Lesbók Morgunblaðsins - 19.01.1985, Qupperneq 2

Ein afþeim títógrafíum Chambas, sem sýndar roru hér, en þær roru í tengslum rið Ijóð eftir George Trakl.
Af Jean-Paul Chambas
og verkum þessa fjöl-
hæfa listamanns sem
sýnd voru hér á vegum
franska menntamála-
ráðuneytisins og síðan
víða um lönd.
ar frá þessum verkum, sem sýna stór-
stjörnur óperulistarinnar í fullum skrúða,
nautabana og Lúðvík II Bæjarakóng. Þess-
ar persónur eru sem ljóslifandi í glæstum
egypzkum og feneyskum höllum. I hátal-
ara heyrist upptaka með Maríu Callas i
óperuhlutverkinu Tosca. Chambas gerði
leikmynd við Tosca fyrir Parísaróperuna
og þegar Kiri Te Kanawa sá listaverk hans
varð henni að orði um leið og hún faðmaði
hann að sér: „Það hefur enginn gert svona
fallega leikmynd fyrir mig.“ Chambas hef-
ur tvímælalaust bæði hæfileika og töfra.
Þessi mikla söngkona er ekki sú eina,
sem látið hefur heillast af sviðsmyndinni
úr Tosca. Hún sýnir kirkju í ítölskum
barrokkstíl, en fyrir henni miðri eru
Föng úr óperuheiminum
egar skammdegið var lagst yfir með til-
heyrandi jólaannríki, var opnuð í Lista-
miðstöðinni við Lækjartorg sýning á verk-
um eftir franskan listamann, Jean-Poul
Chambas. Hann er með öllu óþekktur hér
og sýnmgin hlaut dræma aðsókn, enda
þótti hún ekki fréttnæm i fjölmiðlum.
Engu að síður var það franska mennta-
málaráðuneytið, sem stóð að sýningunni,
hún fer víða um lönd og er liður í þeirri
viðleitni Jack Lang, menntamálaráðherra
í Mitterand-stjórninni, að kynna franska
listmenningu. Hinsvegar hafði franska
sendiráðið mjög skamman fyrirvara og gat
enginn sýningarsalur tekið við sýningunni
á þeim tíma sem til boða stóð nema Lista-
miðstöðin. Jóhann G. Jóhannsson í Lista-
miðstöðinni kvaðst raunar hafa tekið því
fagnandi að hýsa þessa sýningu í fram-
haldi af kynningu á júgóslavneskri og ít-
alskri myndlist.
Sumir þeir sem skrifa um myndlist í
blöðin og eiga að vera almenningi til leið-
beiningar, urðu samt frekar til að bregða
fæti fyrir þessa kynningu franska ríkisins
á Jean-Poul Chambas og mun sá misskiln-
ingur hafa ráðið afstöðunni, að hér væri
einhver alls ómerkur Fransari að pota sér.
Heldur er það ólíklegt að franska mennta-
málaráðuneytið færi að kosta sýningar í
mörgum löndum á einhverju sem þeir
teldu ómerkilegt, enda voru hér á ferðinni
verk sem verðskulduðu fyllstu athygli. Að-
ferð Chambas er ekki ósvipuð og hjá Erró;
hann byggir á ljósmyndum, sem hann rað-
ar saman, eða öllu heldur — fléttar saman,
— og viðfangsefnin eru úr óperuheiminum
með ívafi úr byggingarlist fyrri alda, —
ásamt fleiru.
í nútímanum er þessi aðferð stundum
nefnd plaktastíll og vissulega er hægt að
benda á verulegan skyldleika. En þegar
nánar er að gætt, sést að það er aðeins
afstaðan sem er lík. Maður eins og Cham-
bas velur og hafnar af miklu meiri kost-
gæfni; árangurinn verður einfaldlega
myndrænni hvort sem hann málar eða
notar litógrafíu.
Yfirskrift sýningarinnar, Mon Opera —
Óperan mín — gefur hugmynd um við-
fangsefnið, enda einskorðar Chambas sig
nánast við heim óperunnar. Það er mjög
sérstætt, en hversvegna í ósköpunum?
Svarið felst ugglaust í því, að maðurinn er
einnig stórfrægur leikmyndahönnuður út
um alla Evrópu og heimur leikhúss og
óperu, — það er hans heimur. Fæddur er
hann 1947 í Suður-Frakklandi, en býr nú
og starfar að mestu í París. En auk þess,
sem Chambas hefur starfað fyrir leikhús,
hefur hann haldið 11 einkasýningar, t.d. í
Mílanó, Strasbourg, Grenoble, Bordeaux,
París og New York.
