og niður á
gólf og litirnir, sem ekki voru þornaðir,
höföu lekiö í taumum niöur eftir mynd-
inni og eyðilagt hana. Ég kenndi kæru-
leysi í frágangi um þetta óhapp og
ætlaði aö sjálfsögöu aö bjóöa mannin-
um aö mála aðra mynd af honum. Ég
hugsaöi ekki meira um þetta fyrr en
síöar um daginn er mér barst þaö til
eyrna aö þessi sami maður heföi orðiö
bráökvaddur um nóttina. Þaö var þá
sem ég fór aö hugsa um drauminn,
myndina og dauöa mannsins í einu
samhengi. Þú, lesandi góöur, veröur aö
dæma fyrir sjálfan þig, en ég er
sannfæröur um aö draumurinn hafi ekki
veriö hugarburöur og einn góöan veöur-
dag komi ókunnugi maöurinn meö
myndina til mín og þín og þá eru
peningar einskis viröi, því myndin er
ekki til sölu.
5
ENDIR