Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1982, Blaðsíða 9

Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1982, Blaðsíða 9
fbúðarhús Björnsons í Aulestad. Skáldið er hér aö leggja af staö í gönguferð. Til vinstri: Björn- stjerne Björnson ásamt dóttursyni sín- um, sem skrifaö hefur hinar umdeildu endurminningar. Ríkmannlega búið: Hluti stofunnar í Aule- stad. pssjpip ? • % WmSM. f r 11 f Sjálfsblekking móöur minnar féll fyrir skærum sveitamannsins. í marga daga leit hún ekki viö mér. Jósefína Vegna þeirra áhrifa, sem afi minn, Björnstjerne, haföi í Þýzkalandi, og eftir aö faöir minn haföi greitt 60.000 mörk, sem var gífurleg upphæö í þá daga, í sekt, var ákæran á hendur honum fyrir hátignar- móögun látin niöur falla. Faöir minn gat því farið frjáls feröa sinna um Þýzkaland. Og eins og eölilegt var, vildi hann að viö flytt- umst öll aftur til Munchen, þar sem starfs- vettvangur hans var og hann hafði mikil- vægu hlutverki aö gegna. En móöir mín vildi ekki skipta á heims- borginni París og sveitabænum Miinchen. Albert mátti gjarna hafast þar viö. Austur- landahraölestin fór leiðina milli Parísar og Miinchen á nokkrum klukkutímum. Móöir mín bjó Albert vel út og sendi Jósefínu meö honum. Hún átti aö annast hann. Hún var sveitastúlka frá Gausdal, skynsöm og námfús, og haföi lært frönsku þessi ár, sem hún var búin aö vera hjá okkur í París. Yfir henni var þessi eðlilegi höfðingjabragur, sem svo oft verður vart meðal norskra bænda. Og aö auki var hún bráðfalleg! Nú, og svo endaði þaö samkvæmt náttúru- lögmálunum, þegar ungt og hraust fólk á í hlut. En jafn einstrengiingsleg og ástlaus og móöir mín var, þá kom henni ekki til hugar, aö nokkur myndi taka sveitastúlku fram yfir hana. í hennar augum gat þetta ekki veriö ann- aö en viðurstyggilegt óeöli. Ég hef ástæöu til aö ætla, aö þaö hafi veriö stærilæti og hégómagirnd, sem olli henni mestum sárs- auka. Hún vildi ekki skilja, aö Albert heföi fundiö manneskju, sem heföi hæfileika til aö gleyma sjálfri sér og fórna sér fyrir þann mann, sem hún unni og þarfnaöist hlýju og skilnings. Það er hæfileiki, sem er lítt þroskaöur hjá hinum þróttmiklu einstakl- ingum í Björnsons-ættinni. Albert vildi skilja til aö kvænast Jósef- ínu, en móöir mín var á móti skilnaði öll þau ár, sem Albert átti ólifuö. Affi og amma Mér fannst sjálfsagt, aö ég ætti afa og ömmu eins og öll önnur börn."Þetta voru roskin skyldmenni, sem allir voru hrifnir af, því aö þau voru svo innilega góö og brostu alltaf til manns. En aö afi og amma væru jafnframt foreldrar móöur minnar, rann seint upp fyrir mér. Sennilega hef ég þá verið oröinn fimm ára. Dag nokkurn sagöi móöir min, aö hún ætti von á móöur sinni í heimsókn. Ég var afar undrandi. Ég haföi ekki gert mór í hugarlund, aö hún ætti neina móöur. Móöir var ströng og tíguleg kona, sem maður sýndi viröingu, var hvöss í tali og kraföist tafarlausrar og miskunnarlausrar hlýöni. Hvernig i ósköpunum ætti þá móöir hennar aö vera? Var þaö móöir, sem var yfir móö- ur minni og sem hún varö aö hlýöa? Hvern- ig skyldi hún bregðast viö skilyröislausum skipunum, hún, sem hvorki bar virðingu fyrir Albert né ömmu eöa afa? Þaö var ekki hægt aö hugsa það til enda. Ég fann til meðaumkunar meö henni, ég sannarlega sárvorkenndi henni, ég var spenntur og smeykur. Og svolítiö meinfýsinn. Og svo kom amma! Elsku, góöa, indaela amma, sem tók mig í fang sér og kjassaöi mig. Móðir móður minnar? Rúmið bleytt Barnauppeldi er auövelt. Fulloröna fólk- ið hefur öll ráö í hendi sér til aö fá börn til aö gera þaö, sem þaö vill. Dugi ekkert ann- að, getum viö lúskrað á þeim. Það barn hlýtur aö vera harögert, sem ekki lætur segjast viö það. Ég hef því verið mjög harður af mér í augum móöur minnar, úr því aö ég bleytti rúmið á nóttunni þrátt fyrir allar hennar uppeldisaöferöir. Þaö uröu flengingar aftur, og enn pissaöi ég undir, og aftur var bariö og flengt. Þannig tókst henni aö halda því viö, aö ég bleytti rúmiö fram á ellefta ár. Þaö sem verra var, jafnskjótt og ég var kominn til