Lesbók Morgunblaðsins - 12.06.1982, Síða 4

ÁRIÐ1935
1935, Menntaskólanum í Reykjavík.
„Ég held þú sért ekki meö fullu viti.“
„Hvaö meinarðu?"
„Ég ætti nú ekki annað eftir!“
„Hvaö er aö heyra þetta! Þú meö þetta
bláa leikarablóð í æöum!"
„Ef þaö hefur hvarflað aö þér aö ég ætli
aö fara aö standa uppá leiksviði fyrir fram-
an skólasystkini mín, þá skjátlast þér hrap-
allega!“
„Hvers vegna ekki?“
„Hvers vegna ekki! Þú talar eins og álfur!
Ég hef alla mína hundstíö veriö aö drepast
af feimni og vanmetakennd. Ég gæti ekki
hugsað mér það!“
„Já, en afi þinn er leikritaskáld og pabbi
þinn er formaöur Leikfélags Reykjavíkur.
Hvaö viltu meira?"
„Ég vil ekki meira. Ég er búinn að fá nóg.
Hættu þessu helvítis kvabbi og fáöu ein-
hvern sem er frakkari en ég í þetta.“
„Bíddu nú rólegur, vertu ekki meö þenn-
an asa. Sjáöu til. Þetta er í rauninni ekki
samboðið viröingu þinni."
„Samboöiö virðingu minni! Hvað kemur
nú? Ætlaröu að fara aö rausa eitthvaö um
blátt leikarablóö, eöa hvaö?“
„Nei, nei, ég skal ekki minnast á það.
Það er annað. Hún Ragnheiöur bekkjar-
systir þín er búin að samþykkja að leika
kvenhlutverkið á móti þér. Andskotinn hafi
þaö aö þú getir veriö þekktur fyrir aö sýna
minni kjark en hún, sem hefur heldur aldrei
stigið á leiksvið."
(Þögn.)
„Hvenær á að byrja aö æfa þetta?"
„Þú átt aö mæta á mornn^ * 'aj ..
íjánainn eigi þaö, ég skal mæta á
þessa æfingu til bráöbirgöa, en ég áskil
mér fullan rétt til þess aö hætta viö þetta
allt saman, svo þú verður að reyna aö finna
einhvern annan á meðan.“
Æft var í hinum sögufræga sal þar sem
skólasetningar og allir meiriháttar fundir
voru haldnir, svo og söngkennsla. Ég
gleymi aldrei þessari fyrstu leikæfingu
minni. Bjarni Guömundsson, blaöafulltrúi
ríkisstjórnarinnar, var leikstjóri og kvaöst
hann byrja á fyrsta þætti (ég var ekki fyrr
en í öörum). Þetta var Henrik og Pernilla
eftir Holberg. Titilhlutverkin léku þau Jór-
unn Viðar (síðar tónskáld og píanóleikari)
og Hersteinn Pálsson (síöar ritstjóri Vísis
og bókaþýðandi). En sá var munurinn á
þeim og okkur hinum nýliöunum, aö þau
voru búin aö læra og æfa allan fyrsta þátt-
inn, þegar að okkur kom. Þau tóku sér nú
stööur í öörum enda salarins og tóku að
leika hlutverk sína af miklu fjöri. Ég varö
alveg orðlaus af undrun og aödáun. Hvern-
ig fóru þau aö þessu? Meðan viö hin gónd-
um á þau, létu þau eins og viö værum ekki
til. Þaö var ekki feimninni fyrir aö fara hjá
þessum hjúum! Ég varö sannfæröur um aö
þau hlytu bæöi aö vera þaö sem kallaö er
„fæddir leikarar", þaö var eina skýringin.
Og textinn! Hvernig fóru þau aö því aö læra
þessar líka romsurnar eins og ekkert væri
sjálfsagöara?
Eitt varö mér Ijóst af þessari reynzlu. Ég
gat aldrei oröiö leikari. Þaö eitt var víst. Ég
roðnaði viö tilhugsunina eina,' því ég var
feiminn aö eölisfari og uppburöarlaus. Og
svo kom aö öðrum þætti. Viö, nýju leikar-
arnir, vorum látin setjast viö borð og lesa
saman annan og þriöja þátt. Þaö fannst
mér brátt mjög skemmtilegt, þvi Ag yjf vej
læs og hraðlæc sÖ’kum þess aö ég haföi
'tísiö svo mikið upphátt heima hjá mér öör-
um til gamans. Þetta kom sér nú vel. Þegar
þessum lestri var lokiö sagöi leikstjórinn
okkur aö standa upp meö handritin í hönd-
um og kvaðst nú ætla aö sýna okkur hvar
viö ættum að vera á sviðinu og hvernig og
hvert viö ættum aö hreyfa okkur o.þ.h.
Þetta var ekki fráleitara en þaö, aö ég
ákvaö að mæta einnig á næstu æfingu,
enda var ég ekkert um þaö spuröur, það
taliö sjálfsagt.