Meðal þeirra upplýsinga, sem franska
sendiráðið lét út ganga um Chambas, er
blaðagrein eftir Jean-Pierre Cerquant og
segir þar m.a.:
„Við fyrstu sýn virðist maðurinn alls
ekki líklegur til að hafa slegið í gegn í
óperuheiminum, enda þótt hann geri með
snilld eftirlíkingar af skreytingu Sixtínus-
arkapellunnar i Róm og höllum frá
barokktímabilinu. Hann er strákslegur og
gengur með eyrnalokka og hárið er tekið
saman i stert. En fyrstu áhrifin hverfa,
þegar hann fer að tala. Þá gengur dæmið
upp. Þá verður ljóst að Jean-Poul Cham-
bas, 35 ára að aldri og einn eftirsóttasti
leikmyndahönnuður í Evrópu þessa stund-
ina, hefur leiklistina i blóðinu.
Hann lagði stund á málaralist og listina
að lifa í grennd við Salvador Dali í Cad-
aqués á Spáni. Síðan flæktist hann með
ævintýralegum hætti til Egyptalands og
Thailands og þvert yfir Evrópu og við
heimkomuna hafði hann í pokahorninu
sögur, sem hefðu fyllt mörg bindi af ferða-
minningum.
Um þessar mundir sýnir Chambas í
stórum sal í Nýlistasafninu stór verk, sem
bera vott um leiklistarástríðu hans og
ævintýralegan lífsferil. Hita og birtu staf-
glampandi ljósblossar, þar sem sjálf
Rómaborg speglast með sín glæstu hvolf-
þök. Chambas hefur leiftrandi ímyndunar-
afl og hann er ekki einungis átrúnaðargoð
hjá sönggyðjum og óperuunnendum, held-
ur hafa þeir sem tigna önnur listform
komið auga á hæfileika hans. Á einu ári
gerði hann sviðsmynd við Hrafnana eftir
Henri Becque fyrir Comedie Francaise og
við Úber die Dörfer eftir Peter Handke,
sem Wim Wenders setti á svið fyrir lista-
hátíðina í Salsburg. Fyrir hvort tveggja
verkið fékk hann einróma lof.
Guðsmæður þær og sönggyðjur, sem
Chambas hefur skapað með listamanns-
höndum sínum, eru ekki síður lifandi en
hetjur í kvikmyndum og teiknimyndum.
Hann er gjörkunnugur staðháttum, tízku
og mannlífi í Evrópu frá öllum tímum og
teflir gjarnan saman andstæðum.
Það eru tvær borgir í Frakklandi þar
sem nautaat stendur föstum fótum. Og
hvor um sig gegna þær ákveðnu hlutverki.
Frá Nimes koma nautabanarnir. Vic Fez-
ansac leggur til nautin. Chambas tók út
sinn þroska í Vic. Og þegar von er á góðu
nautaati stígur listamaðurinn upp í litla
bílinn sinn og ekur suður á bóginn. Þar var
hann fyrir skömmu og bjó sig undir að
ganga í hjónaband í þriðja sinn á ævinni,
sem spannar þó aðeins 35 ár.
„Ég elska allt sem er glæsilegt," segir
hann háum, suðrænum rómL Hann er
stórtækur. Ekki einvörðungu þegar hann
velur sér tjöld til að mála á sviðsmynd,
heldur í öllu atferli sínu.“
Segja má, að ekki sé til neins að vekja
athygli á sýningu, sem er fyrir iöngu um
gerð gengin. Tilefnið er raunar öllu fremur
að vekja athygli á tómlætinu, sem hér rík-
ir stundum, þrátt fyrir væl um það, að við
séum úti á hjara veraldar og getum lítt
fylgst með myndlist nema í gegnum lista-
tímarit. Jafnframt á það sér stað, að okkur
séu útvegaðar ágætar sýningar mætra
listamanna — og ekki einu sinni myndlist-
armenn láta sjá sig þar. Ég nefni í því
sambandi framúrskarandi sýningu
finnskrar listakonu í Norræna húsinu á
síðasta ári, Ulla Rantanen, sýningu nokk-
urra málara frá Svíþjóð, sem fram fór á
Kjarvalsstöðum í desemberbyrjun og var
enginn sýningargestur mættur þegar
sænski sendiherrann kom til að opna sýn-
inguna. Og í þessu samhengi vil ég einnig
nefna sýningu Jean-Poul Chambas.
GlSU SIGURÐSSON
Málrerk eftir Chambas; gefur hugmynd um draumkennt ástand, kannski martröð og getur í
rauninni snúið á alla regu.