Lesbók Morgunblaðsins - 10.06.1984, Blaðsíða 3

N
lEgPáW
[MlíolSl®®®®®®®®!!]®®
Utgefandi: Hf. Arvakur, Reykjavlk. Framkvstj.:
Haraldur Sveinsson. Ritstjórar: Matthlas Johann-
essen, Styrmir Gunnarsson. Ritstjórnarfulltr.:
Glsli Sigurósson. Auglýsingar: Baldvin Jónsson.
Ritstjórn: Aöalstræti 6. Slmi 10100.
Kakali
er enn á ferðinni, en nú er aðeins
þessi og einn annar þáttur eftir af
samantekt Ásgeirs Jakobssonar.
Hér er Þórður staddur hjá Hákoni
konungi, sem spyr hann hvort
hann vildi ekki vera í Himnaríki,
ef Gissur væri þar fyrir.
Heimspeki
er okkur kannski framandi, en þegar betur er að
gáð, er þar spurt um forsendur og ástæður hlut-
anna. Heimspekiumræða þarf alls ekki að vera
tyrfin eða óskiljanleg, það sannast í viðræðum
þriggja prófessora úr heimspekideild Háskóla
fslands, þar sem m.a. er rætt um sögukennslu og
málskrúðsfræði.
Skáldskapur
býr með flestum, þótt ckki séu allir jafn
inntækir fyrir honum og Ijóð eru eins og
menn: Sum opin og skrafhreifin, önnur dul og
seintekin. Um það m.a. ræðir Matthías Jo-
hannessen í grein sinni: Um sáran fjötur.
Ópera
er 400 ára gamalt listform og jafnframt endur-
nýjun í óperubókmenntunum halda gömlu óper-
urnar vinsældum sínum þótt tímarnir breytist.
Sigurður Þór Guðjónsson skrifar sögulegt yfirlit
um óperuna frá 1600 og framá okkar daga.
Forsíðan: Winer Staatsoper — Vlnaróperan — ein af fjbrum viröulegustu óperum heimsins. Hinar eru Scala-óperan I
Milano, Metropolitan I New York og Covent Garden I London.
Jón úr Vör
Fornsaga
A stríðöldum góðhestum
fara hetjur um hérað
í mikilli fylkingu,
allir með tvo til reiðar,
móöir af hatri
meö glóandi spjót og skildi.
Þeir rlða yfir vorgrænar sveitir.
Til höfuðbólsins
er hefndinni stefnt.
Hér skal blóð
vökva þurran svörð.
Tveir ungir piltar
verða fyrstir á vegi þeirra,
höfðingjasynir,
árla morguns
með tvo hesta I taumi
undir böggum.
Meö knapa á baki standa fákar
og br'yðja mél sín,
um flipa leikur græn slikja,
fyrir skömmu var áð
og gripið niður.
Það er bllöasta veöur,
smáfugl flýgur yfir hópinn,
skýst aö þúfu
og nemur burt kalstrá.
Foringinn spyr um ættir
og fær hin greiðustu svör.
Ungsveinar ganga fram
og lúta höfðum
við eggjum sverða.
Og hver myndu þá,
segir komumaður,
yðar síðustu orð.
Þeir svöruöu:
Gott er aö lifa.
IBrekkukotsannál verður Hall-
dóri Laxness tíðrætt um hinn
eina hreina tón. Það var Garðar
Hólm, sem átti að ná þessum
tóni, en gekk það heldur illa að
því er mig minnir. Nú er í undir-
búningi bygging tónlistarhallar í
Reykjavík, sterk samtök hafa
verið stofnuð í þeim tilgangi og er það vel,
því ekki er sæmandi að bjóða tón-
listarunnendum upp á misjafnlega vel um-
gengna bíósali eins og nú er gert. Þetta er
stórverkefni og óskandi að vel takist til um
hljómburð og alla framkvæmd.