Aulestad, fannst mér ekkert var- iö í þetta lengur. Eöa kannski ég hafi skammazt mín gagnvart ömmu og afa, nema hvaö ég hélt mór þurrum þar allan tímann, en jafnskjótt og ég var kominn aft- ur til Parísar í gamla andrúmsloftið þar, bleytti ég rúmiö og lét mér líöa vel eins og venjulega. Ég stóöst ekki mátiö, svo þrjózkur var ég. — Annaðhvort ertu óþekkur sóöi eöa þú ert veikur. Sértu sóöi, skaltu sannarlega fá aö finna fyrir því. Sértu veikur, veröuröu sendur á sjúkrahús. Þar klippa þeir af þér tippið, svo að þú getir ekki pissað lengur í rúmiö. Þú mátt velja. Já, hvor kosturinn var betri? Þaö kom fyrir, aö flengingu væri frestaö í nokkra tíma. — Ég hef ekki tíma til aö flengja þig núna. Þú verður að bíða, þangaö til ég kem heim í kvöld. Allan daginn varö ég svo að bíöa ... Þaö var greinilegt, aö þetta átti ekki bara aö vera til málamynda. Hún var búin aö taka af sér lífstykkið og komin í léttan morgunslopp, vopnuð langa skaftinu af baöburstanum. Hún dró buxurnar niöur um mig og lagði mig á hné sér. Síðan lamdi hún mig, eins og hún haföi krafta til. Þetta var ógurlega sárt. Ég öskraöi af tryllingi og reyndi að komast niöur af henni, en árang- urslaust. Ég æpti eins og vitstola og bað um miskunn. En hún baröi og baröi alveg brjálæöislega, þangað til hún var oröin svo móö, aö hún varö aö hætta. Þá var hún blóðrauö í framan og á hálsinum og eins langt niöur og ég gat séö milli brjóstanna. Svo hraöaði hún sér út, meðan ég dró upp buxurnar snöktandi. Eins og venjulega æyndist Emma, þjónustustúlkan, vera ná- læg, og hún birtist von bráöar, fór meö mig í barnaherbergið og púöraöi á mér eld- rauðan bossann. Hún sagöi ekki neitt, en hennar langi hestshaus var dapurlegri á svip en nokkru sinni fyrr. Meöan ég lá á grúfu á gólfinu, söng hún fyrir mig þær barnavísur, sem hún vissi, aö óg heföi mest gaman af. Ég hef aldrei getaö skilið, hvernig hægt er aö lemja smábörn af ásetningi og án þess aö láta sér bregöa, taka sér góöan tíma til aö leysa niður um þau, gera litla bossann beran og slá svo af öllum kröftum. Nei, ég skil þaö ekki. Ég hef slegið til minna eigin barna, en aöeins í augnabliksreiöi og iörazt þess sár- lega í hvert skipti og litið á þaö sem skammarleg afglöp af minni hálfu, hversu mjög sem óþekktarangarnir mínir hafa til þess unnið — blessuö indælu börnin mín. En aö láta smábarn bíöa heilan dag eftir líkamlegri refsingu er kvalalosti eöa þaö vitnar um slíkan skilningsskort eða tilfinn- ingakulda, að ég sem kviðdómandi myndi neita slíkri manneskju um foreldrarétt yfir smábörnum. Þegar ég sjálfur haföi eignazt börn, skrif- aði ég Emmu, vinnukonunni okkar, sem þá var gift kona, og sþuröi hana margs. í svari sínu sagöi hún meðal annars, aö þaö „væri ekki öllum gefið aö sýna börnum sínum þolinmæði og ástúö“. Nei, sambandiö viö móður mína varö aldrei eðlilegt. Ég þarfnaöist blíöu, eins og öll börn þurfa og flest njóta. Ég man aðeins eftir einu skipti, aö ég sat í fanginu á henni og hallaði mér aö brjósti hennar. Ég sat grafkyrr, svo aö hún gleymdi því, aö ég sæti þarna. Ég andaöi aö mór fína ilmvatn- inu hennar og fann ylinn gegnum fötin mín. Hefði hún oftar verið blíð og góö, hlý og ilmandi, heföi mér eflaust getað þótt vænt um hana þrátt fyrir hinar eilifu flengingar. i hinu mikla safni bréfa, sem hún skrifaði ömmu á árum fyrri heimsstyrjaldarinnar, þegar viö Arne bjuggum hjá henni á Aule- stad, minnist hún varla á okkur nema tvisv- ar eöa þrisvar lauslega. Og þegar hún á stríösárunum ætlaöi aö fara til Aulestad frá París einu sinni, þurfti hún aö biöja norska sendiherrann í París, Wedel Jarlsberg, um aöstoö til aö fá vegabréfsáritun hjá frönsk- um yfirvöldum. Frænka okkar, Ingrid, sem þá bjó hjá henni í París, fór til hans meö bréf, þar sem hún tók fram, aö tilgangur feröarinnar væri, aö heimsækja móöur sína á Aulestad. Sendiherranum, sem þekkti vel til aðstæðna, fannst, að það gæti einnig veriö rétt aö láta þess getið, aö hún ætti tvo syni, sem byggju á Aulestad. 9

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.