Lesbók Morgunblaðsins - 08.10.1983, Blaðsíða 11

Úr Eydilandinu
eftir T.S. Eliot
Upphaf annars kafla, Manntafls
Hún sat á stól, líkum eldlegu öndvegi,
sem glóði á marmarann, þar sem spegilgler
borið af pílárum slungnum vínklösum
þaðan gægðist gullinn afmorshnokki
(annar fól augun undir væng)
tvíefldi loga sjöarma ljósastika
og varpaði birtu á borðið um leið og
glampar gimsteina risu þeim í mót
og ullu ofgnógir úr gljásilkiöskjum,
í ótilluktum fílabeins- og litglerskerjum
fólust framandlegar ilmblöndur,
smyrsl duft og vötn — sem villa, glepja
ogdrekkja skynjan í angan, undan blænum
sem lék frá glugganum stigu þær upp
og mettuðu toginleita kertislogana,
feyktu reyk uppundir harðviðarþiljurnar
ogsveipuðu teglda loftbita tíbrá.
Koparsleginn rekadrumbur
brann grænn og rauðgulur í umgjörð litríkra steina,
þar svam í döpru Ijósi höfrungslíki.
Yfir fornlegum arninum gaf að líta,
líkt og sæist út um glugga skógarsvið,
ummyndun Fílómelu, svo kaldlega knúðri
af kóngsins ofsa, en þó fylltri húmgalinn
fjörvalla auðnina óbrjótanlegri röddu
og enn kvakaði hann og enn fylgdist heimurinn með,
„gjugg gjugg“ í krímug eyru.
Og öðrum þurrum sprekum tímans
var lýst á veggjunum, starandi myndir
hölluðust fram álútar og fergðu innibyrgða þögnina.
Framan úr stiganum dauft fótatak.
Undir loganum, undir burstanum, ýfðist
hár hennar í funandi brodda
sem tendruðust í orð, varð síðan fárslega kyrrt.
Egill Helgason þýddi

rifflum, alls konar sprengjum og
öðrum nútíma morðtólum til
fornra vopna eins og spjóta, at-
geira, sverða, boga og örva og
meira að segja sérstakra ban-
vænna bardagaspora, sem beitt
er gegn andstæðingum í óvin-
veittu riddaraliði. Jafnvel hinir
yngstu, sem kvaddir eru til her-
þjálfunar í bardagasveitum
síkha, fjögurra ára gamlir
drengir, þurfa að koma daglega
til þjálfunar í vopnaburði.
Sérgrein níhanga að
sníða snöggt af höfuð
Það þykir ekki heilsusamlegt
að vera neitt að abbast upp á
níhanga; þetta veit hvert
mannsbarn í Norður-Indlandi.
Margur hefur snögglega misst
höfuðið fyrir þá sök eina að setj-
ast í fákænsku sinni í sæti, sem
ætlað var níhanga. Troðfullir
járnbrautarklefar tæmast á
svipstundu, ef níhangi æskir
þess að fá sér þar sæti. Það er
því ekki að furða að einn þess-
ara bardagakappa hefur í 30 ár
stundað það, að fara í langar
járnbrautarferðir með hestinn
sinn með sér, án þess að hafa
nokkurn tíma þurft að borga
eina einustu rúpíu í fargjald.
Að vísu eiga flestir níhangar
einhvers staðar sína eigin bú-
jörð, en þjóðfélag síkha telur sig
hafa vel efni á því, að sjá níh-
anganum fyrir ókeypis viður-
væri, því svo mikils meta þeir
þessar harðsnúnu bardagasveit-
ir sínar í blá-gulu hermanna-
kyrtlunum.
Einu sinni á ári er haldið mik-
ið níhanga-mót í Anandpur
Sahib i tilefni af vorhátíðinni
„Holi“, sem er karlkyns heiti
eins og vera ber samkvæmt
hefðum síkha. í Anandpur er
samankomið fjölmennasta sam-
safn þessara harðvítugu, her-
skáu bardagamanna. En þá dag-
ana líkist einnig Gullna muster-
ið Amritsar einna helzt blá-
gulum herbúðum.
