Lesbók Morgunblaðsins - 05.03.1983, Blaðsíða 16

Krossgáta
Lesbókar
Morgunblaðsins
Lausn
á síðustu krossgátu
amwoj RAf- TAUC- KXAMP AHA karl- þý'R t*r- IH6T- A«Hit ASK- A«. ■ T,r Tíl Fi*M| SHfRT- lÁuít ÍTTAE S£TRI
V K 0 M A AJ r A L A R b
K£T8A loFAB A K A R 'o M A © ] Frum- EFHI T o í>
V A u F A LÍK r V u Á 0. A
1 Aauift Qww.1 F A M T A R N i R u ■ 1 L
M A L L A fVRR R PÚKAR RHK- KoaM 'A R A R OHR- Í,N«I kiMD A T 1
E r A Þ*\ur f'»K A H A ■ ÍRTLLA JUOA Æ P» A Stríík
1 i> IktBÁl ÓSViFiíA s N Æ £> l R \tr£ IClavci B A fi- R ICU5K HMlF- »* L 'o
1 H E M r> u R 'i t! R E KtM«I ÞTKTA A L
HUVUlf VEsécD 0 K nTiLL Kona 1) R pvys 'ALAIL 'n í. V A L x> U fc ’E
A&' <,< e F T N 1 LA® 'a R ötinr- TA1 L n R L Á T k T
L'iTILL iTfi Mf u« 5 r A U K U K RETkur L'iTIL r o <, A L A $ r
ÁMA, T u M N A ÍÚT A S K u R flínw Æ R A 'A
P5Av\- ST^pie A <á ftM.- HoTlO N U T U N) rfi* M 'a T r Varð- ANÞl u N7
HUC- LMSM R A A N VSIiK- UHNIN N 'A 1 N ToRP HRV«A i R ? A
r'’ ^ J|L ^fl 7 c| LTetA CvERT Brúm- AR ■ Ó0AKL- MAR UMR- MIÐI ■ LAÓ.- H£MT ófwauí 5AMAM
llfáéúáw /1 v Kvenna- BdsaR
l ImplftKÍ1 -> 1 r L n
4; Kvew- D-/RIÐ 5mr- ORÐ VíTtftR
1. TAH. Ktn
Hita A NSfcl UNA
LEYWD óuÐ
5VALI StÓM
TÖ LU- STAíA Sptu- e r m i s M N - Ui>UH 1 f-
'fí'LlR e/N s 'otti SfFUM TVffiR. LINS FíRim
HeRMiR £ FTlR /VloálA
'oH R- E/MK- Aft BecTi IfJCtAtfA i ýilÍMiRÖI *ri4.A DýRIM V ÁRLA
■ FoR- F6€> - HÖRHU- t-'iK- AR. MTÓMfuS MATUR
Bl?7ÓJT- W'AL/M ^6Rai
RÓiTuR.
6akt- e«.\A jfJÁKAR 1 Hv*f>
VÆ.L fAMil
E Nt>- IFL <-*V/£> +tókv' EYÐA an ÞRS.TA
m FÆ® 1 + LL FsuMerAJi
l<tl i uLu\a- HbíOi>V IMN |>Rhí>l L'iVC- AMÍ - HLuTI
Kvvc,- LRUSRI G,<-+«5
Gilbert og Sullivan
Frh. af bls. 3.
hikaði við að halda lengra á
braut léttra tónsmíða burt frá
„virðulegri" tónlist, en þar hafði
hann þegar náð árangri. Einnig
var hann sárþjáður vegna
nýrna- eða blöðrusjúkdóms og
dró það verulega úr eldmóði
hans. Þessi sjúkdómur átti eftir
að þjá hann ævilangt. Eftir
frumsýningu Særingamannsins
hélt hann því suður á bóginn á
vit sólar og synda.
Sullivan var staddur í Nice í
árslok 1877 þegar honum barst
handritið að Skipi hennar hátign-
ar ásmt bréfi frá Gilbert, sem
skrifaði: „Ég er viss um að þú
verður mjög ánægður með
þetta.“
Það reyndust orð að sönnu.
Sullivan snéri aftur til Lundúna
skömmu síðar svo heillaður af
verkinu að hann tók þegar til við
að semja tónlistina þrátt fyrir
miklar þrautir og loforð um að
taka þátt í Tónlistarhátíðinni í
Leeds. „Ég samdi nokkrar ljóð-
línur og á meðah fann ég ekki
sársaukann,“ skrifaði Sullivan:
„Þegar kvalaköstin liðu hjá
samdi ég svolítið meira þangað
til þrautirnar yfirbuguðu mig
aftur. Aldrei var tónlist samin
við jafn erfiðar aðstæður."
Verkið var frumsýnt með
glæsibrag þann 25. maí 1878.
