Lesbók Morgunblaðsins - 28.04.1984, Blaðsíða 2

T Æ K N 1
I S I N D I
Vélritun reynir
mjög á vödva
handleggja og
úlnlida, þar sem
þá þarf að sveigja
óeðlilega (efri
mynd). En lykla-
borð, sem hefur
verið skipt í
tvennt, eins og
neðri myndin sýn-
ir, dregur mjög úr
óþægindunum.
Nýtt lyklaborð
til líknar
Vélritun getur valdið
sársauka. Það vita
þeir, sem vélrita alla
daga, að eftir nokkra
tíma gerir verkur vart við sig í
mjóhryggnum, læsist síðan upp
eftir bakinu og í axlirnar og
leggur svo þaðan niður í olnboga
á leið sinni í úlnliðina.
Hópur rannsóknarmanna hef-
ur kannað vöðvastarfsemi vélrit-
ara og lagt fram tillögu til
lausnar á þessum vanda, sem
byggð er á niðurstöðum rann-
sóknanna. Lausnin er þessi:
Skiptið lyklaborðinu í tvennt og
hlífið vesalings vélriturunum.
Venjuleg ritvél, segja vísinda-
menn við tækniháskólann í
Darmstadt í Vestur-Þýzkalandi,
fer voðalega með vélritarann: Til
stuðnings fingrunum verður að
lyfta öxlunum, olnbogarnir
skaga út og úlnliðunum er snúið
til hins ýtrasta.
í grein í ritinu „Hagnýt lífeðl-
isfræði" segja rannsóknarmenn,
að hagkvæmt væri að skipta
lyklaborðinu í tvennt um miðj-
una og snúa helmingunum þann-
ig, að hvor þeirra færist til hlið-
ar að neðan um 10 gráður. Einn-
ig segja þeir, að það þyrfti að
halla þeim um 60 gráður. En það
myndi gera óvönum erfitt fyrir,
sem þurfa að sjá stafina til að
hitta á þá réttu. En jafnvel
10—20 gráðu halli væri til bóta,
segja þeir. Og yztu lyklana væri
hægt að setja milli lyklaborðs
helminganna, þannig að þá yrði
slegið á þá með þumalfingri í
stað litla fingurs.
Hafa margir framleiðendur
kynnt sér þessa hugmynd? „Ég
veit ekki um neinn í Bandaríkj-
unum, sem hefur reynt þetta,“
segir Richard Hirsch hjá IBM.
„Við höfum gert tilraunir með
margar gerðir af lyklaborðum,
en ekkert þeirra hefur reynzt að
neinu marki betra en þessi
venjulegu."
Nýtt hlutverk karla
Eftir nokkur ár gætu
karlmenn stuðlað að
takmörkun barneigna
með því að nudda
áburði á magann á sér einu sinni
á dag.
Horfurnar á efnafræðilegri
getnaðarvörn fyrir karla byggj-
ast á niðurstöðum rannsókna,
sem Larry Ewing, frjósemislíf-
efnafræðingur við John Hop-
kins-háskólann, hefur unnið að í
12 ár. Með efnablöndu sinni hef-
ur honum tekizt að gera rottur
og rhesus-apa ófrjóa án óþægi-
legra eða hættulegra aukaverk-
ana. „Það hefur ekki brugðist í
eitt einasta skipti né heldur haft
skaðleg áhrif á heilsuna," segir
hann.
Það er þó fyrir mestu, að þetta
ferli er hægt að stöðva og að það
breytir engu um kynlífið sem
slíkt eða kynorkuna. En hvort-
tveggja hefur komið í ljós varð-
andi önnur meðöl til getnaðar-
varna fyrir karlmenn.
Efnið er blanda af kynhorm-
óni karla, testósterón, og estra-
diol, sem er samfjölluð gerð
(synthetic version) af kvenhorm-
óninu östrógen. Eftir inngjöf
gegnum húðina hverfur það
hægt og stöðugt inn í blóðrásina.
Lyfið stöðvar kemísk boð frá
heiladinglinum, sem stjórnar
sæðisframleiðslunni. Þegar inn-
gjöfinni er hætt, verður frjósemi
dýrsins aftur fullkomlega eðli-
leg.
Enn sem komið er hefur það
ekki verið sannað, að getnaðar-
varnarlyf þetta sé öruggt og
virkt, hvað karlmenn varðar, en
Ewing hefur sótt um leyfi hjá
