Lesbók Morgunblaðsins - 28.06.1986, Síða 8

úr 390.000 olíudunkum, 150 m á hæð.
Gagnstætt öðrum verkum hans er ætlunin
að pýramídinn verði látinn standa og flytji
forvitna áhorfendur upp í toppinn eins og
gert er í Eiffeltuminum í París) og „Um-
brellas" á milli Japan og Bandaríkjanna".
BÚLGARSKUR - FRANSKUR
EðaAmerískur?
Christo, sem heitir fullu nafni Christo
Jaraeheff, fæddist árið 1935 í Gabrova í
Búlgaríu. Hann sótti tíma í Listaakademí-
unni í Sofía og árið 1957 flúði hann frá
Prag til Vínarborgar og kom til Parísar ári
seinna. Eftir átta ára dvöl í Frakklandi tók
hann sig upp að nýju og hélt til Bandríkj-
anna og settist að í New York eins og fyrr
er sagt, og býr hann þar enn þann dag í
dag. Christo harðneitar því að hann sé
amerískur og segir að „ef hann hefði fæðst
í Nebraska þá hefði hann örugglega engan
áhuga á innpakkningu Reichstag og skipt-
ingu Berlínar". Hann segir einnig að þessi
eilífi flótti sinn komi sterkt fram í verkunum.
Ástæðan fýrir því að hann notaði t.d. striga
en ekki við í „Running Fence“ var einnig
til þess að ná fram tilfínningu um hreyfan-
leika og flakk.
„Running FENCE“
Árið 1969 þegar Christo pakkaði inn hluta
af ástralskri strönd, „Wrapped Coast", vakti
stærð verksins gríðarlega athygli. Þeir sem
bjuggu í nærveru við ströndina höfðu ekki
verið nógu vel upplýstir um verkið og litlu
munaði að skilningsleysi þeirra kæmi í veg
fyrir framkvæmdimar. Frá og með þessari
stundu gerði Christo sér grein fyrir því að
nauðsynlegt væri að kynna hugmyndimar
og ræða þær áður en til lokaátaksins kæmi.
Þannig myndi mannskapurinn óbeint tengj-
ast verkinu og þátttaka hans gæti aukið
gildi þess.
„Running Fence“ vakti gríðarleg mála-
ferli og flóknar samkomulagsumræður
spunnust meðal annars við búgarðseigend-
ur, landfræðinga, verkfræðinga og stjóm-
málamenn. Enginn vildi taka við verkefninu
í fyrstu atrennu svo að Christo og félagar
urðu að beita öllum brögðum til að fá hina
ýmsu aðila til að samþykkja verkið. Yfír
500 þúsund manns urðu fyrir beinum áhrif-
um af „Running Fence". Þjóðfélagsleg áhrif
þess urðu mun mikilvægari en í verki eins
og t.d. „Wrapped Coast" eða „Valley Curt-
ain“ (1972) en þar hengdi Christo 400 m
langt appelsínuguit tjald í gegnum dal í
Colorado, sem síðan var pakkað saman eftir
24 tíma, vegna hvirfilbyls sem braust út
og hefði annars rifíð það með sér.
Ef ljósmynd af „Running Fence“ er borin
saman við skissumyndir sem Christo gerði
áður en verkið var framkvæmt sjáum við
skýrt hve sannfæringarkraftur teikninga
hans er sterkur og uppljóstrast þá leyndar-
dómurinn um það hvemig honum tekst að
sannfæra hinn sundurleita áheyrendahóp
sem síðan tekur þátt í verkinu.
Með „Running Fence“ vekur Christo hjá
okkur tilfmningu um að landamæri séu ekki
bara kyrrstætt fyrirbæri heldur lína sem
getur færst úr stað. Einnig vekur það
minningar um Berlínarmúrinn, Kínverska
múrinn eða kannski Oriant-Express. Þessi
sveigjanlega hindrun hlykkjaðist yfír um
40 km svæði — yfir hraðbrautir, einkajarð-
ir, búgarða og fleira þar til hún rann út í
Kyrrahafíð norðan við San Francisco.
Nýja Brúin Innpökkuð
Þrátt fyrir naffnið Pont Neuf — Nýja
Brúin er hún elst og virðulegust allra brúa
í París. Um leið og hún tengir hægri bakk-
ann við þann vinstri sker hún í sundurenda
Borgareyjunnar.
Þegar Christo var spurður hvað hefði
ráðið vali Pont Neuf svaraði hann: „Hug-
myndin að verkinu varð til árið 1972, en ég
viðurkenni að þá var ég með Brú Alexanders
III í huga. Ég hefði vel getað pakkað inn
Montpamasse eða Eiffeltuminum. En ég
vildi gera verk sem væri í beinum tengslum
við byggingarlist og sögu Parísarborgar.
