Lesbók Morgunblaðsins - 14.06.1986, Blaðsíða 8

Þjóðgarður— en ekki fyrir almenning. Hérgeturaðlíta dæmi um, hvernig ekkiá að standa að umhverfisvernd og er raunar
algert hneyksli ogþað skyldi vera látið viðgangast. Myndin erfrá Haukadal í Biskupstungum ogþama íþjóðgarðinum hefur
Skógræktríkisins unnið mikið oggott starf. En ífyrra, þegar myndin vartekin, hafði einhver embættismaður skógræktarinn-
ariokað veginum aðeigin frumkvæði ogþar með lokað leiðinni, sem ligguraf línuveginum svonefnda, fram Haukadalsheiði
og ígegnum þjóðgarðinn. Annað umhverfishneyksli á vegum hins opinbera i Haukadal er hin klunnalega girðing Geysisnefnd-
arutanum Geysi.
AUMHVERFIS-
VERNDUNARDEGI
Osnortin náttúra
fyrstu grein náttúruverndarlaga frá 1971 er kveðið
á um hlutverk náttúruverndar. Þar segir:
„Tilgangur þessara laga er að stuðla að samskipt-
um manns og náttúru, þannig að ekki spillist að
óþörfu líf eða land, né mengist sjór, vatn eða
Að opna landið og
vernda það samtímis er
vandasamt verkefni en
flestir eru sammála um,
að einmitt það þurfí að
gera.
UMSJÓN:
LANDVERND
andrúmsloft. Lögin eiga að tiyggja eftir
föngum þróun íslenskrar náttúru eftir eigin
lögmálum, en vemdun þess, sem er þar
sérstætt eða sögulegt. Lögin eiga að auð-
velda þjóðinni umgengni við náttúru lands-
ins og auka kynni af henni.“
Það er ljóst að í þessari lagagrein er fólg-
inn viss átakspunktur tveggja sjónarmiða:
Að opna landið og vernda það. Trúlega
verða hvergi meiri árekstrar á milli þessara
sjónarmiða en einmitt í ferðamannaþjón-
ustunni.
í umræðum um umhverfis- og náttúru-
vemdarmál gleymist oft hve sérstaða ís-
lenskrar náttúru er mikil. Hún er svo mikil
að hún þolir ekki samanburð við náttúm
nágrannalanda, ekki einu sinni þeirra sem
nyrst liggja. Það er ekki nóg með að landið
sé norður undir heimskautsbaug og því, að
mati sumra, á mörkum hins byggilega
heims, heldur sér ríkuleg úrkoma fyrir nægu
byggingarefni í jökla landsins og vart getur
um meiri eldvirkni en á íslandi. Hér hefur
gosið að jafnaði 5. hvert ár frá því um
landnám og gjóskufall oft valdið gróðureyð-
ingu og jafnvel lagt í eyði heilar sveitir.
Oft er vikið að ósnortinni íslenskri nátt-
úru, eða einhveiju ámóta í landkynningar-
bæklingum. Þó eru líklega fá lönd, sem
hafa orðið jafn rækilega fyrir barðinu á
búsetu manna og ísland. Það er að vísu enn
deilt um hve mikil áhrif okkar íslendinga
eru á rýmun gróðurlendis og eyðingu jarð-
vegs. En það má öllum ljóst vera, sem vilja
við kannast, að upp úr landnámi fór verulega
að síga á ógæfuhliðina í þessum efnum. Á
ellefu hundmð ámm Islandsbyggðar hefur
eyðst meira en helmingur af gróðri og jarð-
vegi landsins eða sem svarar til um 20
km 2 á ári. Nú em eftir 20—25 þúsund
km2 af gróðurlendi og þar af eitt þúsund
ferkílómetrar skóglendis. Jafnframt hefur
orðið mikil gæðarýmun gróðurs á fyrr-
greindu tímabili.
Eftir Hverju Sækjast
Ferðamenn á Íslandi?
