Lesbók Morgunblaðsins - 28.05.1983, Blaðsíða 11

Indriði G. Þorsteimson
Með
vorvindunum
Það vorar fyrir norðan og næðingunum linnir
og nóttin verður björt.
Bóndinn leggst í tamningar og lambféinu sinnir
og landið grænkar ört.
Og innfirðirnir dúa af amstri máva og ritu
og aldan sandinn þvær.
Birtir mynd á spegilfleti af fjalli myrkurlitu
hinn fáði og kyrri sær.
Bráðum koma að sunnan vorvindar um heiðar
á vit þín gróðurjörð.
Þeir hrista mold úr dróma og dvala vetrarneyðar
um dal og fjallaskörð.
Ég sendi þetta kvæði með vorferð sunnanvinda
að verma feðrareit.
Öll þekki ég mýrasundin, merkisteina og rinda
og móbörð undirleit.
Munið að þeir sem fóru eru í vorsins vindum
sem verma sinubörð,
þótt lengi hafi þeir amlað annarra manna kindum
um önnur Gönguskörð.
Reykjavík, 5. maí 1983
Núna eru landsins börn í prófum. Þús-
undum saman, lítil og stór og sum jafnvel
roskin sitja þau yfir bókum til að lappa upp
á þann þekkingarforða, sem þau hafa heyj-
að að sér í vetur. Undirstaðan er misgóð,
eins og gengur og fólk á misjafnlega mikið í
húfi. Sumir eru á síðasta snúningi og
árangur prófanna getur skipt sköpum fyrir
framtíð þeirra. Öðrum er það kappsmál að
bæta við síðustu einkunn og halda sess sín-
um í bekknum. Enn aðrir segjast ekki
nenna að lesa og treysta á guð og lukkuna,
en sjálfsagt er þeim ekki rótt. Flest er þetta
fólk þjakað af prófstreitu, sem verkar
hvetjandi á suma, letjandi á aðra og svo má
um það deila, hvort nettóniðurstaðan ergóð
eða slæm.
Stundum hugsa ég með hálfgerðum hrolli
til prófanna á menntaskólaárum mínum.
Nóttina fyrir próf fór ég oftast úr sam-
bandi, svo að mér kom ekki blundur á brá.
Svo mætti maður hríðskjálfandi á taugum í
prófið ognáði litlum tökum á verkefnunum.
Vinkona mín ein var svo yfirkomin af
streitu, að hún rauk upp í bullandi hita í
flestum prófum. Aðrir sátu við lestur sól-
arhringunum saman og héldu sér uppi á
lútsterku kaffi og þrúgusykri, þar til eitt-
hvað lét undan. Víst voru þeir til, sem virt-
ust taka þessu öllu saman með stóískri ró,
en þegar betur var að gætt voru þeir litlu
betur á sig komnir en hinir.
Skömmu fyrir stúdentspróf sagði einn
kennarinn við bekkinn minn, að prófin
hefðu ekki einungis þeim tilgangi að þjóna
að kanna hvað við hefðum lært. Þau væru
jafnframt undirbúningur undir þau átök,
sem við ættum framundan í henni veröld.
Hann sagði eitthvað á þessa leið: „Vitaskuld
vildum við getað tekið á ykkur með silki-
hönskum, og kvatt ykkur svo með veizlu, en
ég er hræddur um, að það sé í litlu sam-
ræmi við það sem þið eigið von á í lífinu.
Þar verður ekki alltaf tekið á ykkur með
silkihönzkum.“
Nú eru liðin 18 ár frá því að þessi orð
voru sögð og flest höfum við komizt að raun
um að lífið getur verið harðhnjóskulegt.
Hvort prófin hafa gert okkur færari um að
mæta erfiðleikum og taka áföllum, er þó
mikið vafamál, og sé þetta viðurkennt hlut-
verk skólans, er unnt að benda á aðrar leið-
irheilladrýgri en þindarlausa prófavinnu.
Ymsar viðkvæmar sálir hafa haldið því
fram, að þær hafi beinlínis skaðazt af því
gríðarlega álagi, sem próf höfðu í för með
sér. Og til eru þeir, sem hafa beðið varan-
legt tjón á geðheilsu sinni í próflestri, en
það þykir mér nokkuð hastarlegur undir-
búningur undir lífið.
Hvað varð svo um alla þekkinguna, sem
fólk sporðrenndi með kaffi ogþrúgusykri?
Sumum nýttist hún til ágætiseinkunnar, en
alltof mikið hefur síðan farið forgörðum
vegna þess að til hennar hefur sjaldan
þurft að grípa í daglega lífinu. Að sjálf-
sögðu situr ýmislegt eftir, en of lítið miðað
við þann tíma og það þrek, sem kröfur voru
gerðar til. Þetta hripaði oftast nær niður úr
minni, þegar eldraunum prófanna var lokið.
Prófin voru nefnilega tilgangur í sjálfu sér,
en ekki sú þekking, sem þau áttu að mæla.
A þessum 18 árum hefur mörgu fleygt
fram í skólamálum. Námið er yfirleitt hag-
nýtara, nemendur hafa meira valfrelsi en
áður var og virðast virkari við þekkingar-
öflun en þegar gamla ítroðslukerfið var við
lýði.
Eitt hefur þó sáralítið breytzt. Það er
áhrifamáttur prófanna. Enn þurfa nemend-
ur að hesthúsa þúsundir blaðsíðna fyrir
próf, muna ógrynni af nöfnum og smáatrið-
um, reglum og undantekningum, sem þeir
verða búnir að steingleyma, áður en þeir fá
prófskírteinin sín afhent, hvort sem á þeim
standa háar tölur eða lágar. Oft virðist það
tilviljunum háð, hvort nemendur standast
próf eða falla. Slíkar tilviljanir geta verið
glópalán, óheppni, misskilningur eða mein-
lokur ogýmsar afleiðingar þjakandi
prófstreitu. Framtíð margra er undir þess-
um tilviljunum komin.
Hér er ekki verið að mæla með því að
próf verði aflögð í skólum. Þau eru að sönnu
mikilvæg fyrir margra hluta sakir, en
margt bendir til þess að þau séu of fyrir-
ferðamikil, afdrifarík og hafi of mikinn til-
gang í sjálfu sér. í raun réttri eru próf
umfram allt tæki til að meta þekkingu
nemenda, og þau eru gölluð eins og flest
tæki. í stað þess að einblína á árangur
þeirra þyrfti að taka upp svokallað símat í
miklu ríkara mæli, en í því felst að kennari
meti vinnu nemenda jafnt ogþétt allan vet-
urinn. Með því móti ætti að fást gleggra
yfirlit yfir uppskeruna en í hinum hefð-
bundnu prófum. Með því mótiyrði lögð auk-
in áherzla á að kenna nemendum skynsam-
leg vinnubrögð, en það er öllu heppilegri
undirbúningur undir skóla lífsins en hrað-
lestur og taugatitringur síðustu dagana
fyrir próf.
Gudrún Egilson
11