Lesbók Morgunblaðsins - 08.01.1983, Blaðsíða 16

Krossgáta
Lesbókar
Morgunblaðsins
Lausn
á síðustu krossgátu
gpjgg pl 3 r^T ITASSI P HjTBIr!] DÍVIÐ VIT- LAuí r
s 1C '«? K A s s A R -► 'I 1
, *
Wi A* ? A T A R 6/M- KEMMI A Þ A L HEV H 'A
Kvot- jJAFS R. U T LiSl ENOiuu 1 L L A N LlT^F- u 1 L
T u 5ni»c I e ? L 1 M ÍURT U N A. T rówx FÓL L A
FMA 2 L A T þjKAR^ lÍATLAk 'A R. N A R LI5TA # T "o F L U
ÍElfi- A*. I ± K 5 T A R ftk* iT áSS ruíL F 1 Nl íFFi JVÍLIA L A u S
Hkjlct T U Ck A A N _uea_ Rull N 'o T T U M
K L ú A tC 't>- R A a N A R ft-r" T rifL K
'0 A £> i9 it>* R K M U N£«- ( nP- UOMR N £ yi A N A
MVT. 6 S YriR- Hörn 'lk'flT F T A ÍLH JKIPA u icm A 0. A SÁ*A A U
DftUOA D««< 1 ú r á R F u L L U R itl.V A K A R M
£> m L ~e t K MÍIÍ.C Tcnn 'O T A L RfM; m A U R A
A ? i T S A U £> t R ro A
1 K A ? A 1 STERKfl JR A M M A A R
11" n óS" n'uuX V ÚÝDUR ReíTT Fmcl- / N N HMur- ■ 'Ncak- ■ f/í R 1 Fæí>I 1 5 ÍL&T-
\£i/i m —»
LÉI lu )í o , í þá Aafk- FOlt 0 LflUTR-
|Kiut_- JPRAR f-flMÍL- BR.Ö C£> BL'MA KIALT
FÁ Óat
To ÞJNl StauR FUCL- Ana ST'fl trriK
H EY 5K (TA- KLEStAs MAMrtS- WAFM fÚTTA
í/ ÞAETl 1 ÚAWIR ■ fieiÐ
WoK- U R.N Mt ' ±

FLflHA 5ÆLA s<°t> gAR- DA<á\
FrETta stofa ■ ÆJIR H MCLk LCFT- TEC.UM0 + HlKtífy ÍNEMMR y •
5£FUM v tÁ^> F1 SW ÍRMLCT SKESS- U NA VAWT- AR.
Rl\odA FUCcL
KL' AftYP- r\R DULI N m'attaR « tíl. Cj werruÐ
5MB- ÍEIÐI ÍLóma Só K N’A- KomiN b S fl M - oir. Siae- A€>UR
' ' Dv'R. Fftun- t P hi i N'/SK Tönn
FiSKl- L'i N -
JMCILUR ALEIT ■ INN
Islenskt
mál
með erlendum
hljómi
Frh. af bls. 6.
hjá fréttamönnum útvarps og
sjónvarps (án þess ég dirfist
að halda því fram, að þeir séu
beinlínis ráðnir vegna þessa
málhreims), svo það er auðvelt
fyrir fólk að hlusta sjálft og
reyna að gera sér grein fyrir
því sem hér um ræðir. Ef fólk
heyrir fréttamanninn eða
fréttakonuna tala í sífellu
uppávið, byrja á neðri tóni og
taka síðan efri tóninn í sífellu
á sama hátt, upp og niður, upp
og niður, þá er líklegt að verið
sé að fremja þau spjöll sem ég
hef í huga og þá ráðlegg ég
fólki að bera framburðar-
hljóminn saman við málhreim
íslenskra bænda og sjómanna,
því þar hefur óskemmdan ís-
lenskan málhreim verið að
finna fram að þessu, án þess
ég vilji halda því fram að
hann sé ekki til í öllum stétt-
um, enda mun það sannast
mála að þeir sem hafa þetta
lestrarlag í útvarpi og sjón-
varpi munu ef til vill fæstir
tala þannig dagsdaglega enn
sem komið er. Nánari einkenni
útlenda hreimsins er það, að
tónbilið sem röddin leikur á í
sífellu upp og niður er ferund
eða fimmund, jafnvel stækkuð
fimmund sem í tónlist er talin
ósönghæf.
Sænsk áhrif og
engilsaxnesk
Aður en ég birti fyrrnefnda
grein mína, hafði ég komist að
þeirri niðurstöðu, að þessi
hreimur mundi einkum vera
til staðar hjá fjölmiðlafólki
sem hefði verið í útlöndum
lengri eða skemmri tíma við
nám eða eitthvað annað. Ég
reyndi þó ekki að ákvarða frá
hvaða málsvæði þetta væri að-
allega komið, en síðan hef ég
reynt að átta mig betur á því.
