Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1982, Blaðsíða 9

Einn stóll skal standa
Fyrir réttum þrem árum vék ég
að því í Rabbi, að þrálátar vanga-
veltur presta um fjölgun biskups-
embætta og biskupsdæma á ís-
landi hafi orðið dragbítur á fram-
gang ýmissa þarfra mála til efl-
ingar kirkju og kristni.
Frá þeirri skoðun hef ég ekki
horfið. Minni ég aftur á, að Þjóð-
kirkjan er ekki biskupakirkja, þótt
þessi tignartitill hafi ekki horfið
mcð siðbótinni. Nafnið skiptir ef
til vill ekki máli og hverfur varla
héðan af, en biskup evangelísk-
lútersku kirkjunnar á íslandi er
fyrst og fremst framkvæmdastjóri
stofnunar og sameiningartákn.
Prestavígsla og biskupsvígsla eru
ekki sakramenti íkirkju okkar.
Þar skilur m.a. á milli kaþólskra
og lúterskra kirkjudeilda.
Ennþá líta ótrúlega margir með
eftirsjá til þess tíma, þegar bisk-
upsstólar voru tveir í landinu og
biskupsembættin ruddu fram-
gjörnum mönnum leið til fjöl-
þættra áhrifa íþjóðlífinu, bæði á
andlegu sviði og veraldlegu.
Þegar flett er bréfabókum bisk-
upa á tveim stólum, kennir þar
ýmissa grasa, allt frá áminn-
ingarpistlum um betri hegðan
safnaðanna við sóknarherra eða
hvatning um aukna rækt við krist-
in fræði og til bréfa um jarðabrask
hinna leiðandi manna kirkjunnar.
Þessi tími er liðinn og það hefur
án efa eflt sanna siðbót, er meir
dró úr veraldarvafstri biskupanna.
Þess vegna er næsta líklegt, að
þegar fram líða stundir muni þeir
menn, sem setið hafa embætti
biskups í einu sameinuðu bisk-
upsdæmi á íslandi, taldir standa
nær heilögu hlutveki, en þeir ráð-
ríku bústólpar á Hólum og í Skál-
holti forðum. Hitt dylst engum, að
allir hafa þessir menn frá dögum
þess litla fjáraflamanns, Geirs
góða Vídalíns, (við upphaf ní-
tjándu aldar) sett sér ákveðin
markmið til framgangs þeirri
stofnun aftur og benda á embætt-
isferil herra Sigurbjarnar Ein-
arssonar, sem varðaður er athygl-
isverðum framkvæmdum. Þar er
m.a. átt við uppbyggingu Skál-
holtsstaðar og gagnmerkar útgáf-
ur þeirra rita, sem heilög þjónusta
i kirkjunni styðst við.
Það þótti mér mikið fagnaðar-
efni, þegar núverandi biskup,
herra Pétur Sigurgeirsson, lýsti
þvíyfir skömmu eftir vígslu sína,
að hann hygðist beita sér fyrir
byggingu kirkjulegrar miðstöðvar
á Skólavörðuholti í Reykjavík.
Þetta er verðugt viðfangsefni og
þarfara og raunhæfara, en mönn-
um sýnist í fljótu bragði. Verði
biskupi að ósk sinni og þessi bygg-
ing rís í nánd við Hallgrímskirkju,
þá er mikið unnið sem horfir til
betra skipulags fyrir biskupsdæm-
ið Island. Jafnframt fjarlægjumst
við þá óraunhæfu rómantík, sem
fyrr var að vikið, því þessi miðstöð
mun efla embætti forstöðumanns
Þjóðkirkjunnar og bæta samband
þess við presta og söfnuði um land
allt. Reykjavík er höfuðborg lands-
ins og þangað verðum við dreif-
býlismenn að leita, hvað sem allri
sérvisku líður. Byggingin verður í
örskotsfjarlægð frá stærsta
kirkjuhúsi landsins og mun sú
ráðstöfun svæfa síðustu tóna þess
hvimleiða söngs, að það hafi verið
á misskilningi reist og af fordild-
arsökum.
Bygging sú, sem herra Pétur
leggur til að rísi á Skólavörðuholti,
mun hýsa skrifstofu biskups. Þar
munu fréttafulltrúi kirkjunnar og
æskulýðsfulltrúi verða til húsa.
Einnig Skálholtsútgáfan og
Kirkjufell, en síðarnefnda fyrir-
tækið annast útvegun hverskonar
kirkjumuna og trúarlegra bók-
mennta. Má þá benda á það, að í
Hallgrímskirkju eru bækistöðvar
Hins íslenska biblíufélags, svo þar
tengjast fyrirtæki sama málstað-
ar. I húsinu verða fundarstofur, en
þegar þær þrýtur og þörf er á
stærri salarkynnum er Hallgríms-
kirkja á næsta leiti. Þess vegna er
sjálfgefið, að þarna munu presta-
stefnur og kirkjuþing hljóta fastan
samastað í framtíðinni. Þá opnast
þar leið til þess að tengja guð-
fræðideild Háskólans starfi kirkj-
unnar meir en áður og miklar líkur
á því að kennsla geti farið þar
fram, a.m.k. að nokkru leyti. Er
sannarlega ekki íkot vísað, að ætla
henni að starfa í tengslum við
Hallgrímskirkju og líklegt að það
verði prestum og söfnuði ekki síð-
ur fagnaðarefni, en prófessorum
og stúdentum.
