Lesbók Morgunblaðsins - 21.01.1984, Blaðsíða 12

Eg hef þá tilfinningu hér,
að hver maður gegni hlut-
verki og skipti máli
Sigríður Ella hefur hljóðfæri og æfir sig heima ílitla húsinu sínu á Grímstaðaholti — en börnin eru ekkert mjög hrifin af æfingunum, segir bún.
snemma farið að vinna fyrir sér.
Þetta var heilbrigt og gott líf.
En þú minntist á uppeldi og inn-
rætingu. Ég hef takmarkaða trú
á þessum nútíma kenningum
uppeldis- og félagsfræðinga um
áhrif umhverfis og uppeldis. Ég
held að við séum að verulegu
leyti fædd með það sem við verð-
um, enda kemur ótrúlega fljótt í
ljós hjá börnum, hvernig krókur-
inn beygist."
„Fór hann snemma að beygjast
hjá þér í þá átt sem verða vildi?
„Já, mér er óhætt að segja það.
Ég var alltaf syngjandi; hafði
bara svona gaman af að syngja.
Samt þótti ég alvörugefin og alls
ekki eins skapgóð og mamma.
Það er mikil guðsgjöf að vera
skapgóður."
„Kom þá einnig fljótt í Ijós, að
þú hefðir góða söngrödd?"
„Ég held ekki. Mér finnst ekki,
að ég hafi haft sérstaka söng-
rödd, en áhuginn var alltaf fyrir
hendi og í útvarpsþætti, þegar ég
var 7 ára, lýsti ég því blákalt
yfir, að ég ætlaði að verða óperu-
söngkona. Að sjálfsögðu vissi ég
þá ekkert hvað það var. Þetta
var bara ákveðið mál og þar
komst enginn efi að.“
„Varstu svona opin og einlæg
eins og þú ert nú?“
„Áreiðanlega ekki. Ég var af-
skaplega feimin og er það reynd-
ar enn. Kannski sést það ekki á
mér núna, en ég finn það vel,
ekki sízt þegar ég er búin að
syngja og fólk kemur og þakkar
mér fyrir. Þá verð ég feimin. En
ég er það ekki á meðan ég syng.
En vegna feimninnar var heil-
mikið átak að stíga fyrstu skref-
in útá sönglistarbrautina. Ég
var þá 15 ára og mannaði mig
uppí að hringja í Demetz og lét
skrá mig í söngtíma."
„Merkilegt að sumir skuli fædd-
ir með svona gott hljóðfæri í háls-
inum.“
„Jú, merkilegt er það að vísu.
En það er ekki nóg að hafa rödd.
Og það getur verið galli að hafa
fallega rödd, þegar maður er að
læra. Þá sættir kennarinn sig
ómeðvitað við galla í söngnum."
„En getur sú rödd orðið fögur að
námi loknu, sem alls ekki var fal-
leg fyrir?“
„Þetta er afstæð spurning. Það
sem einum þykir fagurt, þykir
öðrum ef til vill alls ekki fagurt;
jafnvel ljótt."
„En það er þetta með hljóðfærið
í hálsinum, sem búið er að þjálfa
og skóla með þindarlausum æfing-
um og sjálfsaga svo árum skiptir.
Eru ekki sífelldar áhyggjur af
þessu dýrmæti?“
„Ef þú meinar hvort ég gangi
um innpökkuð í trefla og með
sífelldar áhyggjur af því, hvort
ég fái ef til vill kvef á morgun,
þá er það ekki svo. Satt að segja
hef ég bara aldrei hugsað um
þetta. En röddin er líkamlegs
eðlis og stendur í sambandi við
almennt líkamsástand. Þess
vegna reyni ég að lifa rólegu lífi,
borða vel og sofa vel. Þar að auki
iðka ég daglega líkamsæfingar;
stend meira að segja á höfði. Já,
það er gott fyrir einbeitinguna
að standa dálítið á höfði. Þetta
hef ég gert alla tíð síðan ég var í
fimleikum í Ármanni fyrir
margt löngu. Ég var meira að
segja í sýningarflokki þar. Mað-
ur verður að halda sér í formi.
En hljóðfærið eins og þú nefndir
röddina, — ég hef ekki áhyggjur
af því.“
„Svo eldist þetta hljóðfæri raeð
söngvaranum og þar kemur að þú
getur ekki bcitt því eins og áður.
Finnst þér það skelfileg tilhugs-
un?“
„Nei, sú tilhugsun skelfir mig
alls ekki. Ég tel mig enn vera í
framför og hugsa aldrei um það,
að söngröddin bregðist mér ein-
hverntíma, þegar ég verð gömul.
