Lesbók Morgunblaðsins - 08.10.1983, Blaðsíða 10

einungis 42% nýtanlegs lands í
ræktun. En vandkvæðin eru
þau, að aðeins 15% af hinu
ræktaða landi fær árlega það
magn af regnvatni, að nokkuð
geti yfirleitt vaxið þar. Þau 85%
ræktaðs lands, sem eftir eru — í
raun skrælþurr eyðimerkurjarð-
vegur — verða eingöngu frjósöm
og gjöful mönnum með áveitu-
vatni. Vatnsveituskurðirnir eru
því orðnir að sjálfum lífæðum
Punjab-fylkis.
Fegurð og friðsæld
Það voru Englendingar, sem
létu grafa fyrstu áveituskurð-
ina, en langflestir þessara
skurða hafa verið grafnir eftir
að Indland varð sjálfstætt ríki.
Þeir liggja núna um landið endi-
lagt, þráðbeinir, djúpir og veita
ofan frá Himalayja um allt
Punjab-fylki; vatnið er grá-
grænt, fyllir meginskurðina og
nær hátt upp á vatnslokurnar í
hliðar- og smáskurðunum, sem
aðeins eru opnaðar einu sinni til
tvisvar í viku til úthlutunar á
því vatnsmagni, sem akrar við-
komandi býla eiga að fá.
Lífið við þessa áveituskurði er
fagurt og friðsælt á að líta.
Beggja vegna skurðanna eru
skuggsæl trjágöng úr dimm-
grænum eukalyptus-trjám;
leiftrandi litskrúð hinna rauð-
fjólubláu blóma bougainvillea-
klifurrunnanna sem drúpa að
yfirborði vatnsins og speglast í
því; konur þvo þvottinn sinn við
skurðina, vatnabuffalar njóta
lífsins með því að velta sér og
baða sig í leðjunni. Drengir og
karlmenn baða sig úti í skurðun-
um, og kemba svo að baðinu
loknu sítt hár sitt aftan frá upp
á höfuðið, þar sem hárið er und-
ið upp í hnút, áður en það hverf-
ur svo endanlega undir vefjar-
höttinn.
Vatnið — stór-
pólitískt tundur
En undir niðri, bak við alla þá
friðsemd og fegurð, sem augað
lítur við vatnið, býr hvorki
kyrrð né ró, heldur megn ólga.'
Vatn er nefnilega pólitískt stór-
mál í Punjab. Vatnið er sjálf
spurningin um líf eða dauða.
Það mál skilur hver einasti
bóndi í hinu þéttbýla fylki, þótt
hann annars skilji hvorki né
geri sér heldur minnstu grillur
um mögulega sjálfstjórn
Punjabs og pólitískan aðskilnað
frá Indlandi. En ef tekið er að
hamra látlaust inn í höfuðið á
honum, að Punjab verði að láta
allt of mikið af vatni renna til
annarra indverskra nágranna-
fylkja eða meira að segja yfir til
Pakistans, og ef honum er enn-
fremur skýrt frá því, að einung-
is örlítill hluti af sparifé hans og
sköttum sé í raun látinn renna
til Punjab-fylkis aftur frá Delhí,
þá verður Punjab-bóndinn svo
yfir sig æstur, að hann er reiðu-
búinn til þess að lýsa yfir stríði
við aðra hluta Indlands.
Ekki er það til að bæta úr
skák í þessum pólitísku efnum,
að monsúnvindarnir (þ.e. rakir
árstíðabundnir staðvindar) hafa
á undanförnum árum látið æ
minna á sér kræla á þessum
mega því aðeins skjótast til
þeirra svo lítið ber á til þess að
færa santinum fáeinar rúpíur,
honum og hirð hans til styrktar.
Sant er orð sem notað er um
háttsettan trúarleiðtoga síkha;
en sant þýðir líka dýrlingur.
Geysilega áhrifamikill
Jarnail Singh Bhindranwale
fellur það mjög vel í geð, þegar
fólk ávarpar hann með sant.
Hann liggur endilangur á dív-
ani, hallar höfðinu lítillega að
súlu með lukt augu. Vangasvip-
urinn er skarpskorinn, nefið
langt og bogið, skeggið kolsvart,
sítt og þykkt. Hann vefur vefj-
arhettinum ekki upp í strýtulag
eins og tízkan mælir fyrir um
þessar mundir, heldur hringlaga
að gamalli hefð. Síður kyrtill
hans er úr gráu, vönduðu efni,
óaðfinnanlega sniðinn og fer
honum einkar vel; skotbelti,
skammbyssa, sverðið hangir í
silfurofnum skarlatsfetli.
Santinn opnar augun, hvöss
augu í fölleitu andliti. Hann tal-
ar lágt, blæbrigðalaust og rödd-
in er dálítið skræk; hún hljómar
ekki eins og rödd pólitísks æs-
ingamanns eða lýðskrumara.
Samt sem áður er það einmitt
Bhindranwale, sem svo mjög
hrífur fólkið með ræðum sínum,
vinnur fjöldann til pólitísks
fylgis við sig og hefur miklu víð-
tækari áhrif á fólkið en hinn
hófsamari mótherji hans,
Longowal.