Prestar um allt land munu
fagna þessari miðstöð og þá ekki
síst þeirri hugmynd biskupsins, að
þar muniþeim jafnvel gefinn kost-
ur á gistiaðstöðu, þegar þeir koma
til skemmri dvalar í höfuðborg-
inni. Pétur biskup hefur löngum
verið hugmyndaríkur og sá kostur
ætlar að endast honum til heilla á
biskupsstóli. Hitt er Ijóst, að fram-
angreind hugmynd hans mun
mæta andstöðu allra, sem ekki
vilja kirkjunni vel, en þeir eru æði
margir. Andstæðingar kirkjunnar
telja sér mestan hag íþví, að hún
sé ekki í takt við tímann. Þeir vilja
helst geta kallað hana forngrip og
kirkjuhúsin söfn. Þeir eru of marg-
ir í íslensku þjóðfélagi, sem að
hætti austantjaldsmanna hreyta
út úr sér illgjörnum athugasemd-
um um hlutverk þjóna kristinnar
kirkju, eins og vinir Þjóðviljans í
Grundarfirði, sem sögðu við blaða-
mann hans fyrir skömmu: „I lokin
eitthvað andlegt? Við erum prest-
lausir hérna í Grundarfirði og eng-
inn tekur eftir því. “ Þeim nægði
blað Alþýðubandalagsins í pláss-
inu sér til sálubótar, enda nefndu
þeir það mikið þjóðþrifafyrirtæki.
Andstæðingar af þessu tagi myndu
fagna því, ef þjónar kirkjunnar
eyddu sem mestum tíma sfnum við
meinlokur sprottnar af ofdekri við
liðna sögu.
Kominn er ungur og röskur
skólastjóri að Hólum í Hjaltadal,
sem nýtur velvildar stjórnvalda
við endurreisn bændaskólans svo
ekkert er við nögl skorið. Hann
þarf á staðnum að halda fyrir
endurvakta og endurbætta búnað-
arfræðslu og nýstárleg búskapar-
fyrirtæki, svo þar er ekkert rúm
fyrir biskupsstól og kemur ekki að
sök.
Skálholt á í framtíð mikilvægu
hlutverki að gegna í brýnu samein-
ingarstarfi kristinna kirkjudeilda.
Staðurinn verður í auknum mæli
vermireitur fagurra lista, er kirkj-
an vill hlúa að Skaparanum til
dýrðar. Þar er engin þörf á bisk-
upsstóli.
Vígslubiskupsembættin voru
lögfest á íslandi árið 1909 að frum-
kvæði Þórhalls biskups Bjarnar-
sonar. Sjálfstæðisbaráttan réði
mestu um þá ákvörðun. Hefur
honum ekki þótt við hæfi, að bisk-
upar á íslandi sæktu vígslu til
Danmerkur og kippti þar í kynið,
því séra Björn Halldórsson faðir
hans var mjög einarður í barátt-
unni og beitti skáldgáfu sinni af
mikilli fimi gegn allri undanlát-
semi íslendinga við Dani. Ekki
hvarflaði að Þórhalli biskupi að
binda þessi embætti við ákveðin
setur. Þau skyldu þó tilheyra sitt
hvoru hinna fornu biskupsdæma,
en vera í höndum þjónandi presta.
Ekki sýnist ástæða til að gera
breytingu á skipan þessara emb-
ætta, aðra en þá, að menn láti af
þeim um leið og þeir hætta
prestsskap.
Oft er að því vikið í hópi kirkj-
unnar manna, að ef stjórnvöld
hyggi á sparnaðarráðstafanir, þá
sé venjulega byrjað á kirkjunni.
Ég veit ekki hvort þetta er rétt, en
engum getur blandast hugur um,
sem þekkja til þeirra kjara, sem
prestum eru boðin, að þau eru
harla lítilfjörleg. Sögur um harð-
dræga klerka fortíðar eru öðrum
sögum lífseigari og hafa íslenskir
rithöfundar ekki látið sitt eftir
liggja að færa sér þær í nyt. Hygg
ég að þessir fortíðarskuggar dragi
kjark úr kirkjunnar þjónum, sem
nú eru á dögum, að fara að dæmi
annarra stétta í baráttu fyrir betn
kjörum.
Hitt er Ijóst, að margt krefst
betra skipulags innan kirkjunnar,
að fjármunir, sem til hennar
renna, komi að góðu gagni til efl-
ingar kristnum málstað. Til þess
að svo verði, þarf að rísa sú stjórn-
stöð á Skólavörðuholti, sem Pétur
biskup leggur áherslu á að þar
verði stofnsett. Megi hann bera
gæfu til, að koma þeirri hugsjón í
framkvæmd.
Bolli Gústavsson í Laufási.
9