Lesbók Morgunblaðsins - 30.08.1986, Side 10

Gatnamót Skólabrúar og Pósthússtrxtis. Nýbyggingin Pósthússtræti 13—15 er reist samkvæmt deiliskipulagi sem staðfest var
1981. Með húsforminu er leitast við að taka tillit til aðliggjandi eldri byggðar, m.a. Dómkirkjunnar.
smiðju bjó lengi Bjöm Jónsson ritstjóri og
þar ólst upp m.a. fyrsti forseti Islands
Sveinn Bjömsson. Hér em aðeins nefnd
nokkur dæmi af algjöru handahófi en öll
húsin eru á aftökuskrá. Við eigum líka okk-
ar rómantísku sögur. Það var á Hótel
Skjaldbreið í Kirkjustræti sem Grimaldi
greifi, frændi Rainiers fursta í Monaco, hitti
unga Reykjavíkurstúlku, Þuríði Þorbjamar-
dóttur, ættaða af Bakkastígnum, sem síðar
varð eiginkona hans.
Hús Sem áttu Að Víkja
Stundum heyrist sagt, að við húsvemdar-
sinnar viljum hafa miðbæinn í niðumíslu
og til skammar fyrir okkur öll eða eins og
Gísli orðar það „að viðhalda kreppusvip og
kotrassabrag". Slíkt er meiri fásinna en
tali tekur.
Við viljum hefja miðbæ Reykjavíkur til
vegs og virðingar með gömlu húsunum en
ekki án þeirra. Við viljum að gamalt og
nýtt haldist í hendur og myndi sterka heild.
Slíkt bæri sögu okkar og menningu fagurt
vitni. Við viljum undirstrika sérkenni þessar-
ar borgar og hlúa að þeim. Nú dettur held
ég fáum í hug að rífa Menntaskólann,
Fríkirkjuveg 11, Torfuna eða húsin við
Tjamargötu. Fyrir nokkmm ámm vom öll
þessi hús á aftökuskrá „framfarasinna".
Vitanlega væmm við fátækari, ef þau hefðu
horfið, ekki af því að við hefðum ekki get-
að fengið falleg hús í staðinn heldur vegna
þess að við hefðum glatað einhveiju af okk-
ur sjálfum og visst samhengi hefði rofnað.
Reykjavík er svo margt. Hún er eins og
manneskja sem komin er tii ára sinna, full
af lífsreynslu og lífsvisku. Þessir þættir
gera hana áhugaverða. Hún er móttækileg
fyrir áhrifum nýrra tíma og þarf vissulega
á þeim að halda. Þau auka á gildi hennar,
ef áhrifín verða ekki til þess að ofbjóða og
brengla.
Unnt Er Að Sameina
GamaltOgNýtt
Mér þykir t.d. vænt um að Gísla þyki til
fyrirmyndar húsið við Pósthússtræti 13 því
hugmyndin um ytri gerð þess var að miidu
leyti mótuð af Borgarskipulagi Reylq'avíkur
meðan ég veitti því forstöðu. í þeirri vinnu
var m.a. leitast við að virða umhverfí Dóm-
kirkju og Alþingishúss og annarra áhuga-
verðra húsa í næsta nágrenni. En hiutur
skipuleggjandans vill oft gleymast nema
þegar illa tekst til.
ERDÝRTAÐNÝTA
HiðGamla?
Auðvitað kostar það peninga að halda
við húsum, hvort sem þau eru nýleg eða
eins og hér er verið að ræða um vanhirt
gömul hús. Vanhirðan á sér margar ástæð-
ur s.s. óvissu um framtíð, há fasteignagjöld,
skilnings- og þekkingarleysi o.s.frv. Þetta
eru þó þættir sem hægt er að bæta úr. Það
getur verið fjárhagslegur ávinningur fyrir
einstaka lóðareigendur að fá að reisa stór-
byggingar á lóðum sínum, en hvað kostar
það samfélagið t.d. hvað snertir ráðstafanir
í umferðarmálum sem þegar eru illviðráðan-
leg í „kofaþyrpingunni", sem sumir fyrir-
verða sig svo mikið fyrir? Mér er til efs, að
sá kostnaður hafi verið reiknaður út. En
það getur hins vegar verið að miklu meira
verðmæti sé í því fólgið, á allan hátt, ef
litið er til lengri tíma, að viðhalda því sem
gildi hefur í miðbænum. Ef raunhæfur fjár-
hagslegur samanburður yrði gerður milli
vemdarstefnu og niðurrifsstefnu er ég ekki
viss um að halla myndi á þá fyrmefndu.
