Lesbók Morgunblaðsins - 24.05.1986, Blaðsíða 2

AUSTAN UM HEIÐI

Vor yfir Bláskógum
EFTIR
SÉRA HEIMI
STEINSSON
Sigxirður Nordal bar saman orð í
meistaraverki, er kom fyrir
almenningssjónir árið 1942 und-
irheitinu „íslenzk menning". Þar
er að finna kapítula sem höfundur nefnir
„Þjóðarþing á Þingvelli". í þætti þessum
bregður Nordal upp myndum, sem ekki
verður um bætt. Meðal annars segir
hann frá „Bláskógum“ með eftirfarandi
hætti:
„Landið milli Almannagjár og Hrafna-
gjár, sem enn er víða kjarri vaxið, hét
áður Bláskógar (sums staðar er nafnið
samt haft um allt landið kringum Þing-
vallavatn). Á þessum slóðum blánar öll
útsýn í litlum fjarska, einkum þegar loft
er rakt.“
Um sumarkomu í Bláskógum farast
Sigurði Nordal orð á þessa leið:
„í vorþeyjunum lifnar yfir staðnum.
Vatnið brýtur af sér ísinn í útsynningi
með braki og brestum og ber hrönglið
í rastir upp að bökkunum. Öxará ryður
sig og flæðir í leysingum víða um gjána,
gegnum allar sprungur í Hallinum og
um vellina fyrir neðan. Brumhnappar
springa út, vellimir litkast, lyngið kemur
gjænt undan fönninni. Skógurinn fyllist
af fuglum, kliðandi þröstum og vellandi
spóum. Ef sæmilega vorar, er Þingvöllur
í dýrlegasta sumarskrúði sínu í júnílok.
Þá blómgast blágresið þar í hverri
brekku, gjá og laut.“
Þessum hendingum Nordals er ætlað
að lýsa vordögum á Þingvöllum eins og
þeir gjörðust fyrir tíu öldum. En frásögn-
in er ofar tíma og tíðum. Hér stígur fram
„helgistaður allra landsmanna", svo sem
hann verður í sumarbyijun ár hvert.
Einnig nú að undanfömu hafa heima-
menn og góðir gestir notið þessa sífellda
gleðileiks í náttúmnnar ríki. Þögnin á
Þingvöllum um lognkyrra vetrardaga er
djúp og nærgöngul. Trosnaður sálarfrið-
ur tekur hamskiptum við þessa innilegu
þögn. Hugurinn leitar jafnvægis. En við
sumarmál verður umbreyting. Einnig
hún er góð. Þögnin er ekki rofin af
annarlegum skarkala. Þvert á móti rísa
raddir vorsins sjálfkrafa úr djúpi þagnar-
innar. Kyrrlátar raddir, sem eiga hér
heima. Áin er fyrsti vettvangur nokkurra
tíðinda. Síðar fljúga svanir yfir. Tólf fóm
þeir saman á tveggjapostulamessu, hratt
til heiða. Lóan kom á tilsettum tíma.
Hrossagaukur hneggjar í suðri. Og birki-
þrestimir hans Jónasar láta sín að ýmsu
getið.
í Bláskógum verður það hlægilegt að
efast um tilvem Guðs. Hann er yfir og
allt um kring. Lífsins Guð í vetrarþögn
og kyrrlátum ærslum vorsins. Að sjálf-
sögðu er hann eilífur, enda var hann að
Við
Þingvallavatn j
sögu þessa elzta þjóðgarðs íslendinga.
Þar ber hæst þá ákvörðun nefndarinnar
vorið 1985 að ráða tvo i landslagsarki-
tekta til að vinna að nýju aðalskipulagi
svæðisins í heild.
Til verksins réðust þeir Reynir Vil-
hjálmsson og Einar Sæmundsen, en báðir
em þeir þjóðkunnir fyrir einstaklega vel
heppnaðar lausnir hliðstæðra viðfangs-
efna á höfuðborgarsvæðinu og víðs vegar
um land.
Gjört er ráð fyrir því, að aðalskipulag
Þjóðgarðsins á Þingvöllum komi fyrir
almennings sjónir innan fárra ára.