1 september 1960 dvaldi ég fimm daga í
Vínarborg og var öll kvöldin í Ríkisóper-
unni. Ég sá þar Aidu með Leontyne Price í
aðalhlutverki. Grímuballið með di Stefano,
André Chénier með Carlo Bergonzi og
Antoiettu Stella, Fidelio og loks ballettinn
um Rómeó og Júlíu. Svo ógleymanlegir
voru þessir Vínardagar, að ég nefni þá
ávallt „vikuna sem ég lifði". Þessa dýrð-
ardaga rifjaðist upp fyrir mér heimsókn
Vínarbúa nokkurs norður í Mývatnssveit
seint á fjórða áratugnum, þegar ég var í
sveit í Vogum. Þetta var bankastjóri á ferð
með dóttur sinni. Hann fékk Sigfús heit-
Hinn hreini tónn
í Vínarborg
inn Hallgrímsson bónda í Vogum til þess
að fylgja sér að Dettifossi, því Sigfús var
mæltur á enska tungu. Hann dvaldi og
nokkra daga í Vogum hjá Sigfúsi. Nú er
það eitt kveldið, að Sigfús spyr banka-
stjórann, hvort heimafólk í Vogum megi
ekki koma saman og syngja fyrir þau feðg-
inin. Heimilisfólk í Vogum á öllum býlun-
um þrem mun þá hafa verið um 35 manns,
og var það allt mjög söngelskt og Sigfús
organisti við Reykjahlíðarkirkju. Sonars-
onur hans er Jón Stefánsson organisti við
Langholtskirkju. Er ekki að orðlengja það,
að nú kemur fólkið saman á heimili Sig-
fúsar eða „suður í húsi“ eins og það var
nefnt í Vogum og syngur lengi kvölds fyrir
hina erlendu gesti. Bankastjórinn átti föst
sæti fyrir sig og fjölskyldu sína í Ríkisóp-
erunni í Vín og hafði heyrt og séð allar
óperur og balletta tónlistarbókmenntanna,
en það var fyrst þarna hjá Vogungum í
Mývatnssveit, að hann taldi sig hafa heyrt
hinn eina hreina tón, og svo mikið fannst
og Vogum
honum til söngsins koma, að hann táraðist
við.
Árið 1937 var haldin söngskemmtun í
gamla þinghúsinu á Skútustöðum við Mý-
vatn og var það Karlakórinn Vísir frá
Siglufirði, sem sögn þar undir stjórn
Þormóðs Eyjólfssonar. Einsöngvarar voru
þeir Daníel Þórhallsson og Halldór læknir
Kristinsson. Þótt tæplega hálf öld sé liðin
frá söng þeirra Siglfirðinganna, þá man ég
enn lögin, sem þeir sungu. „Jánta och ja,
jánta och ja, alt uppá landavágen och ja“
hljómar enn í eyrum mér 47 árum seinna.
Lagið er Wármlandspolkinn. Mér fannst,
að þarna hefði ég heyrt hinn eina hreina
tón.
Erlenda söngflokka bauðst mér ekki að
hlýða á fyrr en vorið 1947, að mér var
boðið í stóra sal Oddfellowhallarinnar í
Kaupmannahöfn að hlusta á ítalskan
söngflokk, sem var á ferð um Norðurlönd-
in. Smám saman byggðist óhemju góð
stemmning upp í salnum og er söngskráin
var tæmd voru hinir ítölsku gestir krafðir
um meira og sluppu ekki fyrr en þeir höfðu
sungið fjölda aukalaga. Danir höfðu verið í
hálfgerðu söngsvelti á stríðsárunum og
þyrsti í meiri söng. Og enn jókst stemmn-
ingin í salnum. Þarna hafði lokist upp
fyrir mér algerlega nýr heimur, og svo var
hrifning mín alger, að mér hefði ekki þótt
það neitt undarlegt, þótt ein ítalska söng-
konan hefði svifið upp af gólfinu, léttleik-
inn í öllu fasi hennar og söng var slíkur.
Fyrir stuttu var ég staddur á Akureyri
að sjá My Fair Lady í annað sinn í vetur.
Ég hefi komið í glæsilegri óperuhallir en
gamla samkomuhúsið á Akureyri, en það
hús hefur sál og það stóra sál. Þar hefur
Leikfélagi Akureyrar tekist að skapa svo
eftirtektarverða sýningu, að því trúir eng-
inn nema sá, sem sér og heyrir. Leikendur
hafa hitt á hinn eina hreina tón. Ég hafði
áður séð verkið í London 1959 á Drury
Lane og 1962 í Þjóðleikhúsinu, en þessar
tvær sýningar á Akureyri eru áhrifamest-
ar af þessum fjórum. Vonandi eignast
Akureyringar nýtt leikhús með tímanum,
Mývetningar hafa eignast Skjólbrekku og
Reykvíkingar eru að undirbúa tón-
listarhöll. En þess skulum við vera minn-
ug, að hinn eini hreini tónn spyr ekki um
rúmmetrafjölda eða harðviðarfermetra.
LEIFUK SVEINSSON.
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS 10. MARZ 1984 3