Það er síst minni ástæða til að vemda göm-
ul hús, en handrit, málverk og forngripi.
Húsin eru þó að því leyti sérstæð, að þau
geta oftast haldið notagildi sínu því það má
í flestum tilfellum laga þau að þörfum
líðandi stundar. Bæta má við þau og breyta
á ýmsa lund að skaðlausu, ef rétt er að
staðið.
MikillSigur
Friðunarstefnu
Eftir að grein Gísla birtist í Lesbókinni
held ég að húsvemdin hafi unnið einn sinn
stærsta sigur en það var þegar borgarráð
Reykjavíkur ákvað samhljóða og þegar í
stað að heíja endurbyggingu á Iðnaðar-
mannahúsinu við Lækjargötu strax eftir að
það stórskemmdist í eldi. Eitt sinn var þetta
hús á aftökuskrá. Þá átti að byggja ráðhús
og var þá gengið út frá að húsið viki ásamt
nærliggjandi húsum. Sérstök ástæða er til
að fagna þessari skjótu og vafningalausu
ákvörðun borgaryfírvalda sem sýnir að
skilningur fer vaxandi meðal ráðamanna á
gildi gömlu byggðarinnar.
ÆVINTÝRIÐ GETUR
Endurtekið Sig
Vonandi þurfum við því ekki að óttast
það að andblær Reykjavíkur verði aðeins
varðveittur á málverki, eins og Kokoschka
talaði um, eða á ljósmyndum. Ég trúi því
heldur ekki að Gísli vilji það. Við megum
ekki mæna á óhijálegt útlit vanhirtra húsa
og álykta um gildi þeirra og framtíðarmögu-
leika út frá því. Við höfum þegar dæmi
fyrir okkur um hversu slík hús hafa risið
úr niðurlægingunni. Sem börn höfum við
allflest heyrt ævintýrið um Helgu í ösku-
stónni sem eftir miklar þrengingar skipaði
drottningarsess.
Skyldi ekki sú saga geta endurtekið sig?
Guðrún Jónsdóttir arkitekt hefur með höndum sérstök
skipulagsverkefni í Reykjavík.
Við Lækjargötu austanverða er Bernhöftstorfan hluti af elstu samfelldu húsaröð á
landinu. Þessi hús atti að rífa en eftir áratugar baráttu tókst að bjarga þeim. Nú
munu flestir sammála um að vel hali til tekist. Elsta húsið á Bernhöftstorfu er frá
árinu 1834. Fyrir nokkrum árum voru skilyrði til útivistar á svæðinu fyrir framan
húsin á torfunni bætt. Nýtur svæðið nú almennra vinsælda.
Myndin sýnir húseignir Alþingis við Kirkjustræti. Þessi hús hafa verið í niðurníðslu
langa hríð. Þau má lagfæra þannig að sönn borgarprýði verði að. Nú eiga þau víst
að víkja fyrir verðlaunuðum alþingiskassa.
Nýuppgerð hús við Grjótagötu og Aðalstræti 16. Elsti hluti þess húss er frá dögum
innréttinganna (1752—1754). Þarna var fyrsta bæjarfógetaskrifstofa Reykjavíkur,
fyrsti barnaskólinn og frægt menningarheimiH Jóns Guðmundssonar ritstjóra og
konu hans Hólmfríðar Þorvaldsdóttur. Húsið er merkilegur tengiliður við upphaf
Reykjavíkurkaupstaðar en samkvæmt nýrri skipulagstillögu á að rífa það.
10