Heilagt stríð, þjóðrembingur,
ofmetnaður og sá réttmæti
grunur, að stjórnvöld í Delhí
hlunnfari síkha eftir beztu getu
— allir þessir þættir fléttast
saman í kröfunni um sjálfstætt
Khalistan. Stjórnvöld í Delhí
þykjast hins vegar vita betur:
„Bak við þetta leynist utanað-
komandi hönd.“
Aðskilnaður frá Indlandi er
einnig á pólitískri dagskrá ann-
arra landshluta. En ef til þess
kæmi að Punjab segði að fullu
skilið við Delhí, gæti það haft
úrslitaáhrif á aðra landshluta
um að gera slíkt hið sama, og
það sem verra er: Punjab sér
ekki einvörðungu gjörvöllu
Norður-Indlandi fyrir matvæl-
um, heldur er þetta órólega
landamærafylki um leið hinn
hefðbundni innrásar-stökkpall-
ur erkióvinar Indverja, þ.e.a.s.
Pakistana.
Þjóðbrautin
Sher Sha Suri hét hér áður
hinn frægi vegur, sem tengir
Norður- og Suður-Indland. Nú á
dögum ber vegurinn hið engu
síður glæsilega nafn Grand
Trunk Road. Vegurinn liggur
frá Kabúl í Afganistan um
Khyber-skarðið til Delhí og það-
an áfram til Kalkútta. Auk aðal-
greina áveituskurðanna, er
Grand Trunk Road höfuðflutn-
ingaleið Punjabs. Hvergi annars
staðar getur að líta þvílíkan
fjölda af skrautlega máluðum,
ofhlöðnum flutningabílum geys-
ast yfir lélegt holótt malbikið,
ryðja sér braut af fullkomnu til-
litsleysi og með gjallandi flauti
gegnum umferð gangandi fólks
og minni farartækja; hvergi
annars staðar verða jafn mörg
umferðarslys eins og á Gee Tee
Road. Þar sem síkhar hafa
einkarétt á flutningum um allt
Norður-Indland, er það síkhi,
sem situr við stýrið, oftast van-
svefta og dauðuppgefinn. Það er
ekið í ákvæðisvinnu á flutn-
ingaleiðum í Indlandi og bíl-
stjórarnir halda sér flestir vak-
andi með lyfjum af örvandi tagi.
Samt sitja alltaf margir þess-
ara bílstjóra á „charpoys", á
rúmstæðum með kaðalbotni,
sem stillt er upp viða við vega-
mót, því þar hafa „dhaba wal-
lahs“ matsölustaði sína undir
berum himni. Bústnar brauð-
kollur, fylltar með kjöti,
grænmeti og kryddjurtum,
karrý, heitt, sterkt te og óþrjót-
andi magn af sterku brennivíni
er þarna á boðstólum. Rétt þar
við hefur hjólbarðaviðgerðar-
maðurinn komið sér fyrir og
bifvélavirkjarnir eru á næsta
leiti til þess að lappa eftir beztu
getu upp á bílmótora, sem hafa
ofreynt sig á langri og erfiðri
leið.
Iðnfyrirtæki spretta
upp eins og gorkúlur
Margir minni bæir og borgir í
Punjab eru hreinlega að kafna í
endalausum iðnaðarhverfum,
sem umlykja orðið byggðina
mjög víða. Við Grand Trunk
' Road er skúr við skúr, skemma
við skemmu, hver verksmiðju-
byggingin við aðra, á allri leið-
inni milli Jullundur og Ludhi-
ana. Alls konar járnvöruiðnaður
er þarna í miklum meirihluta,
allt frá fimm manna fyrirtækj-
um (þau eru flest) og upp í fyrir-
tæki með meira en hundrað
manns í vinnu.