Það er nógur tími til að hafa
áhyggjur af því og kannski verð
ég búin að fá nóg af söng þegar
þar að kemur. Svo er þess að
gæta, að söngvari sem hættur er
að syngja, getur stundað kennslu
ef hann vill áfram vera í náinni
snertingu við sönglistarheiminn.
Það er lögmál, held ég, að
flestar raddir verði dekkri og
þyngri með aldrinum. Og í nú-
tímanum hefur orðið nokkur
breyting, sem kannski er ekki til
hins betra; að minnsta kosti ekki
fyrir söngvarann sem mann-
eskju og einstakling. Söngvarar
endast nefnilega skemur nú en
áður og þar kemur tvennt til. í
fyrsta lagi stóð söngnámið leng-
ur yfir, enda sungu menn þá allt
til sjötugs. — I öðru lagi er
söngvurum beinlínis slitið fljót-
ar nú en áður og þar koma til
sífellt auknar kröfur um magn
raddar og sífelld, slítandi ferða-
lög.
Leiðin að markinu er misjafn-
lega löng hjá söngvaranum og
fer eftir því hverskonar rödd
hann hefur. Dramatískir sópr-
anar eru ekki fullmótaðir fyrr en
hátt á fertugsaldri, en þeir geta
líka enzt nokkuð vel.“
„Svo skiptir sálræna hliðin ugg-
laust miklu máli?“
„Já, sjálfstraustið til dæmis.
Það er afskaplega vont, ef sjálfs-
traustið býður hnekki. í námi
verður maður stundum að þora
að syngja ljóta tóna til þess að
geta fengið fagra tóna síðar. En
það tekur á taugarnar fyrir mús-
íkalskan mann að hlusta á slíkt
og það er áreiðanlega auðveld-
ara, ef sjálfstraustið er í lagi.
„Þú kvaðst vera í framför og
samt eru 19 ár síðan þú hélzt utan
til framhaldsnáms. Finnst þér þú
fyrst núna tilbúin að taka að þér
hvað sem væri — og þá miða ég
vitaskuld viö það sem þinni rödd
bcntar að flytja?“
„Ég er tilbúin til þess núna,
það er rétt. í hálft þriðja ár hef
ég unnið mjög samvizkusamlega
með kennara og þetta hefur ver-
ið framfaraskeið. Fyrir 6 árum
bauðst mér að prufusyngja fyrir
einn af forráðamönnum Metro-
politan-óperunnar í New York,
en ég þakkaði fyrir gott boð og
fannst sjálfri, að það kæmi ekki
til greina. Ég var ekki tilbúin þá.
Uppá síðkastið hafa svo barn-
eignir komið til sögu og haft sín
áhrif. Til dæmis bauðst mér að
hlaupa í skarðið fyrir þekkta
söngkonu á listahátíð í Alden-
burg í Englandi og varð að af-
þakka það boð vegna þess að þá
var ég að eignast hana dóttur
mína. Eftir að hún kom í heim-
inn vann ég samkeppni á vegum
Benson & Hedges og átti þá að
koma fram á listahátíð, sem
fyrirtækið efndi til. En þá var ég
komin langt á leið að ganga með
tvíburana og varð enn að af-
þakka."
„Mér hefur skilizt aft hver
söngvari hafi sína hjátrú, sem felst
ef til vill í aft bera ákveöinn hring
eða eitthvaft sem fólk telur vernd-
argrip. Kannast þú við það?“
„Ekki svo mjög, — ég er ekki
hjátrúarfull. Og þó, — ég vil
helzt vera í sömu fötunum á sýn-
ingum og generalprufu ef vel
hefur gengið þar. Það flokkast
víst undir hjátrú. Aðrar reglur,
sem ég fer eftir, flokkast fremur
undir persónulega afstöðu, eða
sérvizku. Ég á við að daginn sem
ég kem fram, reyni ég að hafa
allt í sem föstustum skorðum, —
og borða vel. En ég gæti þess
einnig að fara ekki of snemma,
því það tekur á taugarnar að
bíða eftir að maður er alveg til-
búinn.
Sem sagt: Ég er ekki mjög hjá-
trúarfull, en ég er trúuð. Og
ævinlega fer ég með bænirnar
mínar áður en ég kem fram. Það
gefur mér styrk. Ég trúi mjög á
mátt bænarinnar.“
„Lætur ekki nærri aft þú sért
búin að búa hálfa ævina erlend-
is?“
„Það lætur nærri. Samtals er
ég búin að vera 17 ár erlendis, en
alltaf hef ég komið til íslands á
hverju ári. í þessari útivist var
ég lengst í Vínarborg, — það
varð heill áratugur, sem ég var
þar bæði við nám og vinnu.