Ferðamannaþjónusta á íslandi byggist á
þeirri staðreynd að þetta stóra fallega land,
með jöklum sínum, eldfjöllum, fossum, ám
og vötnum, hýsir fámenna þjóð. Þetta er
auðlind sem er ekki síður takmörkuð og
vandmeðfarin en aðrar auðlindir. Á undan-
fömum ámm hafa þær raddir orðið æ há-
værari, sem benda á að sitthvað megi betur
fara í auðlindanýtingu þeirri sem ferða-
mannaþjónustan byggir á. Síðastliðin 20 ár
hefur fjöldi erlendra ferðamanna hér á landi
margfaldast, samfara því að möguleikar og
áhugi íslendinga til ferðalaga hafa aukist.
Að óbreyttum forsendum bendir ekkert
til annars, en að ferðamönnum fjölgi vem-
lega í framtíðinni. Trúlega er það fyrst og
fremst sérstæð náttúra Islands, ásamt úti-
vistargjaldi þesa stijálbýla lands, sem laðar
menn til að ferðast um landið. Því má gera
ráð fyrir að fjölmenni á ferðamannastöðum
rýri stórlega gildi þess, sem höfðað ert il,
þegar fólk er hvatt til að ferðast til íslands.
Líklegt er ogað náttúmskemmdir af völdum
átroðnings, verki á sama veg. „Sér grefur
gröf ergrefur" segir máltækið. Með óheftum
og óskipulegum gangi þessara mála, gæti
það næsta vel átt við ferðamannaþjón-
ustuna.
Helstu Vandamál
Helstu vandamál fjölsóttra staða em
þessi:
1. Skemmdir á gróðri og landslagi af völd-
um átroðnings.
2. Mengun af matarleifum, umbúðum og
slíku, ásamt skorti á hreinlætisaðstöðu.
3. Skemmdir á náttúmminjum af völdum
safnara og fleiri.
4. Þörf fyrir eftirlit og umhirðu.
Þá má nefna vanda smærri viðkomustaða,
sem ekki njóta reglulegrar gæslu. Því miður
virðist stefnan víða hafa verið sú, að drita
niður kömmm og/eða mslagrindum og síðan
ekki söguna meir. Þessir kamrar er víða
ekki mönnum bjóðandi og msl vellur úr
yfirfullum mslagrindum. Marga vel aug-
lýsta og yndislega staði hefur ekki verið
hægt að líta kinnroðalaust af þessum sökum.
HvaðErTilRáða?
Það hlýtur að vera framgangi umhverfís-
vemdar og ferðaþjónustu í landinu fyrir
bestu, að menn horfist í augu við þessar
staðreyndir og skipuleggi framtíðaraðgerðir
út frá því. Við skipulagningu þessara mála
verður að líta til heildarstöðu þeirra, en
ekki afmarkaðra þátta, eins og því miður
hefur verið gert undanfarin ár.
Sú hugmynd hefur komið fram að beita
ítölu til að takmarka aðsókn að fjölsóttum
ferðamannastöðum. Sérstaklega er bent á
að það verður að létta álagi af ofsetnum
hálendisvinjum. Ferðamönnum á að dreifa
um láglendið þar sem betri aðstaða er til
að taka á móti þeim. Þar má fínna flest
það sem erlendir ferðamenn sækjast eftir á
Islandi. En við sem störfum að náttúru-
vemdarmálum hljótum að spyija hversu
langt megi ganga í að beina ferðamanna-
straumnum inn á viðkvæm svæði, hvemig
standa eigi að skipulagningu þannig að
umhverfisvemd verði höfð að leiðarljósi og
hver staða þessara mála sé núna.
Til að nálgast svör við þessum spuming-
um leituðum við í Landvemd til ýmissa
manna, sem starfa við ferðamannaþjónustu
og láta sig þessi mál varða.
Umhverfisvemd hér á landi er nefnilega
alls ekki einhver sérviska fámenns hóps,
heldur hagsmunamál allra íslendinga.
Við GuIIfoss. Stigurinn sem liggur niður að fossinum erbæði varasamur í bleytu
ngalmennt séð tilskammar. Hann er táknrænn fyrirþá vanrækslu, sem viðgengst
gagnvart fjölsóttustu ferðamannas töðun um.
í