Gagnaöflun og önnur undirbúningsvinna
hefur nú þegar verið stunduð kappsam-
lega um nær eins árs skeið. Hér er þó
sannarlega að mörgu að hyggja. Þing-
vellir em mestur sögustaður á íslandi,
og fornminjar verða þar fyrir við hvert
fótmál. Dalurinn allur milli Almannagjár
og Hrafnagjár er ein haglegasta völund-
arsmíð náttúmnnar, sem um getur. Blá-
skógar em þjóðarhelgidómur, sem al-
menningur sækir heim í stríðum straumi
hálft árið eða meir. Breyttar aðstæður
valda því og, að vetrarumferð er ört
vaxandi. Velflestir erlendir gestir, sem
líta ísland, koma á Þingvöll. Síðast en
ekki sízt nýtur þingstaðurinn fomi við
Öxará þeirrar einstöðu, að þangað leitar
þjóðin á örlagastundum í því skyni að
skapa eða rifja upp þau tíðindi, er hæst
ber í vitund allra landsmanna. Hið síðast
greinda hlýtur fyrr eða síðar að leita sér
fastmótaðri farvegar en verið hefur og
birtast í varanlegum mannvirkjum og
öðmm búnaði í nágrenni Þingvalla.
Nýtt aðalskipulag Þjóðgarðsins á
Þingvöllum mun þannig einkennast af
víðtækri tillitssemi. Nauðsyn ber til að
varðveita hvort tveggja þjóðminjar allar
og fágæta náttúm. Brýnt er að efla á
ýmsa vegu þjónustu við innlenda og að
nokkm leyti erlenda gesti. Af þeim
sökum og hinum, er áður vom nefndar,
verður óhjákvæmilegt að koma upp
ýmiss konar byggingum í námunda við
Þingvelli. Þar skyldi hún rísa sú „menn-
ingarmiðstöð til þjóðamppeldis", sem
nefnd var I einum þessara þátta í vetur.
Þangað munu menn á komandi tíð sækja
sér þá íslenzku uppbyggingu og hug-
arró, sem þessi staður sjálfkrafa býr yfir.
Biðlund
Meðan þess er beðið, að ákvarðanir
Þingvallanefnd hefur að undanförnu brotið
upp á nýjungum, er ætla má, að valda muni
straumhvörfum í þróunarsögu þessa elzta
þjóðgarðs Islendinga. Þar ber hæst þá
ákvörðun nefndarinnar vorið 1985 að ráða
tvo landslagsarkitekta til að vinna að nýju
aðalskipulagi svæðisins í heild.
verki á 10. öld og er hér enn. Ekkert
bendir til annars en hann verði hér einnig
löngu eftir að við, sem í sumar göngum
um gjár og velli, emm horfin heim, —
á hans fund.
Skipulagsvinna
Þessi misserin er vor yfir Bláskógum
í margvíslegum skilningi. Velunnarar
Þingvalla horfa fram á veginn og hyggja
að því, hversu staðurinn bezt megi nýtast
komandi kynslóðum.
Samkvæmt lögum um Þingvelli við
Öxará og grenndina þar lýtur Þjóðgarð-
urinn á Þingvöilum forræði Alþingis ís-
lendinga. Verkefni þetta felur Alþingi
nefnd þriggja þingmanna. Núverandi
formaður Þingvallanefndar er Þórarinn
Siguijónsson. Aðrir nefndarmenn em
Þorsteinn Pálsson, fjármálaráðherra, og
Hjörleifur Guttormsson, fyrrverandi iðn-
aðarráðherra.
Þingvallanefnd hefur að undanförnu
brotið upp á nýjungum, er ætla má, að
valda muni straumhvörfum í þróunar-
verði teknar um framtíðarskipulag Þing-
valla, mun reynt að halda í horfinu um
þá farsælu varðveizlu og þjónustu, sem
þar hefur átt sér stað að góðra manna
undirlagi um áratuga skeið. Ekki er vert
að hrapa að neinu. Ætla má, að skamm-
tímaframkvæmdir verði í lágmarki.
Vonandi reynist átakið þeim mun
öflugra, þegar varanleg uppbygging
hefst.
Af þessum sökum er rétt að hvetja
Þingvallagesti til að ganga hægt um þær
gleðinnar dyr, sem hér er verið að ljúka
upp. Ekki er um það að villast, að nú
er vor yfir Bláskógum, — einnig í þeim
skilningi, sem reifaður er í síðari hluta
þessa greinarkoms. Sumarið er í vænd-
um. En mestu skiptir, að litróf sólmánað-
ar á komandi öld verði í fyllsta samræmi
við fortíð Þingvalla og ytri búnað allan.
Þess vegna bíða menn með þolinmæði
þess tíma, er blágresi alhliða endurreisn-
ar tekur að blómgast á ný.
Hcimir Steinsson er prestur og þjóð-
garðsvörður á Þingvöllum.