Það eru fá fljót í heimi sem em í eins sterk-
um tengslum við borgina eins og Signa, í
Róm er það Tíbet, í Flórens Amó. Staðsetn-
ing Pont Neuf á milli Louvre og Notre
Dame er í hjarta borgarinnar þar sem saga
hennar varð.“
í innpakkninguna þurfti 40.000 m af
klæði, 12 km af kaðli og 65 reynda fjall-
göngugarpa til að koma því fyrir. Síðan
unnu 330 ungmenni í sérhönnuðum einkenn-
isbúningum við eftirlit með verkinu og það
kom í þeirra hlut að svara spurulum veg-
farendum um tilurð verksins, höfund o.s.frv.
Klæðið sem Christo notaði var í sand-
steinslit sem féll sérstaklega vel að gráleitu
umhverfínu og dró betur fram þennan dula
„elegance" eða glæsileik sem einkennir svo
sterkt borgina við Signu. Það var eins og
gamla brúin hefði gengið í tímabundna
endumýjun lífdaganna. Fólk kom alls staðar
að úr heiminum til þess að berja augum
þessa virðulegu, innpökkuðu og bundnu
brú. Óhætt er að fullyrða að margir hafí
séð hana í nýju Ijósi, þannig að nafn sitt
bar hún loksins með réttu.
VitstolaVerk?
Margir hefðu eflaust látið sér nægja að
koma hugmyndinni að verkunum á blað eða
með líkani. Til hvers er verið að vinna þessi
vitstola verk? spyrja sumir. Þegar Christo
sjálfur er spurður að þvr hvort honum finn-
Það hefur vakið
óskipta athygli þegar
Christo ræðst í að
pakka inn húsi, brú
eða heilli strönd.
Sumum þykirþetta
uppátæki stórmerki-
legt, en aðrir tala um
úrkynjun og eitthvert
a/lra bezta dæmið
um nýju fötin keisar-
ans. Eitt er víst:
Enginn hefur ráðist í
slíkar innpakkanir
áður, hvortsem
hægteraðflokka
þær undir list eða
ekki.
ist það ekki fráleitt að framkvæma þessi
gríðarstóru verk svarar hann: „Það er hvorki
hægt að kaupa verkin mín né selja aðgang
að þeim. Víst eru þau óskynsamleg, — fjár-
öflunaraðferðin líka. En ég held að þau
endurspegli einstaklingshyggju tuttugustu
aldarinnar. Ef til vill þarf enginn á verkum
mínum að halda, en enginn veit heldur á
hverju hver þarf að halda og að því leyti
em þau óþarfí líkt og listin almennt er
óþarfí."
Hverjum öðmm en Christo hefði dottið í
hug að pakka inn tveimur eyjum á Biscaya-
flóa og það í bleikt nælonefni. Christo getur
sem sé alls ekki gert sig ánægðan með
hugmyndina eina. Hann verður að halda
áfram þar til ímyndunaraflið kemst í raun-
vemlegan búning og skeytir engu um þótt
undirbúningurinn geti tekið 10 ár eða meira
eins og gerðist t.d. þegar Nýju brúnni var
pakkað inn.
Skammtímalist?
Áhrifamáttur verka Christo er meðal
annars fólginn í því hve skammvinn þau
em, þó að það sé í rauninni ekki lokatak-
markið. Þessi tímabundna tilvist þeirra
stingur sterkt í stúf við hinn gríðarlega tíma
og miklu þolinmæði sem er nauðsynleg við
að undirbúa framkvæmdirnar. Áhorfendur
verða að koma á staðinn strax eða missa
af öllu saman — eftir nokkra daga verður
verkið horfíð.
En hvað stendur svo eftir þegar klæðinu
er rift frá? Hvað minnir okkur á tilvem
verksins? Auk teikninganna, skissumynd-
anna og klippimyndanna sem Christo hættir
að framleiða um leið og verkin komast í
form standa eftir þungir og miklir doðrantar
sem innihalda aila undirbúningsvinnuna allt
frá samningsbréfum upp í efnispmfur af
klæðinu sem notað var. Auðvitað geymast
líka minningamar, fírnin öll af ljosmyndum
og kvikmynd af atburðinum sem Christo sér
um að láta gera í hvert skipti. Hvað gerist
undir klæðinu er hulin ráðgáta, en þar eð
listaverkið „ce n’est qu’une tres belle chose"
eins og Christo sagði í blaðaviðtali em verk
hans stutt eins og lífið sem líður, handan
við allar víddir, brothætt, óraunvemleg og
jafnframt ein stórfenglegustu verk tuttug-
ustu aldarinnar.
Höfundurinn er listfraeðingur og býr í París