Vitaskuld getur mér skjátlast
um þetta atriði, en ég hallast
helst að því, að hér sé að miklu
leyti um sænsk áhrif og eng-
ilsaxnesk að ræða, einkum þó
sænsk, því mér heyrist hreim-
urinn líkastur því sem er í
sænskri tungu. Þetta skiptir
ef til vill ekki meginmáli, en
gæti þó verið gagnlegt að hafa
í huga.
Fyrir mörgum árum gerðist
það, að ungur Islendingur sem
dvaldist í Bandaríkjunum
sendi öðru hverju íslenska
Ríkisútvarpinu segulbands-
spólur með bandarískum
fréttum sem hann hafði talað
inn á spólurnar. Þegar fólk
hlustaði á þetta hér heima á
Islandi, urðu margir hissa og
sumir ef til vill hálf kindarleg-
ir. Ungi maðurinn, sem þó
hafði ekki verið mörg ár í
Bandaríkjunum, talaði nú ís-
lenska tungu með greinilegum
amerískum hreim. Þá var fólk
það vakandi gagnvart tungu
sinni að fljótlega var vakin at-
hygli á þessu í blöðunum og
maðurinn hafður að skopi
fyrir framburð sinn. Mér var
seinna sagt, að viðkomandi
maður, sem oft átti eftir að
láta til sín heyra í íslenska út-
varpinu, hefði tekið sér ábend-
ingarnar mjög nærri. Þetta
hafði ekki verið honum sjálf-
rátt. Hann hafði ekki gert sér
grein fyrir, hvernig komið var.
Nú vildi hann bæta úr ágall-
anum og fór í æfingar til talk-
ennara. Þannig losnaði hann
smám saman við ameríska
hreiminn, þar til hann var far-
inn að tala íslensku með eðli-
legum hætti.
Áleitinn hljómur hjá
fjöimiólafólki
Síðan ég skrifaði um þetta
efni fyrir nokkrum árum hef-
ur útlenskuhljómurinn gerst
æ áleitnari við fjölmiðlafólk.
Vil ég þar sérstaklega tiltaka
þá sem senda útvarpinu þýð-
ingar úr erlendum blöðum
gegnum síma. Ég veit ekki
hvernig mennirnir eru valdir,
en ég hlýt að spyrja: hvar er
hitt fólkið sem kann að tala
móðurmálið sitt? Af hverju
flytur það okkur ekki fréttirn-
ar, ef við þurfum að fá þær
með dósahljóði gegnum síma
eða þó það væri á segulbandi?
Heyra má þó á sumum þessum
fréttamönnum, að þeir geta
talað íslensku.
Þá er ónefnt mikilvægt
íhugunarefni, þar sem er
lestrarlag íslenskra skóla-
barna. Oft heyrast börn lesa í
barnatímum útvarpsins með
nokkuð svipuðum hreim og
hér hefur verið frá sagt, upp
og niður, upp og niður. Von-
andi eru það ekki fóstrur sem
kenna þeim að lesa svona eða
móðurmálskennararnir í skól-
unum. Ég minnist þess ekki að
hafa heyrt kennara hafa þetta
lestrarlag, þegar þeir lesa í út-
varpið, en hver veit? Það getur
verið að einhverjir þeirra séu
farnir að hafa þetta lestrar-
lag, þegar þeir koma í útvarp-
ið, þó ég hafi ekki veitt því
athygli. En eitt er víst: börnin
eru áhrifagjörn og ekkert lík-
legra en þau taki fjölmiðlafólk
sér til fyrirmyndar. Það er að
minnsta kosti ekki um að vill-
ast, að annarlegheitin í
málhreimnum breiðast út,
einn smitar annan. íslend-
ingar þurfa því að gera það
upp við sig hvort þeir vilja
láta tunguna verða fyrir al-
varlegum breytingum eða
stemma stigu við þeim áður en
það er um seinan. Það ætti til
dæmis ekki að vera neinn
vandi að prófa menn sem
ráðnir eru hjá útvarpinu og
leiðbeina þeim, ef þeir geta
bætt sig, en ráða að öðrum
kosti heldur það fólk sem hef-
ur ekki óíslenskulegan mál-
hreim. Það er ágætt að út-
varpa þáttum um íslenskt
mál, mætti einnig sjónvarpa
slíkum þáttum og sýna ýmis
dæmi málsins á mynd, en
þessar stofnanir verða einnig
að vera á annan hátt til fyrir-
myndar í meðferð íslenskrar
tungu.
ll.f. Árvakur, Keykjavík
Framkv..stj.: Haraldur SveinHson
Hitstjórar: Matthías Johannes.sen
Styrmir («unnarsson
KiLstj.Dtr.: Gísli Sigurósson
Auglýsingar: Baldvin Jónsson
KiLstjórn: Aóalstræti 6. Sími 10100
16