Á vissan hátt var ég orðin
nokkuð rótföst í Vín. En þetta
voru námsár og þau eru ólík öllu
öðru. Samt gat ég ekki hugsað
mér að setjast að í Vín fyrir fullt
og fast. Til þess að njóta Vínar-
borgar þarf maður nefnilega að
vera annaðhvort ríkur — eða
stúdent. Og flestir Vínarbúar
eru hvorugt.
Þessi meðalmennska, sem er
svo ömurleg í stórborgum, er
ekki til á íslandi nema í marg-
falt minni mæli. Ég hef þá til-
finningu hér, að hver maður
gegni hlutverki og skipti máli.
Líka er munur á hugsunarhætti,
— að því leyti eru Austurríkis-
menn líklega enn fjær okkur en
Englendingar, sem ég þykist
þekkja dálítið líka. Mér finnst til
dæmis ógeðfellt í Vín, að allt er
hægt með mútum. Ef fullt er í
leikhúsi eða óperu, þá stingur
maður seðli í hönd dyravarðar —
og um leið verða sætin til. Ekki
þarf nú meira en sæmilegan
hring á fingri til að maður verði
ávarpaður „Náðuga frú“ — en
það væri áreiðanlega ekki gert
annars."
„En nú býrð þú í London, þegar
þú ert ekki á Grímsstaðaholtinu.
Finnst þér ekki England ljúft?“
„Mér finnst það svo ljúft, að
það minnir mig ósjálfrátt á
brjóstin á henni móður minni;
hún er afskaplega barmfögur
kona. Það er þessi mikla mýkt og
mistrið í loftinu eykur á hana.
Aftur á móti vantar kraftinn,
sem býr í íslenzku landslagi. Og
það er að minni hyggju meira en
kröftug form, hörð og oft nokkuð
köld. Það stafar orku frá þessu
landi og mér finnst það eins og
orkuhleðsla að koma hingað."
„Svo það verður enginn orku-
skortur hjá þér í íslenzku óper-
unni. Hvernig er þetta hlutverk
þitt í Rakaranum í Sevilla?"
„Já, hún Rósína. Hún er aðal
kvenhetjan í Rakaranum, bráð-
ung, full af kvenlegum klækjum
og prakkari í sér. Áratugum
saman sungu þetta hlutverk ekki
aðrar en sópransöngkonur. Fyrir
mezzosópran er þetta erfitt hlut-
verk; spannar allt raddsviðið og
þær mezzosópran-söngkonur eru
fáar, sem syngja Rossini yfir-
leitt.
Það er búinn að vera skemmti-
legur tími á meðan við höfum
verið að koma þessari sýningu
saman; gott lið og bandaríski
leikstjórinn, Franceska Zam-
belli, er dugnaðarforkur."
„Er ekki ástæða til að ætla að
Rakarinn gangi til vors? Ætlar þú
að dveljast hér jafn Iengi?“
„Mín ráðning nær til 6. marz
og eftir þann tíma verður að
gera aðrar ráðstafanir með Rós-
ínu. Maðurinn minn er nú farinn
utan til starfa og það er einfald-
lega ekki hægt að búa sitt í
hvoru lagi svo mánuðum skiptir.
En þegar ég kem til London í
marz, verður tímabært að setja
niður allskonar grænmeti og
kryddjurtir, sem við ræktum, því
við búum eiginlega í sveit, þótt
það sé aðeins 13 mílur frá Picca-
dilly í miðri London. Af öðru
sem framundan er má nefna
Ijóðatónleika, sem ég held í
London í júní.“
„Hvernig er staðið að því? Hef-
ur þú sjálf útvegað þér hús?“
„Nei, það gerir umboðsmaður-
inn. Án umboðsmanns væri ekk-
ert hægt að komast áfram, enda
er erfitt að ná í góðan umboðs-
mann. Það eru margir um hit-
una; samkeppnin er gífurleg.
í þessum slag er hugsað nokk-
uð langt fram í tímann. Og nú
þegar er farið að hugsa fyrir ár-
inu 1985. Þar er tvennt á döfinni
hjá mér, en bezt að segja ekki
neitt fyrr en búið er að skrifa
undir samningana."
Er óskadraumurinn fastur
samningur hjá einhverri frægri
óperu, svo sem Metropolitan?“
„Sá óskadraumur tilheyrir
mér ekki. Mig dreymir um fram-
ar öðru að vera góð söngkona, en
tiltölulega frjáls og geta samein-
að sönginn og fjölskyldulífið."
12