Matvæla- og lyfjaeftirliti
Bandaríkjanna til að fá úr því
skorið. Það getur tekið nokkra
mánuði og jafnvel nokkur ár að
fá slíkt leyfi til tilrauna. Að því
fengnu, segir Ewing, gæti sjálf
tilraunin á mönnum tekið nokk-
ur ár. „Og þá miðað við, að við
sigrumst á öllum hindrunum,
sem óhjákvæmilega verða á vegi
okkar," segir hann. „Það er of
snemmt fyrir menn að fara að
hætta við verjurnar."
Ef efnablanda þessi á eftir að
komast á markaðinn telur Ew-
ing, að hún verði að vera í hent-
ugra formi en til inngjafar.
Hugmyndin um smyrsl, sem
myndi sogast í gegnum húðina,
er óskhyggja, en ekki óskynsam-
leg, segir hann.
Staðbundin þyngdar-
aflsskekkja undir sjávar-
botni veldur 90 metra
djúpri dæld — sannköll-
uðum vatnsdal — í Ind-
landshafi. Aflfræðilegar
skýringar á þessu fyrir-
bæri í iðrum jarðar liggja
enn ekki fyrir að heitið
geti.
„Vatnsdalur“ í Indlandshafi
Það er 300 feta eða 90
metra djúpur dalur í
Indlandshafi sjálfu —
í yfirborði þess. Menn
verða ekki varir við neina lægð
eða dæld á yfirborði sjávarins,
þar sem hún er, þegar siglt er
yfir hana, því að sjórinn lækkar
og hækkar smám saman á þeim
1.200 mílum, sem víðátta hennar
nemur. Þennan „vatnsdal" í
bókstaflegri merkingu orðsins
uppgötvuðu vísindamenn ekki,
fyrr en þeir tóku eftir lítilshátt-
ar bungu á braut gervihnattar,
sem fór þar yfir, og benti til þess
að þyngdarafl jarðar væri minna
þarna fyrir neðan.
Þó að vatn leiti alltaf til
lægsta punktar, þar sem þyngd-
arafl er stöðugt, kemur aðdrátt-
araflsskekkjan á Indlandshafi í
veg fyrir, að þessi vatnsdalur
jafnist út á yfirborði sjávarins.
En þar sem þyngdarafl hluta fer
eftir efnismagni þeirra, er að-
dráttarafl á sjó lítið eitt meira
yfir fjöllum neðansjávar og að-
eins minna yfir dölum.
„Við höldum, að það vanti efn-
ismagn í jarðskorpuna einhvers
staðar undir lægðinni á Ind-
landshafi," segir James Whit-
comb, jarðeðlisfræðingur, en
hann hefur ritað grein um rann-
sóknir sínar og starfsbróður
síns, Stevens Ihnen, við Colo-
rado-háskóla, á þessum vatns-
dal, og birtist hún nýlega í tíma-
ritinu „Geophysical Research
Letters".
En ætti ekki minnkað aðdrátt-
arafl að mynda fremur hæð en
laut? „Alls ekki,“ segir Whit-
comb. „Vatnið beint fyrir ofan
svæðið með lága aðdráttaraflinu
dregst burt vegna meira að-
dráttarafls svæðanna umhverfis
það. Hið gagnstæða á sér stað,
hvað varðar fjöll á sjávarbotni.
Það kemur bunga á hafið, þegar
sjórinn dregst að.“
Whitcomb og Ihnen varpa
fram þeirri kenningu, að rennsli
bráðins bergs í áttina að miðju
jarðar gæti dregið jarðskorpuna
niður á við með sér og minnkað
þannig efnismagnið neðansjáv-
ar. Eða kannske að hreyfing
Indlandsplötunnar norður á bóg-
inn síðustu 10 milljón árin hafi
skilið eftir sig dæld í berginu
eins og kjölfar skips, sem siglir
um hafið.
— Úr „Science Digest“.

ARZBERG, ■ þýska postulínið hefur unnið sér vinsældir
hér á landi sem og annarsstaðar í heiminum
fyrirformfegurð-notagildi og hagstætt verð
Við bjóðum ARZBERG CORSO og
ARZBERG DELTA, matar- og kaffistell.
Hringið-eða gangið við í gjafavörudeild
- gerið samanburð við aðrar tegundir.

O/Q)
^lafossbúöin
Gjafavörudeild
Vesturgötu 2 simi 13404
J