Skömmu síðar skall svæsin hita-
bylgja á Lundúnum (veðrið var
eitt af því fáa sem D’Oyly Carte
réði ekki við). Hitinn í borginni
og þá sérstaklega í neðanjarð-
arleikhúsi þeirra félaga varð
óbærilegur. Aðsóknin snarféll
og aðstoðarforstjórarnir misstu
stjórn á sér. Sex sinnum ráku
þeir alla flytjendur, sex sinnum
hafði D’Oyly Carte skipanir
þeirra að engu. Þetta var að
sjálfsögðu óbærilegt ástand og
til að bjarga sýningunni buðust
leikararnir sjálfir til að vinna
fyrir þriðjungi lægri laun en um
var samið. A þetta féllust for-
stjórarnir og Skip hennar hátign-
ar lifði af sumarið. Hinsvegar
var ljóst af þessu að Gaman-
söngleikafélagið átti ekki fram-
tíð fyrir sér.
Reynt að nema á
brott leiktjöld og
muni
Síðla sama sumar stjórnaði
Sullivan tónleikum í Covent
Garden og ákvað þá að flytja
nokkra söngva úr Skipi hennar
hátignar. Fyrsta kvöldið voru
þeir klappaðir upp þrisvar. Fólk
tók að streyma í Opéra Comique
til að sjá sjálft verkið. Fyrir ág-
ústlok var Skip hennar hátignar
sýnt fyrir fullu húsi á hverju
kvöldi. D’Oyly Carte skipulagði
sýningarferðir út á land og blöð-
in líktu vinsældum verksins við
æði, sýningar urðu 700.
Samt voru aðstoðarforstjór-
arnir ekki til friðs. Þeir vissu að
í leigusamningnum var ákvæði
um viðhaldsskyldu sem gerði að
verkum að D’Oyly Carte yrði
fyrr eða síðar að loka leikhúsinu
um tíma. Þeir minntust þess að
Særingamaðurinn hafði gengið
treglega um jólin 1877. Nú
ákváðu þeir að loka Opéra Com-
ique fyrir jólin, þannig að ekki
Savoy-leikhúsið, sem Richard D’Oyly Cartc lét reisa árið 1881. Það var fyrsta leikhús Englands sem var að fullu
raflýst og var auk þess með fjölda annarra nýjunga. Það vatð heimili gamansöngleikja þeirra Gilberts og Sullivans,
sem gengu undir nafninu „Savoy Operas“. Fastagestir þeirra félaga kölluðust „Savoyards“.
var hægt að hefja sýningar að
nýju fyrr en í febrúar. Þessi
endaleysa ógnaði öllu starfi
D’Oyly Cartes og hann hófst
þegar handa um að leysa öll þau
bönd sem tengdu hann og hans
fólk þ.á m. Gilbert og Sullivan
þessum svokölluðu forstjórum
og duttlungum þeirra.
Lokaátökin við forstjórana
urðu að kvöldi 31. júlí 1879, sem
samkvæmt samningi var síðasti
valdadagur þeirra. I miðri 374ðu
sýningu Skips hennar hátignar
birtust tveir forstjóranna með
það sem Gilbert og Sullivan
kölluðu „skríl“ og hestvagna og
reyndu að nema á brott Ieiktjöld
og muni. Það kom brátt í ljós að
ætlun þeirra var að koma á
laggirnar eigin sýningu á Skipi
hennar hátignar og græða þannig
á hinum gífurlegu vinsældum
sem sýningin naut. Það kom til
átaka og hefði ekki leikarans
George Grossmith notið við
hefði sýningin eflaust leystst
upp. Fyrrum félagar D’Oyly
Cartes opnuðu eigin sýningu á
Skipi hennar hátignar en áheyr-
endum var nóg boðið og eftirlík-
ingin sökk fljótlega.
D’Oyly Carte stefndi þessum
uppskafningum. „Auðvitað unn-
um við málið,“ sagði hann síðar,
„en á meðan á því stóð varð Fé-
lagið gjaldþrota, við fengum
engar skaðabætur og urðum að
greiða eigin málskostnað."
Upplausn Félagsins þýddi að
hægt var að hefjast handa að
nýju. D’Oyly Carte, Gilbert og
Sullivan stofnuðu eigið félag og
lögðu fram 1.000 sterlingspund
hver. „Ágóða skal skipta jafnt
þegar öll útgjöld hafa verið
greidd."
Enn átti D’Oyly Carte langt í
land að eiga eigið leikhús. Og á
þeim árum sem fóru i hönd varð
hann að standa í ströngu til þess
að fá snillingana sína til að
vinna saman, því þeir áttu að
engu leyti skap saman. En
grundvöllurinn að „markmiði
lífs hans“ var lagður: Hann
hafði skapað Gilbert og Sulli-
van.
16