Bhindranwale prédikar
grundvallaratriðin í trúarbrögð-
um síkha: Hann krefst aftur-
hvarfs til dyggða khalsa, hinna
hreinu, gerir kröfur til að menn
hverfi almennt aftur til mið-
alda-hefða þjóðar sinnar. Hann
heldur fram nauðsyn þess að
taka upp baráttu með vopna-
valdi til varnar trúnni, sem sé
ógnað og til að berjast fyrir sér-
stökum réttindum síkha.
Hann lítur svo á að hindúar
beiti sig og þjóð sína hinum
mesta órétti, og að Indira
Gandhi ofsæki bæði sig og síkha
yfirleitt. Annars lítur hann
greinilega á Indiru Gandhi sem
hinn einasta persónuleika í
Indlandi, sem standi honum
jafnfætis að atgjörvi og áhrif-
um.
Sant Bhindranwale gætir þess
vandlega, að taka sér aldrei
„Khalistan" í munn. „Ég er
nefnilega mjög hygginn," segir
þessi þrjátíu og fimm ára leið-
togi síkha.
Fylgismenn hans eru þeim
mun ófeimnari við að nefna
þetta hneykslanlega orð, alveg
sérstaklega níhangar, en svo
kallast herskáar baráttusveitir
khalsa sem stofnaðar voru af
síðasta gúrunum, Gobind Singh,
á sautjándu öld. Enn þann dag í
dag eru um 20.000 manns í þess-
um föstu bardagasveitum síkha.
Hersveitunum er haldið í full-
kominni þjálfun og baráttuand-
anum vel við haldið hjá þeim,
þótt ekki séu lengur móham-
eðskir mógular né Englendingar
til staðar í Indlandi til þess að
berjast við. Á hverjum einasta
degi æfa þeir sig í átta klukku-
stundir í meðferð vopna af öllu
tagi, — allt frá kalasjníkov-
Gullna musterinu í Amritsar vegnar ve) fjárhagslega, því hver Síkhi greiðir musterinu tíund af tekjum sínum, og
Síkhar hafa góðar tekjur.
slóðum og vatnið verður því
stöðugt minna.
Vatn og skattar — með því að
setja þessi efni efst á oddinn í
pólitískum yfirlýsingum og um-
ræðum keyra forvígismenn
„Khalistans", eins og þeir nefna
hið væntanlega sjálfstæða
síkha-ríki, hina almennu þegna
Punjabs sporum. Þessi slagorð
eru jafn töm í munni hinna
varkárari og meir hægfara fylg-
ismanna Sant Longowals, en
þeir krefjast aðeins sjálfstjórn-
ar í eigin málefnum fylkisins, og
hinna róttækari stuðnings-
manna algjörlega sjálfstæðs
Khalistan-ríkis.
Meira að segja um háupp-
skerutímann tókst hinum rót-
tæku aðskilnaðarsinnum í
Punjab að kveða upp 40.000
bændur til mótmælaaðgerða
gegn stjórninni í Delhí, svo að
þeir yfirfylltu öll fangelsi og
neyddu að lokum stjórnina til að
láta undan kröfum þeirra í sum-
um efnum. Tugir þúsunda
Punjab-búa eru reiðubúnir
hvenær sem er til að hefja mót-
mælagöngur og sækja mót-
mælafundi gegn hinni óvinsælu
Delhí-stjórn, berjast gegn henni
með vopnum og eru jafnvel fúsir
til að láta lífið fyrir málstað
síns fylkis.
Foringinn
í Gullna musterinu í höfuð-
borg Punjabs, Amritsar, í hin-
um ævintýralega höfuðhelgi-
dómi síkhanna hefur Sant
Jarnail Singh Bhindranwale
tekið sér aðsetur með vopnaða
vernd herskárra fylgismanna
sinna að bakhjarli. Þetta er
maðurinn, sem kallaður er
„Khomeini Khalistans". Hann
hefur aðalstöðvar sínar uppi á
þaki einnar af þeim fjölmörgu
byggingum sem eru hlutar
musterisins. Þarna er hann al-
veg öruggur fyrir lögreglumönn-
um stjórnarinnar í Delhí, sem
gjarnan vildu hafa hendur í hári
hans, því lögreglunni er algjör-
lega óheimilt að stíga fæti inn á
hið helga svæði musterisins,
hvað þá inn í einhverja muster-
isbygginguna.
Sant Jarnail Singh Bhindr-
anwale heldur um sig hirð þarna
í musterinu eins og ókrýndur
konungur. Mjór stigi liggur upp
þrjár hæðir upp á þakið, en stig-
ans er vandlega gætt af fjöl-
mörgum mjög vel vopnuðum
lífvörðum Bhindranwales. Vök-
ulir standa þeir vörð um for-
ingja sinn, hávaxnir og skarp-
leitir með gróskumikið skegg
niður á bringu, volduga vefjar-
hetti á höfði og skotfærabeltin
um brjóstið þvert, en vélbyssur
skotklárar í hendi.
Uppi á þakinu standa um það
bil 40 lífverðir að auki með
sjálfvirkar vélbyssur tilbúnar.
„Hver er tilgangurinn i því að
vera með byssu í hönd, ef hún er
ekki skotklár?" segir einn
mannanna.
Allt í kringum leiðtogann sit-
ur lotningarfullur söfnuður, allt
karlmenn. Síkhar halda uppi
óskoruðu karlaalræði og konur
10