Fyrir fimm árum var Gob-
indgarh aðeins lítilfjörleg smá-
borg í Punjab, svo að nafn henn-
ar er enn þann dag í dag ekki að
finna á neinu opinberu vega-
korti í Indlandi. Núna er Gob-
indgarh orðin ein mesta stál-
iðnaðarborg Indlands, þar sem
hver stálverksmiðjan stendur
við hliðina á annarri.
Þá er það borgin Ludhiana,
sem Punjab-búar kalla stoltir
„Manchester Indlands", auðug-
asta borgin í Punjab: Meira en
1,2 milljónir íbúa; yfir borginni
hvílir stöðugur mökkur af reyk
og illa þefjandi gastegundum.
Það sézt ekki lengur til sólar um
hádegið, eiturgrænt vatn í
slepjulegum pollum. Allt í
kringum borgina deyja trén.
Bak við timburveggi, sem hrófl-
að hefur verið upp í mikilli
skyndingu, sjást frumstæð verk-
smiðjuhús, sem einnig hefur
verið hróflað upp í flýti. Þarna
eru framleiddar pressur, sauma-
vélar, nálar, verkfæri, dúkar og
alls konar vefnaðarvara, leður-
vörur, prjónavörur, efnaiðnvör-
ur. Á milli háreistra fjölbýlis-
húsanna er alls staðar ómalbik-
aður stígur og hann fullur af
rotnandi, úldnandi sorpi. í verk-
smiðjunum eru höfð hæg heima-
tökin með allan úrgang og rusl:
Því er einfaldlega fleygt „out-
side“, þ.e. út fyrir veggi verk-
smiðjunnar.
Svín og karlmenn, konur og
börn sjást víða rótandi í háum
rusla- og sorphaugum á götum
Ludhiana, og fólkið sem þarna
er að gramsa, er orðið nær
óþekkjanlegt af óhreinindum,
næstum því jafn svart og sorpið,
þar sem það er að leita sér að
einhverju nothæfu eða ætu.
Indversk iðnbylting
1 Punjab er öld iðnvæðingar-
innar rétt nýgengin í garð; hér
viðgengst hömlulaust arðrán,
bæði á mönnum og umhverfinu
öllu, í og utan við stórar sem
smáar iðnaðarborgir. í Ludhi-
ana hefur raforka frá rafmagns-
veitum ríkisins verið af mjög
skornum skammti undanfarna
daga, og því hefur þar verið
gripið til þess ráðs að keyra
dieselrafstöðvar dag og nótt.
„Við höfum ekki fengið rafmagn
í eina einustu sekúndu i tólf
daga,“ segir Brijmohan Lal
Munjal, framkvæmdastjóri
Hero Cycles, en það er næst-
stærsta reiðhjólaverksmiðja
heims. Enda þótt það kosti sex
sinnum meira að framleiða
rafmagn með dieselrafstöðvum,
lætur hann samt keyra sjö slík-
ar stöðvar. Hero-verksmiðjurn-
ar nota því um 10.000 lítra af
dieselolíu á dag, en það hljómar
eins og hver önnur vitfirring i
landi, sem vart getur borgað
olíureikninga sína, og þar sem
dieselolía er orðin svo illfáanleg,
að bændurnir i Punjab verða nú
orðið að spara hana eftir megni
og geta því ekki lengur látið
áveitudælurnar ganga eins lengi
og þörf væri. Þeir framleiða því
minna af matvælum en þeir
annars gætu, og bera sjálfir
minna úr býtum en ella. Enn
einn af þessum válegu víta-
hringum Indverja.
„En hvað á ég svo sem að
gera,“ segir Brijmohan Lal
Munjal afsakandi, „á ég að segja
upp 4.500 verkamönnum hjá
mér og geta svo ekki framleitt
upp í pantanir, heldur borga
viðskiptafyrirtækjum okkar
skaðabætur?"
Mikil framleiðni
í landbúnaði
57% teknanna í Punjab koma
ekki frá iðnaðinum í landinu,
heldur frá landbúnaðinum.
Bóndi í Punjab framleiðir miklu
Framhald á bls. 16
11