Þannig voru fyrstu kynni mín af leiklist-
inni. Ég tel þaö nokkur veginn alveg víst,
aö hefði óg ekki verið meö þessum hætti
hálfneyddur uppá sviðið í Menntaskólan-
um, þá heföi leiklist aldrei oröiö mitt aðal-
starf.
Ég er ekki aö gefa í skyn aö íslenzk
leiklist heföi fariö neins á mis, en hitt er víst
aö hún haföi rík áhrif á sjálfan mig og líf
mitt. En þaö er önnur saga.
Næsta ár, sem var síðasta ár mitt í
Menntaskólanum (1936), var ég kosinn
formaður leiknefndar skólans og var nú
ekki eins tregur aö koma nærri þeim mál-
um og áriö áöur. Réöumst viö þetta ár í
þaö mikla verkefni aö sýna Rakarann í
Sevilla eftir Beaumarchais. Ekki var þaö þó
aö sjálfsögöu óperan fræga meö þessu
nafni, heldur leikritiö, sem Beaumarchais
hafði samiö áöur en óperan varð til. Bjarni
Guömundsson var enn leikstjóri og þýddi
leikritiö úr frönsku. Ekki þótti okkur mikiö
til þess koma án allrar hljómlistar. Viö lét-
um það ekki letja okkur aö heimsfrægt
tónskáld heföi samið tónlist við þetta verk.
Aö þessu sinni skyldi tónlistin vera heima-
tilbúin. Tónskáldið skyldi vera nemandi úr
Menntaskólanum í Reykjavík. Og þar kom
ekki að mínu áliti nem.s sinn tii greina, Gylfi
Þ- QlSlason, bekkjarbróðir minn.
Rakarinn í Sevilla meö tónlist eftir Gylfa
Þ. Gíslason sló í gegn, eins og þaö er
stundum kallað, og var sýndur samtals níu
sinnum, en þaö var algjört met í leiksýning-
um Menntaskólans í Reykjavík.
Ég lenti þarna í enn einum greifanum og
söng mansöng í sýningunni fyrir neöan
glugga hinnar heittelskuöu, en hún kom þá
fram og söng á móti, þ.e.a.s. hún bæröi
Kristinn Ármannsson, síöar rektor, aöal
kennari í lærdómsdeild, ásamt nemend-
um sínum. Ævar er þarna í annarri röö
fyrir miöju.
Ævar R. Kvaran
varirnar, því önnur söng fyrir hana að
tjaldabaki. Hún var falleg á sviöinu, en
haföi ekki söngrödd aö sama skapi og þess
vegna var vandamálið leyst meö þessum
hætti.
Þetta var dásamlegur tími, því ekkert
veitti mér meiri unaö en aö syngja. Æf-
ingarnar meö Gylfa hverfa mér seint úr
minni.
Ég var snemma tekinn í skólakórinn sem
starfaöi undir stjórn Sigfúsar Einarssonar
tónskálds. Ég haföi af því mikla ánægju, en
þó fylgdi böggull skammrifi. Ég er bariton,
en sökum þess aö ég haföi nokkuð góöa
hæö, fór svo aö ég var settur í tenór. Þetta
heföi ég átt aö aftaka þegar í byrjun. En
svo fór aö lokum aö ég geröi uppreisn
gegn þessu fyrirkomulagi og heimtaði aö
vera færöur í fyrsta bassa sem hæföi rödd
minni. Hélt ég aö þetta myndi allt ganga
fyrirhafnarlaust. En þaö var nú eitthvað
annaö. Þegar ég geröi þessa kröfu á söng-
æfingu ætlaöi allt af göflum aö ganga. End-
aöi þaö með því, aö tenórarnir hótuðu aö
hætta í kórnum allir sem einn, ef ég færi úr
rödd þeirra. Ég var því góölátlega spuröur
hvort ég heföi í hyggju aö leysa skólakórinn
upp. Mér var vitanlega Ijóst aö það voru
fleiri en ég sem höföu ánægju af þessu
tónlistarstarfi og varö ég því aö gefast upp
viö aö fá mig fluttan í fyrsta bassa.
Ég uppgötvaöi þaö siöar aö þessi linkind
mín var mjög óheppileg fyrir mig, eins og
hver bariton getur skiliö. Þaö þarf geypi-
lega þjálfun til þess aö syngja um lengri
tíma miklu hærri rödd en manni er eðlilegt.
Þaö kom nefnilega í Ijós síðar þegar ég
haföi staöist próf í Royal Academy of Mus-
ic í London, aö hér haföi verið unniö
skemmdarverk á rödd minni, sem kostaöi
heilan vetur aö lagfæra. En þó hef ég síöan
notiö þeirrar miklu ánægju aö fá aö syngja
einsöngshlutverk í nokkrum óperum og
4